Profilaktyka, czyli zapobieganie to proces wspierania rozwoju pełnego
zdrowia poprzez umożliwienie ludziom uzyskania pomocy potrzebnej im do
przeciwstawiania się trudnościom życiowym oraz osiągnięcie subiektywnie
satysfakcjonującego, społecznie konstruktywnego i bogatego życia. W ramach
tego procesu można wyróżnić dwa nurty działań:
- stwarzanie warunków, w których człowiek może realizować siebie, rozwijać
swoje możliwości, poszukiwać własnej tożsamości, by w efekcie stać się
człowiekiem zdrowym fizycznie, psychicznie i społecznie,
- eliminowanie czynników szkodliwych dla zdrowia, takich jak: złe warunki
ekonomiczno-społeczne, stresy psychiczne, zagrożenie wpływem
negatywnych wzorców zachowania, przemocą.
Celem działań profilaktycznych jest więc powstrzymywanie lub ograniczanie
zachowań niekorzystnych społecznie, wspieranie zdolności do podejmowania
konstruktywnych decyzji, usuwanie lub ograniczanie zewnętrznych zagrożeń
zwiększających ryzyko powstawania zachowań niekorzystnych, wspieranie
zdolności do obrony przed takimi zagrożeniami.
Współczesna profilaktyka wyróżnia trzy jej poziomy:
a) profilaktykę pierwszorzędową,
b) profilaktykę drugorzędową,
c) profilaktykę trzeciorzędową.
Szkoła podstawowa jest terenem realizacji wczesnych działań
profilaktycznych, czyli profilaktyki pierwszorzędowej, która adresowana do
ogółu dzieci i młodzieży, ma na celu promocję zdrowego stylu życia oraz
opóźnianie wieku inicjacji np. alkoholowej. Są to działania nastawione na
kształtowanie umiejętności życiowych i na przekazywanie informacji o
konsekwencjach używania środków uzależniających lub innych
niewłaściwych zachowań.
Page 3
3
II. Rola rodziny.
Dzisiejszy świat wymaga coraz więcej nie tylko od dorosłych, ale również
od dzieci i młodzieży. Wielkie zmiany społeczno-ekonomiczne w naszym kraju
miały spowodować lepsze warunki życia i poprawę sytuacji ludzi. Jednak
w okresie transformacji społecznych występuje tendencja do pojawiania się
i rozwijania różnych zachowań niekorzystnych. Wiele rodzin dotkniętych jest
problemem patologii społecznej. Rodzice, goniąc za dobrami materialnymi,
zapominają, że dzieci potrzebują przede wszystkim ich miłości, zrozumienia,
akceptacji i pomocy w rozwiązywaniu ich dziecięcych problemów.
Jeżeli dziecko zwracając się do rodziców słyszy: nie mam czasu, jestem
zmęczony, później..., to z czasem szuka rozwiązania swoich problemów poza
domem, często sięgając po używki. Podobnie postąpi sfrustrowany dorosły.
Szkoła wszystkich zaległości powstałych w domu rodzinnym nie jest w stanie
nadrobić.
Rodzic to pierwszy wychowawca i dom dostarcza wzorów do naśladowania,
wartości, bodźców pozytywnych, bądź negatywnych wpływających
na funkcjonowanie w społeczeństwie.
III. Rola nauczyciela.
W rozporządzeniu Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu ( z dnia 26
lutego 2002 r.) czytamy, że szkoły mają obowiązek opracowania i wdrożenia
konkretnego programu profilaktyki:
„Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez:...3) program profilaktyki
dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego
środowiska, który opisuje w sposób całościowy wszystkie treści i działania
o charakterze profilaktycznym skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców.
Szkolny zestaw programów, szkolny program wychowawczy oraz program
profilaktyczny tworzą spójną całość.” W tak pojętej całości ważną rolę odgrywa
grono nauczycielskie. Winien to być zespół profesjonalistów w swoich
kompetencjach wychowawczych - profilaktycznych, a przynajmniej w zakresie
diagnozy. Szkoła, jak na razie, jest niezastąpiona w zakresie wprowadzania
ucznia w kontakty społeczne oraz rozwijania jego wiedzy i umiejętności.
Kaaroollcia