Kisielewski Stefan Kisiel_Cienie w pieczarze.pdf

(1607 KB) Pobierz
Microsoft Word - Dokument1
TOMASZ STALINSKI
( STEFAN KISIELEWSKI )
CIENIE
W PIECZARZE
1987
Celem większej jasności tekstu podajemy kursywą najważniejsze
polityczne dygresje Autora — dotyczące rzeczywistości krajowej;
a ujęte przez niego w nawiasy.
przedruk:
Copyright by INSTITUT LITTERAIRE, S.A.R.L., 1971
STEFAN KISIELEWSKI
1
,Był pisarzem, dziennikarzem, felietonistą, a także - z wykształcenia muzykiem i
kompozy torem.
Urodzony 7 marca 1911 roku w Warszawie, w rodzinie o tradycjach literackich ojciec
Zygmunt był powieściopisarzem, krytykiem teatralnym i felietonistą, stryj Jan August
znanym młodopolskim dramaturgiem. W Warszawie ukończył gimnazjum oraz trzy wydziały
Konserwatorium Muzycznego teorię muzyki - 1934, kompozycje, - 1937, fortepian - 1937, tu
również uczęszczał na wydział humanistyczny Uniwersytetu polonistyka 1929-31 i filozofia.
Już wówczas odkrył w sobie temperament polityczny, wiążąc się na krótko /1930-32/ zgodnie
z tradycją rodzinną 'ojciec był legionistą, peowiakiem, publicystą "Robotnika", zagorzałym p
i ł sudczyk iem/ z piłsudczykowskim Legionem Młodych, z którego wyst-ąpił zrażony jego
nazbyt lewicową orientacją.
Po odbyciu służby wojskowej w Lidzie i w Wilnie w 1934 roku debiutuje jako krytyk
muzyczny na łamach pisma "Zet" /redaktor Jerzy Braun/, choć pierwszy tekst krytyczny
opublikował Już w 1932 r. w "Echu Tygodnia", w roku 1935-jako publicysta polityczny w
konserwatywno-liberalnym "Buncie Młodych" /przemianowanym w 1935 r. na "Politykę";
redaktor Jerzy Giedroyć/.Pisywał także w w pismach "Pion" '1938-39/ i "Muzyka
Polska"/l935-37 sekretarz redakcji/. Studia muzyczne uzupełniał w Paryżu /1938 r./.
Jako podchorąży, a później podporucznik rezerwy 9 Pułku Piechoty brał udział w Kampanii
Wrześniowej 1939 roku, walcząc pod Zamościem i w Uściługu, następnie wrócił pieszo do
Warszawy. Tutaj spędza okupację, pracując jako pianista w szkołach baletowych, kompozytor
i nauczyciel muzyki oraz uczestnicząc w pracach działu radiowego Wydziału Kultury
Delegatury Rządu Londyńskiego ,'1942-45/. W latach 1942-44 pisze swoją pierwszą książkę
"Sprzysiężenie" -powieść psychologiczną o ostatnich miesiącach przedwojennej Warszawy i
wrześniu 1939 roku. Ranny w Powstaniu Warszawskim, przez Pruszków dostał się do
Skierniewic, gdzie doczekał się wyzwolenia od Niemców. Po wojnie, na dłuższy czas /1945-
1961 r./ osiada z rodziną w Krakowie, gdzie od marca 1945 r. /tj. od od 6 numeru/ wiąże się z
katolickim "Tygodnikiem Powszechnym" /założyciel - ks. Jan Piwowarczyk, redaktor - Jerzy
Turowicz/, wprowadzony doń przez Czesława Miłosza. Pracuje w nim pc dziś dzień,
publikując wiele artykułów, a przede wszystkim - na ostatniej stronie - cotygodniowe
felietony sygnowane "KISIEL", które przysporzyły mu wielkiej popularności. Zasilał także
swoją publicystyką katolicki, opozycyjny "Tygodnik Warszawski" oraz przez pewien czas
"Dziś i Jutro". Redagował przez dwa lata dwutygodnik "Ruch Muzyczny" /1945-48 redaktor
naczelny/, do roku 1949 był profesorem krakowskiej Wyższej Szkoły Muzycznej /teoria
muzyki/. W latach 1945—47 pracował w redakcji "Przekroju". Od roku 1948, gdy zaczyna
się w Polsce, totalizacja, po zlikwidowaniu "Tygodnika Warszawskiego" i aresztowaniu jego
redakcji, rola pisma niezależnego staje się w Polsce bardzo trudna. Zaostrzyła się cenzura,
skończyły się dyskusje polityczne, możliwe były tylko pewne dyskusje światopoglądowe i w
charakterze zastępczym - dyskusje na tematy estetyczne. Stefan Kisielewski przyjmuje
wówczas rolę, jak to nazywa, aluzyjnego opozycjonisty, prowadząc zastępcze polemiki z
marksizmem i pośrednio krytykując -komunizm. Od 1949 roku, w związku ze swoją
opozycyjną, antymarksistowską postawą i krytycznym stosunkiem do komunizmu traci
wszelkie prace prócz "Tygodnika Powszechnego". Z tego samego powodu współpraca z
"Tygodnikiem Powszechnym" przerywana była kilkakrotnie paroletnim zakazem druku. W
latach 1953-' wobec zamknięcia pisma /i przejęcia go komisarycznie przez PAX/ skazany
został na całkowite milczenie.
W roku 1957, po Październikowej "odwilży", zostaje posłem na Sejm z katolickiej
grupy "ZNAK". Posłował przez dwie kadencje, zrzekając się mandatu w 1965 roku. W latach
1964-6h był redaktorem naczelnym wydawnictwa "SYNKOPA". W latach 1968-71, po
wydarzeniach marcowych, potępiony przez Gomułkę /m.in. za wystąpienie przeciw cenzurze
2
na zjeździe literatów/, znów skazany był na całkowite milczenie. Na łamy "Tygodnika"
powrócił w marcu 1971 roku, od 1972 roku odbywając lie/jie, zakazane mu przez szereg lat,
podróże zagraniczne. W latach 19f,s-w> prowadził szeroką działalność odczytową, zwłaszcza
w salach kościelnych. Współpracuje z prasą emigracyjną /przez szereg lat pisze w paryskiej
"Kulturze"/ oraz. z prasą zagraniczną: niemiecką, austriacką i
STEFAN KISIELEWSKI
,vs1 pisarzem, dziennikarzem, felietonistą, a także - z wykształcenia muzykiem i kurj\»zy
torem.
Urodziny 7 marca 1911 roku w Warszawie, w rodzinie o tradycjach literackich ojciec
.'ygmunt byt powieściopisarzem, krytykiem teatralnym i felietonistą, stryj Jan August znanym
młodopolskim dramaturgiem/. W Warszawie ukończył gimnazjiir. oraz trzy wydziały
Konserwatorium Muzycznego /teorię muzyki - 1934, kompozycje, - 1937, fortepian - 1937/,
tu również uczęszczał na wydział humanistyczny Uniwersytetu /polonistyka 1929-31 i
filozofia/. Już wówczas odkrył w sobie temperament polityczny, wiążąc się na krótko /1930-
32/ zgodnie z tradycją rodzinną 'ojciec był legionistą, peowiakiem, publicystą "Robotnika",
zagorzałym p i ł sudczyk iem/ z piłsudczykowskim Legionem Młodych, z którego wyst-ąpił
zrażony jego nazbyt lewicową orientacją.
Ho odbyciu służby wojskowej w Lidzie i w Wilnie w 1934 roku debiutuje jakr krytyk
muzyczny na łamach pisma "Zet" /redaktor Jerzy Braun/, choć pierwszy tekst krytyczny
opublikował Już w 1932 r. w "Echu Tygodnia", w roku 1935-jakc publicysta polityczny w
konserwatywno-liberalnym "Buncie Młodych" /przemianowanym w 1935 r. na "Politykę";
redaktor Jerzy Giedroyć/.Pisywał także w w pismach "Pion" '1938-39/ i "Muzyka
Polska"/l935-37 sekretarz redakcji/. Studia muzyczna uzupełniał w Paryżu /1938 r./.
Jako podchorąży, a później podporucznik rezerwy 9 Pułku Piechoty brał udział w Kampanii
Wrześniowej 1939 roku, walcząc pod Zamościem i w Uściługu, następnie wrócił pieszo do
Warszawy. Tutaj spędza okupację, pracując jako pianista w szkołach baletowych, kompozytor
i nauczyciel muzyki oraz uczestnicząc w pracach działu radiowego Wydziału Kultury
Delegatury Rządu Londyńskiego ,'1942-45/. W latach 1942-44 pisze auą pierwszą książkę
"Sprzysiężenie" -powieść psychologiczną o ostatnich miesiącach przedwojennej Warszawy i
wrześniu 1939 roku. Ranny w Powstaniu Warszawskim, przez Pruszków dostał się do
Skierrle-wic, gdzie doczekał się wyzwolenia od Niemców. Po wojnie, na dłuższy czas /1945-
1961 r./ osiada z rodziną w Krakowie, gdzie od marca 1945 r. /tj. od od 6 numeru/ wiąże się z
katolickim "Tygodnikiem Powszechnym" /założyciel - ks. Jan Piwowarczyk, redaktor - Jerzy
Turowicz/, wprowadzony doń przez Czesława Miłosza. Pracuje w nim pc dziś dzień,
publikując wiele artykułów, a przede wszystkim - na ostatniej stronie - cotygodniowe
felietony sygnowane "KISIEL", które przysporzyły mu wielkiej popularności. Zasilał także
swoją publicystyką katolicki, opozycyjny "Tygodnik Warszawski" oraz przez pewien czas
"Dziś i Jutro". Redagował przez dwa lata dwutygodnik "Ruch Muzyczny" /1945-48 redaktor
naczelny/, do roku 1949 był profesorem krakowskiej Wyższej Szkoły Muzycznej /teoria
muzyki/. W latach 1945—47 pracował w redakcji "Przekroju". Od roku 1948, gdy zaczyna
się w Polsce, totalizacja, po zlikwidowaniu "Tygodnika Warszawski ego" i aresztowaniu jego
redakcji, rola pisma niezależnego staje się w Polsce bardzo trudna. Zaostrzyła się cenzura,
skończyły się dyskusje polityczne, możliwe były tylko pewne dyskusje światopoglądowe i w
charakterze zastępczym - dyskusje na tematy estetyczne.Stefan Kisielewski przyjmuje
wówczas rolę, jak to nazywa, aluzyjnego opozycjonisty, prowadząc zastępcze polemiki z
marksizmem i pośrednio krytykując -komunizm. Od 1949 roku, w związku ze swoją
opozycyjną, antymarksistuwską postawą i krytycznym stosunkiem do komunizmu traci
wszelkie prace prócz "Tygodnika Powszechnego". Z tego samego powodu współpraca z
"Tygodnik i cni Powszechnym" przerywana była kilkakrotnie paroletnim zakazem druku. W
3
latach 1953-'^ wobec zamknięcia pisma /i przejęcia go komisarycznie przez PAX/ skazany
został na całkowite milczenie.
W roku 1957, po Październikowej "odwilży", zostaje posłem na Sejm z katolickiej grupy
"ZNAK". Posłował przez dwie kadencje, zrzekając się mandatu w 1965 roku. W latach 1964-
6h był redaktorem naczelnym wydawnictwa "SYNKOPA". W latach 1968-71, po
wydarzeniach marcowych, potępiony przez Gomułkę /m.in. za wystąpienie przeciw cenzurze
na zjeździe literatów/, znów skazany był na całkowite milczenie. Na łamy "Tygodnika"
powrócił w marcu 1971 roku, od 1972 roku odbywając lie/jie, zakazane mu przez szereg lat,
podróże zagraniczne. W latach 19f,s-w> prowadził szeroką działalność odczytową, zwłaszcza
w salach kościelnych. Współpracuje z prasą emigracyjną /przez szereg lat pisze w paryskiej
"Kulturze"/ oraz. z prasą zagraniczną: niemiecką, austriacką i
angielską. Uczestniczy w zarządach związków twórczych /Związek Kompozytorów
Polskich,ZAiKS, jest członkiem Zarządu Głównego rozwiązanego -Związku Literatów
Polskich/.
Twórczość publicystyczna Kisielewskiego szczególnie obfita była w okresie 1977-82, gdy
przez wiele lat bezlitośnie "kreślony" przez cenzurę /z którą równie bezlitośnie przez całe
życie walczył/, rozpoczął intensywną współpracę z prasą nie cenzurowaną "drugiego obiegu",
publikując wiele artykułów, esejów i felietonów w "Zapisie", "Biuletynie Informacyjnym"
KOR-u, "Res Publice", 'łCrytyce", "Głosie", "Spotkaniach", "Bratniaku", "Pulsie", "Aspekcie"
etc., jednocześnie zaś w cenzurowanym "Tygodniku Powszechnym" /gdzie jego prace
ukazywały się bardzo często okrojone lub też konfiskowane były w całości/. Za swego
mistrza intelektualnego Stefan Kisielewski uznał Karola Irzykowskiego. Wielokrotnie
podkreślał, że przejął od niego ideał ciągłego zmagania się ze sobą, ciągłej krytycznej analizy
wyznawanych poglądów, akcentując jego postawę "przezwyciężania terroru determinizmów,
jakiejkolwiek by one były natury: determinizm społeczny, materialny, klasowy, narodowy,
rasowy, determi-nizm snobizmu, pojęć łatwych, etykietek, opinii ustalonych, nawet
determinizm talentu i dyspozycji wrodzonych" /"Wspomnienie o klerku heroicznym"/.1/
Jako publicysta jest mistrzem formy aluzyjnej, wieloznacznej, indywidualistą reagującym na
każde drgnienie rzeczywistości, w wiecznej wobec niej opozycji i dyskusji.
Jego książkowy dorobek, liczący już około 40 pozycji /niezależnie od twórczości
kompozytorskiej/ można podzielić na trzy działy:
1. Książki o muzyce, wydane oficjalnie w kraju. Najważniejsze to:"Poematy Ryszarda
Strausa""7T956/, "Z muzyką przez lata" /1956/, "Gwiazdozbiór muzyczny" /4 wydania w
latach 1957-82/, "Z muzycznej międzyepoki" /1967/, "Muzyka i mózg" /1974/, broszury o
Bacewiczównie, Drzewieckim ^bc.
II. Zbiory artykułów i felietonów, wydane w kraju lub za granicą. Będą to: PoLITyka i
SZTUKA 1977"~'Rzeczy małe" /1958/, "Z literackiego lamusa" /1979/. Zagranicą: "Sto. razy
głową w ściany" /Paryż 1972/, "Materii pomieszanie" /Londyn 1973/, "Moje dzwony 30-
lecia" /Chicago 1978/.
III. Publicystyka polityczna w wydaniach książkowych poza obiegiem oficjalnym w latach
1978-87. NajważnieJsze pozycje: "Na czym polega socjalizm?" /Wyd. im. Konstytucji
3Maja/, "Walka o świat" /Wyd, im. Konstytucji 3Maja/, "Stosunki Państwo-Kościół w PRL"
/Wyd. GŁOS/, "Bezsilność publicystyki?"/Wyd. Wszechnica Społeczno-Polityczna 1983/,
"Bez cenzury" /CDN 1984/, i "Wołanie na puszczy" /NOW-a 1987/. Książki te miały liczne
wydania zagraniczne, m.in. w londyńskiej "ODNOWIE", paryskich "Spotkaniach" i
"Zeszytach Historycznych" oraz przekłady na niemiecki, włoski i angielski.
IV. Za najważniejszy swój dorobek uważa Kisielewski dzisiaj twórczość POWiEŚCIOWĄ
wydawaną w kraju i za granicą. Obejmuje ona dotąd 13 pozycji: 12 powieści drukowanych
w kraju i na emigracji oraz 1 zbiór nowel. Są to:
• SPRZYSIĘżenie powieść wydana w kraju dwukrotnie: 1947, 1956.
4
2. Zbrodnia w dzielnicy_Północnej^, wydana w kraju dwukrotnie: 1948, 1956.
Drukowana w odcinkach w kraju i za granicą.
3. Miałem tylko jedno życie", wydana w kraju w 1958 r. pod pseudonimem "Teodor
Klon" /odcinki piim"krajowych i zagranicznych/.
4. "Kobiety i Sę_lefop"_, wydana w kraju w 1959 r. pod pseudonimem "Teodor
Klon".
5- "CE^i^^i^-i-ES^rŚŚSlli wydane w kraju w 1959 r./skonfiskowane opowiadanie" tego
zbioru: "Historie żydowskie" ukazało się w paryskiej "Kulturze" 1960-12 pod pseudonimem
"Teodf r Klon"/.
Pod pseudonimem "Tomasz Staliński" w Instytucie Literackim paryskiej
"Kultury" ukazały się następujące powieści ze współczesnej Polski: 6. "Widziane z Góry"
196r.
1/ Wojciech Karpiński: Klsi>-llzm jako .l.r. '¦¦¦¦. ferma ż\
7. "Cienie_w_p_ieczarze^ 1971
8. "Romans_zimowy_" 1972
9. "Śledztwo^ 1974
10. "Ludzie w akwarium" 197fi
Ponadto pod nazwiskiem za granicą ukazały się:
H- "Er5y§^§_w_WaL55^i^!• Londyn 1976 /druki w odcinkach/.
12. "Podróż w_czasie", Paryż 1982
13. "Ostatnia powieść Stefana Kisielewskiego |Wszystko inaczej" ukazała
się w styczniu 1986 r. w "Pul? piblications" w LońdynleT
W krajowych "wydawnictwach nieoficjalnych" ukazały się:
"Ludzie w akwarium" /Wyd. "Suplement''/, ^Romans_zimowy" /Wyd. NOWA/, Podróż w
czasievr 7Wyd. "Myśl"/ i Wszystko inaczej" 7%d. "Officyna Liberałów"/. Na
Wybrzeżu wydrukowano również "Śledztwo^, lecz nakład uległ zniszczeniu.
Stefan Kisielewski jest laureatem kilku nagród: w 1955 r. - Nagrody Ministra Kultury i
Sztuki, w 1956 r. - nagrody muzycznej Krakowa,
w 1973 r. - nagrody fundacji im. Jurzykowskiego w Nowym Jorku, w 1979 r. - prywatnej
nagrody literackiej im. Andrzeja Struga w Warszawie, w 1982 r. - nagrody Związku
Kompozytorów Polskich, w 1983 r. - szwajcarskiej nagrody fundacji Schmidheiny -
Stiftung w St.Gallen
za publicystykę ekonomiczno-społeczną, w 1987 r. - nagrody im. Stanisława Vincenza.
Kawaler Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski.
I ZAMIAST PRZEDMOWY
Jacek SALSKI
Słowo niepodległe
Podstawowym zagadnieniem dla zrozumienia współczesnej Polski jest trwająca już
dwadzieścia osiem lat komunistyczna dominacja, ale niestety zagadnienie to było poddawane
analizie tylko bardzo fragmentarycznie i bardzo powierzchownie. Nie tylko w kraju, lecz
również na emigracji rzadko pytano, na czym konkretnie polega dzisiejsza niewola, jakimi
środkami dysponuje jednostka, która usiłuje wyrwać się z sieci, przynieść pomoc i otuchę
sobie i innym. Te rozważania powinna podjąć nasza literatura, bo w tradycyjnym podziale
społecznej pracy jej właśnie przypadła ta rola. Jedną z przyczyn jałowości współczesnego
piśmiennictwa jest zrzeczenie się obywatelskiego mandatu, zaś odrodzenie polskiej literatury
nastąpi wówczas, gdy znów będą wypełniane społeczne serwituty, gdy znów usłyszymy
niepodległe polskie słowo.
Oczywiście nie przyjdzie to nagle, kosztować będzie wiele wysiłku, bo tyloletnie umysłowe
wyjałowienie pozostawia ślady, rzutuje na świadomości kolejnych generacji. Niemniej
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin