zebranie z rodzicami wrzesień 2009 charakterystyka dziecka.doc

1. FORMY DZIAŁALNOŚCI DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

W działalności dziecka wyodrębnić można następujące formy działalności:
a) zabawa
b) praca
c) nauka

a) Podstawową formą działalności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa. W miarę wzrastania dziecka obserwujemy zmiany i przekształcanie zbaw idące w czterech kierunkach:
- różnicują się formy zabawy,
- wydłuża się czas trwania zabawy jednego rodzaju,
- wrasta częstość zabaw (zespołowych ) i zwiększa się skład grupy,
- zmienia się rodzaj preferowanych zabaw.

U 6-latków obserwujemy znaczną rozmaitość zabaw, które powszechnie dzieli się na:
a) zabawy ruchowe
b) zabawy konstrukcyjne
c) zabawy tematyczne
d) zabawy dydaktyczne.

Jako odrębny rodzaj o szczególnej roli rozwojowej można ponadto wyodrębnić zabawę zawierającą elementy twórczości artystycznej (H. Nartowska w Vademecum po red. A. Górecka-Płoska, 1977). Wymienione rodzaje zabaw przenikają się wzajemnie, splatają wzbogacając działalność dziecka.
W okresie przedszkolnym ogromne znaczenie dla rozwoju zabaw mają skłonności naśladowcze dziecka. Za pomocą zabawek lub przedmiotów zastępczych dziecko naśladuje czynności dorosłych lub starszego rodzeństwa stopniowo tworząc z prostych elementów zabawę o coraz bardziej złożonej strukturze tak, że w każdej z nich możemy odnaleźć zarówno odbicie wzorów zaczerpniętych z otoczenia, jak i cechy twórczości zupełnie indywidualnej. Otaczająca dziecko rzeczywistość jest jedynie inspiracją, zachętą i bodźcem pobudzającym jego własną aktywność. Zabawy dziecka dostarczają nauczycielom, rodzicom informacji na temat jego umiejętności i możliwości ruchowych, o poziomie jego spostrzeżeń i myślenia. Poprzez zabawę dziecko uczy się, zdobywa doświadczenie i wiadomości. Elementy nauki i pracy tkwią w rozmaitych zabawach, które sprawiając przyjemność zarazem uczą i kształcą umysł dziecka oraz cechy jego charakteru i woli (M. Przetacznikowa, G. Makiełło-Jarża 1980).

b) Formy pracy dziecka przedszkolnego obejmują:
- czynności samoobsługowe,
- prace użyteczne stosowane w pracy dydaktyczno – wychowawczej, służące realizacji wszystkich zadań programowych, przyczyniające się do wyrabiania dojrzałości szkolnej.

Poprzez organizację czynności samoobsługowych wyrabia się u dzieci samodzielność, umiejętność współpracy i działania w zespole, kształtuje poczucie odpowiedzialności za podjęte zadania. Sprawność ruchowa i przyzwyczajenia związane z samoobsługą zapewniają dziecku uniezależnienie się w tym zakresie od pomocy dorosłych, zwiększają stopień samodzielności, tak bardzo dziecku potrzebnej we wszystkich pracach, działaniach i kontaktach z grupą rówieśników.
Sprawność w samoobsłudze sprzyja także włączaniu się dzieci w prace społeczno – użyteczne spełniające szczególnie ważną rolę w ich aktywizowaniu oraz w procesie rozwijania ich dobrego samopoczucia i społecznych postaw wobec otoczenia. Wykonywanie czegoś co znajduje swój wyraz w konkretnym wytworze służącym do celów praktycznych, przydatnym określonej osobie, sprawia dzieciom swoistą satysfakcję. Realizacja zadania wymaga od dziecka rozwiązywania różnych problemów związanych z organizacją pracy, wyborem materiału i narzędzi, ustaleniem kolejnych czynności i niejednokrotnie drobnych, precyzyjnych zabiegów, dzięki którym podejmowana praca zyskuje na estetyce i przydatności. Prace użyteczne, mogą stać się praktyczną szkołą dobrej roboty. Można je podzielić na:
- prace codzienne, wynikające z trybu życia zbiorowego do których zaliczamy wszelkie czynności porządkowe, jak sprzątanie i utrzymywanie w czystości zabawek, przyborów, materiałów służących do prac i zabaw, przygotowanie pomocy do zajęć, prace hodowlane w kąciku przyrody itp.
- prace okolicznościowe podejmowane doraźnie, zależne od potrzeb i możliwości, jakie stwarza lokalne środowisko. Takie prace wiążą się z przygotowaniem do różnych imprez, jak choinka noworoczna, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Matki lub łączą się z porą roku – gromadzenie tworzywa przyrodniczego, przygotowanie zapasów karmy dla ptaków, przyrządzanie surówek z warzyw i owoców, urządzanie różnych kącików itp.

Prace użyteczne wymagają kierunku i opieki osoby dorosłej, nauczycielki, a często jej osobistego udziału w wykonywaniu trudniejszych czynności. Bardzo istotną sprawą jest jednak właściwe wyważenie proporcji udziału nauczyciela i dzieci, aby nie stwarzać fikcyjnych efektów, w których rzeczywistą zasługę ma jedynie nauczyciel. Szczególnym rodzajem pracy są dyżury pełnione przez pojedyncze dzieci w ciągu tygodnia, mające charakter pracy ciągłej, za którą dziecko odpowiada osobiście.

c) Nauka dziecka przedszkolnego prowadzona jest podczas zajęć organizowanych, planowanych w sali, najbliższym otoczeniu poprzez różnorodne formy i metody. Zajęcia dydaktyczne są formą, w której przewiduje się bardzo zróżnicowane rodzaje działalności dzieci np.: rozwija się sprawność ruchową, kształtuje spostrzegawczość, ćwiczy komunikatywną mowę, wyobraźnię twórczą, ekspresję słowno-ruchową. Za pośrednictwem zajęć można poznawać litery, cyfry, ćwiczyć logiczne myślenie, doskonalić naukę czytania. Podczas zajęć organizuje się programowe prace użyteczne i techniczne. Zajęcia służą też jako formy zapoznawania dzieci ze sztuką, przyrodę, architekturą.

W czasie zajęć zazwyczaj dominuje jeden określony – główny rodzaj działania i treści, jak ruchomy, plastyczny, przyrodniczy, słowno-pojęciowy, manualny itp. Zajęcia organizowane trzeba planować systematycznie na podstawie zadań programowych, dokładnie precyzując ich celowość. Dotyczy to szczególnie zajęć poświęconych rozwijaniu mowy i myślenia, zawierających początki nauki czytania i matematyki. Zajęcia w przedszkolu prowadzone są z całą grupą bądź z mniejszymi zespołami: kształtując poszukiwania postawy dziecka, które pod kierunkiem nauczyciela zbiera doświadczenia, obserwuje, łączy przyczyny i skutki, wyprowadza wnioski, a także znajduje środki do wyrażania swoich przeżyć i spostrzeżeń. Nauczycielka pośredniczy w przyswajaniu dzieciom wiadomości i umiejętności oraz dostarczaniu doznań estetycznych.
Specyficznym rodzajem zajęć są uroczystości, spacery i wycieczki. Uroczystości organizowane w klasie przedszkolnej wiążą się w sposób szczególny z wychowaniem społecznym i estetycznym, z rozwijaniem uczuć patriotycznych. Cel każdej uroczystości zostanie osiągnięty, jeśli dzieci w miarę swoich możliwości przeżywają jej treść, gdy dzięki radosnemu nastrojowi, barwnym dekoracjom, melodiom i tańcom zostawia ono pozytywny ślad w ich pamięci.
Spacery służą realizacji niektórych zajęć z zakresu środowiska przyrodniczego, społecznego i technicznego. Mogą być połączone z ukierunkowanym postrzeganiem i obserwacją dzieci (np. każdy przyjrzy się, a potem nam opowie, co zauważył?). Nabierają one wówczas charakteru wycieczek. Wycieczki mają z góry zaplanowany cel (zapoznawanie ze środowiskiem społeczno – przyrodniczym, zakładem rzemieślniczym, sklepem, pomnikiem historycznym czy wytworami sztuki regionalnej).
W kontaktach okolicznościowych znajduje zastosowanie metoda samodzielnych doświadczeń dziecka, wspiera jego inicjatywy, korygować jego postępowanie, jak i metoda ćwiczeń gdy okazjonalnie utrwalamy nabyte umiejętności. Kontakty te sprzyjają doskonaleniu mowy, a także rozwijaniu form wypowiadania się w sposób zrozumiały dla innych; stwarzają również sytuacje sprzyjające kształtowaniu prawidłowych pojęć, między innymi pojęć matematycznych, jak i sprawdzaniu zdobytych umiejętności czytania (H. Nartowska w Vademecum nauczyciela 6-latków 1977).

2. MODEL DZIECKA DOJRZAŁEGO DO PODJĘCIA NAUKI W SZKOLE

Końcowym efektem pracy dydaktyczno – wychowawczej z dzieckiem winno być osiągnięcie przez nie pełnej dojrzałości do podjęcia nauki w szkole. Wg S. Szumana dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez nie takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, które czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Inaczej jest to jakby moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka.
Dojrzałość szkolna nie jest uwarunkowanym biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, lecz składają się na nią różnorodne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej (E. Waszkiewicz 1966). Ocena stopnia dojrzałości szkolnej uzależniona jest od m. in. od dotychczasowego biegu życia dziecka, od tego, czy uczęszczało ono do przedszkola, czy miało okazję współdziałać z rodzeństwem lub innymi dziećmi w najbliższym otoczeniu, czy dorośli zaspakajali jego potrzeby poznawcze i uczuciowe, czy stawiano mu wymagania dostosowane do jego możliwości, a jednocześnie rozwijające pożądane społeczne formy zachowania.
Dojrzałość szkolna pozostaje w różnorakich związkach z procesami rozwoju i procesami uczenia się. Większość dzieci rozwija się w ten sposób, że określonemu ich wiekowi odpowiada określony stan rozwoju fizycznego oraz psychoruchowego. Ponieważ różne umiejętności i sprawności nabywane przez dziecko w poszczególnych latach jego życia ściśle się ze sobą splatają, najczęściej statystycznie powtarzający się wzajemny ich układ nazywamy normalnym lub typowym. Dziecko o typowym układzie właściwości w zakresie rozwoju fizycznego, ruchowego oraz wszystkich sfer rozwoju psychiki nazywamy dzieckiem rozwiniętym równomiernie lub harmonijnie.
Istnieją dzieci, których ogólny rozwój fizyczny i psychiczny wykazuje przyspieszenie lub opóźnienie w stosunku do wieku życia.
Model dziecka dojrzałego do podjęcia nauki w szkole:
1. Dojrzałość fizyczna Jest ogólnie sprawne ruchowo. Posiada sprawność manualną i nie zaburzoną koordynację wzrokowo-ruchową. Charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem organów zmysłowych. Jest odporne na choroby i zmęczenie.
2. Dojrzałość emocjonalno-społeczna Jest w znacznym stopniu samodzielne. Chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z nauczycielem i kolegami. Posiada umiejętność podporządkowania się niezbędnym wymaganiom dyscypliny. Jest obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela. Cechuje je taki stan równowagi nerwowej, która umożliwia opanowanie reakcji emocjonalnych.
3. Dojrzałość umysłowa Jest aktywne poznawczo, chce się uczyć. Interesuje się czytaniem i pisaniem. Dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu i środowisku, w którym żyje. Rozporządza zasobem doświadczeń i wyobrażeń będących podstawą do rozwoju pojęć. Potrafi uważnie i ze zrozumieniem słuchać tego, co mówi nauczyciel. Rozumie i spełnia polecenia nauczyciela. Posiada umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, opowiada, wyrażania życzeń, pytań, własnych sądów, wniosków i ocen.
4. Dojrzałość do czytania i pisania. Umie dokonywać analizy oraz syntezy wzrokowej i słuchowej niezbędnej w procesie zróżnicowania kształtów, dźwięków, ich odpoznawania, porównywania i odtwarzania. Rozumie znaczenie wyrazów jako graficznych odpowiedników słów. Posiada orientację przestrzenną, która umożliwia mu rozpoznawanie i odtwarzanie kierunków, położenia i proporcji wymiarów odwzorowanych form graficznych. Ma pamięć ruchową czyli umiejętność przetwarzania obrazu graficznego na obraz ruchu. Umiejętność kontrolowania wzrokiem własnych ruchów pozwala mu świadomie nimi kierować.
5. Dojrzałość do matematyki. Rozumie i umie określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe w praktycznym działaniu. Potrafi sklasyfikować przedmioty wg przeznaczenia, wielkości, kształtu i koloru. Umie na konkretach dodawać i odejmować w zakresie 10.
Proces przygotowania dzieci do szkolnej nauki czytania, pisania oraz do matematyki dokonuje się przez konkretne działania dzieci i wynikające w ich trakcie operacje umysłowe. W ten sposób dzieci uczą się uzasadniania, wnioskowania, wiązania przyczyn ze skutkami, porządkowania wiadomości, a także uczą się operować nimi samodzielnie. Stanowi to podstawę do przyszłego myślenia abstrakcyjnego, niezbędnego w nauce szkolnej.