Zwyrodnienie.pdf

Materiały informacyjne dla

pacjentów

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Rozdziały:

Wprowadzenie

Objawy

Przyczyny

Rozpoznanie

Leczenie

Zapobieganie

Piśmiennictwo

Wybrane linki

Wprowadzenie

Osteoarthritis to choroba zwyrodnieniowa stawów, najpowszechniejsza postać zapalenia

stawów. W Wielkiej Brytanii ponad dwa miliony dorosłej populacji cierpi z powodu choroby

zwyrodnieniowej stawu kolanowego, która powoduje ból oraz kalectwo.

Występowanie choroby zwyrodnieniowej stawów jest ściśle związane z wiekiem. Pomimo że

jest schorzeniem rzadkim u ludzi poniżej 45 roku życia, u około 80 procent osób w wieku 65

lat udowodniono jej obecność, ale tylko u jednej czwartej z nich występują objawy choroby.

Wśród osób starszych kobiety wydają się poważniej dotknięte tym schorzeniem niż

mężczyźni. Zwyrodnienie przeważnie obejmuje kręgosłup, stawy kolanowe oraz stawy

biodrowe.

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa szyjnego powoduje niszczenie powierzchni chrząstek

kręgów szyjnych. Schorzenie pojawia się głównie w wieku średnim, postępuje powoli i stale,

powodując ból, sztywność karku oraz czasami nadmierną tkliwość lub ucisk w obrębie

zajętego obszaru. Zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego zwykle pojawia się po długim czasie

od urazu kości lub stawu, jak np. w przypadku urazu o charakterze „ strzelenia z bata ”

występującego u pasażerów samochodu uderzonych od tyłu.

Chondromalacja rzepki jest łagodną odmianą choroby zwyrodnieniowej, przeważnie

obserwowaną u dzieci i młodych dorosłych. Zapalenie obejmuje chrząstkę na tylnej

powierzchni rzepki, powodując ból oraz sztywność, głównie podczas wchodzenia lub

schodzenia po schodach. Dopóki obciążana powierzchnia nie zostanie silnie zniszczona,

rokowanie jest na ogół dobre. Jednak w rzadkich, ciężkich przypadkach rzepka musi zostać

usunięta.

Osteoarthritis | Polish | Translated March 05

Page 1 of 8

Objawy

Objawy pojawiają się stopniowo, z bólem występującym początkowo od czasu do czasu, a

następnie coraz częściej. Ruchomość w stawie staje się stopniowo ograniczona,

początkowo z powodu bólu oraz kurczu mięśniowego, później z powodu zmian w torebce

stawowej (utworzonej przez więzadła utrzymujące kości razem), która staje się pogrubiona

oraz mniej elastyczna. Ruch może powodować całkiem głośne trzeszczenia, zaś obrzęk

stawu czasem pojawia się nawet w wyniku drobnych urazów.

Po spoczynku często występuje sztywność, ale w pierwszych stadiach choroby trwa jedynie

przez około 15 do 30 minut i szybko znika po rozpoczęciu ruchu. W miarę jak choroba

postępuje, sztywność wzrasta, zaś ruch w zajętym chorobą stawie staje się ograniczony.

Jeśli choroba nie jest leczona, dochodzi do zwiększonego napięcia oraz skrócenia mięśni

poruszających stawem. Powoduje to stałą niezdolność do pełnego wyprostowania stawu –

stan znany jako przykurcz zgięciowy.

Kiedy zwyrodnienie postępuje, chory zaczyna unikać bolesnych doznań podczas ruchu w

stawie, a przy nacisku na staw może być nawet obecna nadmierna tkliwość. W późniejszych

stadiach choroby staw staje się większy, ze względu na rozrost kości, chrząstki stawowej,

więzadeł, ścięgien, wewnętrznej błony stawowej oraz torebki stawowej. Dochodzi do

zapalenia tkanek miękkich stawu. To oczywiście powoduje dolegliwości bólowe. Czynności,

takie jak chodzenie lub ubieranie się, mogą być trudne do wykonania, zaś sen może ulec

zakłóceniu.

Przyczyny

Przyczyna choroby zwyrodnieniowej nie jest znana, ale istnieją czynniki, które zwiększają

prawdopodobieństwo jej rozwoju, jak chociażby nadmierny, powtarzalny wysiłek fizyczny.

Jednakże choroba jest zwykle związana z urazem lub deformacjami kośćca, co zaburza

prawidłową pracę stawów oraz powierzchni stawowych. Nadmierna masa ciała istotnie

pogarsza przebieg choroby zwyrodnieniowej.

Proces chorobowy obejmuje uszkodzenie chrząstki, powierzchni kostnych podlegających

obciążeniom, zaś czasami występuje poszerzenie lub remodeling (zmiana kształtu)

zakończeń kości wchodzących w skład stawu. Pomimo nazwy („-itis” zwykle oznacza

„zapalenie”), rzadko w przebiegu choroby obserwuje się proces zapalny. Na krawędziach

zajętych stawów często dochodzi do rozwoju narośli kostnych.

Czynniki przyczyniające się do rozwoju choroby zwyrodnieniowej obejmują:

• fizyczny uraz stawu,

• nadmierne obciążenie stawów z powodu dużej masy ciała (otyłość),

• zmianę fizycznego związku (relacji) końców kości z powodu krzywicy, nogi w

kształcie łuku, kolana dotykające się w czasie ruchu oraz wrodzone zmiany kształtu,

Osteoarthritis | Polish | Translated March 05

Page 2 of 8

• przeciążenie poszczególnych stawów,

• zakażenie,

• uszkodzenie nerwu zaopatrującego staw,

• inne choroby stawów, jak podagra (dna moczanowa) lub reumatoidalne zapalenie

stawów.

Rozpoznanie

Rozpoznanie oparte jest na podstawie:

• wywiadu odnośnie jakichkolwiek dolegliwości stawowych występujących w rodzinie,

• wcześniejszych urazów,

• czasu wystąpienia objawów,

• umiejscowienia bólu,

• charakteru bólu – czy jest okresowy czy stały,

• co go wywołuje i nasila,

• jak duże ograniczenie ruchomości powoduje,

• występowania innych objawów.

Zdjęcie RTG wykazuje typowe zmiany w zajętych chorobą stawach. W przypadku choroby

zwyrodnieniowej stawu biodrowego jedną z najbardziej widocznych zmian w RTG jest utrata

normalnej przestrzeni pomiędzy głową kości udowej a panewką, w której się ona mieści.

Przestrzeń ta jest łatwo widoczna w zdrowym stawie biodrowym.

Inne objawy w RTG obejmują wzmożoną gęstość kostną wokół stawu oraz obecność

nieprawidłowych narośli kostnych na krawędziach stawowych lub wewnątrz stawu.

Nazywamy się je osteofitami. W obrębie kości stawu mogą znajdować się torbiele. Inną

cechą obrazu RTG jest zwyrodnienie o wyglądzie całujących ust – charakterystyczne

ukształtowanie zawiniętych krawędzi na obciążanej powierzchni stawowej.

W obrębie stawu kolanowego badanie RTG zwykle wykazuje torbiele pod obciążaną

chrząstką stawową oraz wolne kawałki chrząstki, nazywane popularnie wolnymi ciałami

stawowymi. Obrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego (NMR) jest bardzo

pomocne w wykazaniu zmian w tkance miękkiej oraz poza zajętym stawem, dlatego

badanie to jest coraz częściej wykonywane. Dostarcza ono bardziej dokładnych informacji

niż zdjęcia RTG.

Inne specjalistyczne metody diagnostyczne obejmują pobranie, za pomocą igły ze

strzykawką, niewielkiej ilości płynu stawowego oraz badanie bezpośrednie przy użyciu

instrumentów optycznych wprowadzanych do stawu. Ta technika nazywana jest artroskopią

Osteoarthritis | Polish | Translated March 05

Page 3 of 8

i jest szeroko stosowana do badania bezpośredniego, pozwalając jednocześnie na

przeprowadzenie zabiegu w obrębie stawu.

Leczenie

Oprócz wymiany stawu, nie ma żadnego szczególnego leku na chorobę zwyrodnieniową.

Jednak istnieje wiele możliwości łagodzenia objawów choroby. Ważne jest unikanie

nadmiernego ucisku na staw oraz ochrona przed jego urazami. Bardzo pomocne okazuje

się zmniejszenie nadmiernej masy ciała. Gumowe napiętki w butach oraz używanie laski

mogą zredukować niekorzystne wpływy na stawy.

Istnieje kilka aspektów leczenia, które obejmują:

• zapobieganie dalszemu postępowi choroby lub chociaż spowolnienie jej progresji,

• radzenie sobie w miarę możliwości z istniejącymi problemami,

• kontrolowanie bólu,

• dostosowanie trybu życia,

• utrzymanie najlepszej możliwej kondycji fizycznej.

Pierwszym krokiem jest zredukowanie nadmiernej masy ciała. Ten prosty zabieg może w

dużym stopniu ograniczyć nasilenie objawów. W tym samym czasie powinien zostać

wdrożony program ćwiczeń, mający na celu poprawę ogólnego stanu zdrowia chorego oraz

stanu objętych chorobą stawów. Regularne rozciąganie się może pomóc w zwiększeniu

zakresu ruchów w stawach. Ćwiczenia muszą być przepisane przez lekarza rodzinnego i

wykonywane pod kontrolą medyczną. Fizjoterapeuci stanowią wykwalifikowany personel w

tej dziedzinie.

Unikanie ruchów w stawie jest niebezpieczne. Może to przyspieszyć postęp choroby oraz

pogorszyć rokowania. Właściwie przeprowadzane ćwiczenia mogą zahamować, a nawet

cofnąć dotkliwość choroby zwyrodnieniowej, szczególnie w obrębie bioder oraz kolan.

Leczenie farmakologiczne jest także bardzo istotne. Umożliwia bowiem kontrolę nad bólem,

a w niektórych przypadkach zmniejszenie objawów związanych z przykurczami

mięśniowymi. Aspiryna lub inne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych

(NSAID) są często wykorzystywane do uśmierzania bólu. Udowodniono, że paracetamol

jest tak samo skuteczny w łagodzeniu bólu zwyrodnieniowego, jak leki z grupy NSAID, zaś

w porównaniu z innymi nowszymi lekami ma mniejszy wpływ na błonę śluzową żołądka, co

jest poważnym problemem w przypadku stosowania aspiryny oraz innych leków

przeciwzapalnych starszej generacji. Jednak osoby z uszkodzeniem wątroby muszą zostać

poinformowane, że nie mogą przyjmować nawet niskich dawek paracetamolu przez dłuższy

czas. Stosowanie NSAID może u osób starszych zwiększyć ryzyko uszkodzenia nerek lub

błony śluzowej żołądka.

W niektórych przypadkach zastrzyki z kortykosteroidów do zajętego stawu znacząco

redukują bolesność oraz upośledzenie ruchomości. Fizjoterapia może pomóc, natomiast

siłę mięśniową nóg należy utrzymywać na odpowiednim poziomie, na przykład regularnie

Osteoarthritis | Polish | Translated March 05

Page 4 of 8

pływając. Nieliczne dowody sugerują, że stosowanie glukozaminy w diecie prawdopodobnie

zaostrza objawy choroby zwyrodnieniowej. W przypadku ciężkiego, uporczywego bólu oraz

znacznie ograniczonej ruchomości należy rozważyć wymianę stawu. Postępowanie takie

może okazać się bardzo korzystne dla pacjenta.

Zabieg operacyjny wymiany stawu jest postrzegany jako ostatnia deska ratunku, ale należy

go brać pod uwagę, zanim dojdzie do całkowitej utraty funkcji stawu. Doświadczenia

związane z wymianą stawu biodrowego i kolanowego z powodu choroby zwyrodnieniowej

są dziś duże, a wyniki są zwykle bardzo dobre. Inne stawy objęte chorobą zwyrodnieniową

także można wymienić.

Zapobieganie

Utrzymywanie prawidłowej proporcji masy ciała do wzrostu jest jednym z najlepszych

sposobów zapobiegania wystąpienia choroby zwyrodnieniowej, ponieważ zmniejsza proces

zużywania powierzchni stawowych, a tym samym uszkadzania stawów. Pomocne są także

ćwiczenia, podtrzymujące siłę mięśni wokół zajętego procesem chorobowym obszaru, co

pomaga w stabilizacji stawu oraz istotnie zmniejsza problemy związane z chorobą.

Osteoarthritis | Polish | Translated March 05

Page 5 of 8

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: