Pamięć-moja PSYCHOLOGIA.pdf

Politechnika Koszalińska

Arkadiusz Czechowski

Psychologia

Temat : Pamięć.

Prowadzący : dr Ryszard Skrzypniak

Empiryczne badanie procesów pamięciowych liczy sobie już ponad 100

lat. Wiedza o pamięci jakkolwiek ją definiujemy stanowi materiał bardzo

dobrze, eksperymentalnie udokumentowany, co przybliża to zagadnienie w

psychologii do nauk ścisłych.

Zaczęło się od skromnie zatytułowanej monografii „ O pamięci”

autorstwa Ebbinghausa, która jest datowana na rok 1885. Dzięki swoim

eksperymentom, Ebbinghaus opisał słynną krzywą zapominania. Co warto

dodać dorobek tego badacza nie stracił na aktualności.

Pojawia się jednak pytanie jaki jest status obecnej wiedzy o pamięci? Co

to jest pamięć? Jak ją badać?

Zacznijmy od próby przyjrzenia się definicjom pamięci.

Dlatego przenieśmy się w czasy dominującego behawioryzmu. Można

powiedzieć, że zgodnie z podziałem politycznym i geograficznym, na dwóch

przeciwnych biegunach dokonywano wielkich odkryć w dziedzinie uczenia się.

W stanach zjednoczonych, Skinner prowadził badania nad uczeniem

instrumentalnym. Thorndike formułował słynne prawa częstości, spójne

zarówno dla procesów pamięci i uczenia się. Nie ulega bowiem wątpliwości, że

oba procesy nie mogą być niezależne.

W ZSRR, Iwan Pawłow i uczniowie prowadzili badania nad

warunkowaniem klasycznym.

Mimo różnicy podejść i zrozumiałego braku wiedzy o sobie nawzajem,

oba podejścia nazwane później behawioryzmem, zgodnie zawierały procesy

pamięciowe w szerszej kategorii procesów uczenia.

W późniejszym okresie zaczęto poszukiwać neuropsychologicznych

podstaw pamięci. W tym miejscu przytoczyć należy wkład D.O. Hebba, który

wzorując się na Lorente de No założył, że procesy pamięciowe mogą zachodzić

dzięki zamkniętym kręgom neuronalnym, które utrzymują informacje potrzebne

do zapamiętania. Takie rozumienie stanowi podstawę dla późniejszych

informacyjnych modeli pamięci (Kurcz, 1975).

Chcąc zachować chronologię, przed omówieniem wymienionych modeli,

skupmy się jeszcze przez chwilę nad podejściem neurofizjologicznym.

Ze względu na genezę, rodzaj przechowywanego materiału możemy wyróżnić

trzy rodzaje pamięci:

a) gatunkową

b) indywidualną

c) społeczną.

Pamięć gatunkowa zawiera informacje określające strukturę organizmu,

który należy do danego gatunku. Pamięć gatunkowa przypomina archetypowe

rozumienie osobowości Junga. Pozostaje jednak bardziej w kręgu zainteresowań

biologów niż psychologów.

Pamięć społeczna przechowuje doświadczenie danej grupy społecznej.

Dotyczy ona sądów i przekonań, które podzielają wszyscy przedstawiciele danej

zbiorowości lub przynajmniej jej większość. Z tego względu często, pamięć taka

jest siedliskiem stereotypów i uprzedzeń jak na przykład przesąd, że wszyscy

Żydzi są przebiegli i zagrażają polskim interesom.

Pamięć indywidualna, zawiera zapis indywidualnego doświadczenia

jednostki, zebranego w ciągu swego istnienia.

Teraz zwróćmy naszą uwagę (czyli pamięć sensoryczna o czym za chwilę)

na to jak psychofizjologowie badali pamięć indywidualną.

Po pierwsze szukali jakiegoś czynnika odpowiedzialnego za kodowanie śladu

pamięciowego, nazywanego zresztą engramem.

Jedni skłaniali się ku strukturze DNA, ponieważ to właśnie kwas

dezoksynonukleinowy kieruje syntezą białek potrzebną przecież w procesach

pamięciowych. Zakładali jednak, że taka substancja nie będzie w stanie

tłumaczyć szybkości zmian jakich wymaga pamięć indywidualna. Dlatego ich

poszukiwania skierowane zostały ku RNA, które poddaje się modyfikacjom

podczas procesu uczenia. RNA potrafi też gromadzić podobne zasoby

informacji jak DNA z tą właśnie różnicą, że poddaje się zmianą podczas życia

jednostki. Co więcej udowodniono, że w procesie zapamiętywania zmienia się

struktura tego kwasu. Poza tym stwierdzono, że przy podaniu pewnych

substancji blokujących syntezę białka a więc i RNA, pojawiają się zaburzenia w

pamięci.

Jednak działanie tych substancji obejmuje cały mózg, a więc ich wpływ jest

niespecyficzny. Dlatego poszukiwania substancji odpowiedzialnej za transfer

pamięci powędrowały dalej.

Ungar, który zapoczątkował badania tego typu, skonstruował eksperyment,

który wstrząsnął środowiskiem psychologów :

z grupy pewnych żyjątek wodnych, wybrał te które uczyły się najszybciej

reagować na światło. Następnie jednostki najbardziej „zdolne” poszatkował i

podał grupie eksperymentalnej żyjątek tego samego rodzaju. Grupa kontrolna

(czyli te neutralne) pozostała głodna. Okazało się, że żyjątka z grupy

eksperymentalnej uczyły się istotnie szybciej niż pozostałe.

Jaki wniosek można zatem wysnuć?

Istnieje jakaś specyficzna substancja, odpowiedzialna za pamięć. Przenosząc

to na warunki dydaktyki, przed kolokwium należałoby zjeść naładowanego

wiedzą profesorka, a o wynik można być spokojnym.

Zrozumiałe jest w tej sytuacji oburzenie wśród kadry naukowej.

Dla jednych szczęście, a dla drugich nie, że wizja Ungara się nie potwierdziła.

Wytłumaczenie jest proste. Osobniki, które lepiej się uczyły i pamiętały, były po

prostu lepiej odżywione.

Badania Ungara nad substancją odpowiedzialną za transfer pamięci rokują

pewne nadzieje i być może niedługo doczekamy się ciekawych, choć nie tak

szokujących odkryć.

Komentarz [a1]:

To co tutaj ważne to fakt, że wciąż nie wiadomo na czym polega

rozróżnienie między pamięcią a uczeniem się. Kiedy kończy się uczenie a kiedy

zaczynają procesy pamięciowe? Co jest pierwsze? Kwestie te są niejasne.

W kręgu badań neurofizjologicznych ogromny wkład w poznanie

funkcjonowania pamięci mają wszelkiego rodzaje anomalie, potwierdzające

wiele teorii pamięci.

Badania nad psychozą Korsakova, pokazały, że za amnezje

odpowiedzialny jest niedobór w organizmie, witamin z grupy B, a nie

bezpośrednie zażywanie alkoholu. Badania Aleksandra Łurii udowodniły

istnienie pamięci ejdetycznej, czyli idealnie fotograficznej. Taką pamięcią

paradoksalnie dysponują ludzie upośledzeni umysłowo.

Przypadek słynnego pacjenta H.M. udowodnił tezę o istnieniu specjalnej

komórki systemu pamięciowego, odpowiedzialnej za zapamiętywanie wydarzeń

najświeższych takich jak robienie listy zakupów, zapamiętywanie numeru

telefonu, pod który zaraz zadzwonimy. Pacjent H.M. w wyniku lezji hipokampa,

nie mógł wykonać tak banalnych czynności, nie mówiąc już o zapamiętywaniu

ludzi i zdarzeń.

Danych na temat biologicznych podstaw pamięci jest wiele, jednak skoro

jesteśmy przy zapamiętywaniu świeżych informacji, warto zapytać jakie teorie

udowodnił pacjent H.M. swoim smutnym przypadkiem?

Nadarza się tutaj sposobność aby powiedzieć kilka słów o wspomnianym

modelu informacyjnym.

Pamięć zdarzeń świeżych jest nazywana pamięcią krótkotrwałą (STM –

od Short Term Memmory). George Miller udowodnił, że pamięć krótkotrwała u

każdego człowieka obejmuje magiczna liczbę 7 +/- 2 bitów informacji (chodzi o

tyle szczegółów). Czas przechowywania informacji w tej pamięci wynosi ok. 15

sekund. Przypadek H.M udowodnił, że struktury hipokampa i układu

limbicznego są odpowiedzialne za funkcjonowanie tej pamięci.

Co się dzieje po tym czasie?

Jeżeli informacja jest nie potrzebna to ślad pamięciowy zanika

bezpowrotnie, co w patologicznej formie można było zaobserwować u H.M.

Jeżeli informacja jest dla nas istotna to zostaje przekazana z hipokampu do

struktur korowych, gdzie znajduje się magazyn pamięci trwałej (LTM- od Long

Term Memory). Tutaj czas przechowywania informacji jest nieograniczony.

Pewnym obostrzeniom podlega tylko dostęp do tych informacji tam

zakodowanych, co często nam się przytrafia, kiedy spotykamy kogoś na ulicy i

rozpoznajemy w nim znajomego, ale nie możemy przypomnieć sobie jego

nazwiska.

Przed tym jednak zaczynamy wykonywać operacje na tych 7 +/- 2 bitach

informacji po dokonaniu procesu spostrzegania.. Nawiasem mówiąc, ciekawe

jest dlaczego numery telefonu mają siedem cyfr.

Kiedy patrzymy na jakiś obraz widzimy więcej niż te klika danych szczegółów.

W tym celu wykorzystujemy pamięć ikoniczną (sensoryczną), która koduje

tylko fizyczne właściwości bodźców, bez żadnej innej obróbki. Pamięć

sensoryczna przypomina migawkę filmu, ponieważ obejmuje wszystko

dokładnie, jednak przez bardzo krótki czas (800 milisekund). Z tego natłoku

informacji pamięć krótkotrwała potrafi wyłowić tylko siedem szczegółów danej

informacji, które jednak mogą podlegać obróbce słownej. Mogą zostać

zwerbalizowane, co jest postawą myślenia. Dopiero w magazynie pamięci

długotrwałej kodowane informacje segregowane są według klucza

znaczeniowego.

Dla podsumowania prześledźmy proces zapamiętywania w modelu

informacyjnym. Najpierw z mozaiki bodźców, informacje w nieograniczonej

liczbie, ale w bardzo krótkim czasie, przechowywane są w pamięci ikonicznej.

Następnie fizyczne właściwości bodźców podlegają obróbce fonologicznej w

pamięci krótkotrwałej (STM). Następnie w liczbie siedmiu przekazywane są do

magazynu pamięci długotrwałej, gdzie według zrozumiałego dla nas znaczenia,

czekają na użycie.

Dlaczego model ten nazywany jest informacyjnym? Jaka analogia nasuwa

się w związku z nim?

Przytoczony blokowy model pamięci Atkinsona i Shiffrina z 1968 (Kurcz,

1975) wykorzystuje metaforę komputerową, stąd etykieta informacyjny.

Zauważmy, że pamięć sensoryczna to tzw. cash memory. Pamięć krótkotrwała

to software komputera, a LTM to nic innego jak hardware. Badacze ci przyjęli,

że procesy pamięciowe człowieka działają na podobnej zasadzie komputer.

Skoro trudno jest zaobserwować procesy ludzkie, badajmy tylko to co na

wejściu i wyjściu. Następnie jeśli informacje te zgodne są z założeniami modelu

blokowego, zróbmy symulacje jak kształtował się ten proces w każdym z

bloków. Jeśli dane otrzymane z tego procesu rekonstrukcji są spójne i zgodne z

metaforą komputerową bloków, znaczy to, że mamy informacje wiarygodnie

odzwierciedlające tok myślenia człowieka.

Jak widzimy metafora komputerowa, czy podejście informacyjne jest

krokiem na przód w porównaniu z wspomnianym behawioryzmem. Metafora

komputerowa kojarzona powinna być z nazwiskami Alana Turinga, twórcy

koncepcji sztucznej inteligencji, z noblistą Simonem, oraz jego

współpracownikiem Newllem. Oni to złożyli podwaliny metafory

komputerowej, w ramach której powstał model blokowy pamięci Atkisona i

Shiffrina.

Kończąc na modelu blokowym wchodzimy w lata siedemdziesiąte. Chcąc

dokonać przeglądu drogi jakiej dokonała psychologia pamięci, nie jest moim

celem krytyka koncepcji, jednak jak dotąd watro zauważyć konsekwentne

pomijanie zagadnień emocji w procesie pamięciowym.

Dlatego pomijając wiele nowszych modeli pamięci takich jak sieci

semantyczne Collinsa i Quilliana, skupy się na roli uczuć w procesie

zapamiętywania.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: