Lubelscy rabini.pdf

Lubelscy rabini

Rabini mieli zawsze duże znaczenie dla społeczności żydowskich na terenach

Kongresówki . Pełnili oni posługi religijne i stawali się przez to przewodnikami

społeczności żydowskiej. Nie inaczej działo się w Lublinie, który był trzecim co do

wielkości skupiskiem Żydów w Polsce. Dekret Namiestnika Królestwa Polskiego z

21 III 1821 znosił kahały jako instytucje religijną a na to miejsce powoływał

dozory bożniczne . Rabini stali się dożywotnimi przewodniczącymi dozoru

bożniczego i pełnili służbę religijno - urzędniczą w swoim Okręgu Bożniczym.

Pierwszym rabinem po roku 1812 był JEHOSZUA HESZEL TARNOPOLER,

który sprawował tę funkcje już wcześniej w Tarnopolu, skąd pochodził.

Zrezygnował ze swojego stanowiska, gdy wszedł w konflikt z urzędnikami dozoru.

Kolejnym został MESZULLAM ZALMAN ASZKENAZY, który

prawdopodobnie był lubelskim podrabinem . Pochodził ze słynnej rodziny

rabinów, a sam był kupcem w Kazimierzu Dolnym. Był aresztowany, by potem

zostać zwolnionym za kaucją, lecz nie przeszkadzało mu to w objęciu funkcji,

ponieważ cieszył się zaufaniem miejscowych władz oraz własnej gminy. Nie

udzielał się politycznie w czasie powstania listopadowego, za to jego energia

doprowadziła do rozbudowania rabinatu. Zmarł w 1843 i został pochowany na

Nowym Cmentarzu przy ul.Unickiej.

Jego następcą miał się okazać jego brat BERISZA ASZKENAZY który został

zaproszony przez gminę. Był poddanym Cesarstwa Rosyjskiego, ponieważ pełnił

on funkcję rabina w Słonimiu w guberni grodzieńskiej. Swoje stanowisko

sprawował niezgodnie z przepisami . Nie posiadał odpowiedniego wykształcenia

oraz nie został wybrany w wyborach , pomimo to jednak zdecydowano się dać mu

tę funkcję. Władze zatwierdziły go, uznając jego osobę za autorytet i napominały

Dozór Bożniczy do tego, aby właściwie wynagradzał swojego rabina. Aszkenazy

okazał się lojalnym obywatelem, uzupełnił też swoje wykształcenie oraz uzyskał

obywatelstwo Królestwa. Posadę sprawował tylko do roku 1853, kiedy to zmarł.

Został pochowany na tym samym cmentarzu, co jego brat.

Następnym rabinem został JOSZUA HESZEL ASZKENAZY, kuzyn zmarłego

rabina. Wcześniej swoją funkcję sprawował w Grodnie, gdzie powstały jego dzieła

religijne. Starał się reprezentować swoją społeczność przed władzami .

Jednocześnie wprowadził jako podrabina cadyka chasydzkiego LEJBA EIGERA,

co było ukłonem w stronę licznej w Lublinie społeczności chasydzkiej. Posiadał

też swoich uczniów, których przygotowywał do pełnienia funkcji rabinackich.

Ponieważ ludność żydowska rozrastała się ,dlatego też powołano w tym czasie

Komitet Szkolny z przedstawicieli środowiska żydowskiego. Jego

przewodniczącym został ASZKENAZY. Celem Komitetu było opracowanie zasad

funkcjonowania szkoły oraz problem zatrudnienia nauczycieli. Otrzymał od władz

order św. Anny

za przychylność i przywiązanie do rządu ". Zmarł w 1867 i został pochowany na

Nowym Cmentarzu.

Po śmierci ostatniego rabina nastąpiły trudności w wyborze nowego, ponieważ

władze zaborcze wprowadziły jako represje popowstaniowe obowiązek

znajomości rosyjskiego. Nakazano także zdawanie przed specjalnymi komisjami

egzaminów z prawa państwowego, jak też żądano poświadczeń wiedzy

rabinicznej. Sprawdzano też administracyjnie lojalność kandydata.

Ostatecznie na to stanowisko wybrano SZNEURA ZALMANA FRADKIN

LABERA z Połocka w guberni witebskiej. W swojej działalności dbał on głównie

o sprawy religijne. Mimo to nie uchroniło go to od zatargu z władzami. Sprawa

dotyczyła tego, iż uzurpował on sobie prawa nadzorcze nad innymi gminami w

guberni, czego prawo państwowe zabraniało. Mimo tego niejednokrotnie zwracano

się do niego o arbitraż w sprawach innych gmin. W 1892 zrezygnował ze swojego

urzędu, motywując decyzję chęcią podreperowania zdrowia, jak też nie

wypłacaniem przez Dozór Bożniczy jego pensji.

Natomiast lubelscy Żydzi zarzucali mu fałszowanie dokumentów. W związku z

tym przeprowadzono nawet odpowiednie dochodzenie. Po rezygnacji Laber

wyjechał do Palestyny, gdzie w roku 1893 zmarł.

Już w 1892 ogłoszono kolejne wybory rabina. Poprzedziły je epidemie cholery

na Podzamczu oraz podział ludności żydowskiej na zwolenników MAJERA

CHILA GALSZTYKA, popieranego przez chasydów i tradycjonalistów oraz

HILELA LIBSZYCA wspieranego przez maskilów i misnagdów. Podczas

wyborów wygrał ten pierwszy, ale po przeprowadzonym przez gubernatora

śledztwie okazało się ,że kandydat nie zna innych języków jak hebrajski i jidysz

oraz że był związanykontraktem z gminą w Ostrowcu. W końcu zatwierdzono

HIELA LIBSZYCA.

Był on człowiekiem wykształconym, skończył Gimnazjum Nikołajewskie w

Lubawie i posiadał prawo nauczania niemieckiego, rosyjskiego oraz matematyki,

a od 1876 był rabinem w Suwałkach. Oprócz działalności religijnej dążył on do

stworzenia dynastii rabinicznej w Lublinie. Przejawiało się to między innymi tym ,

że próbował przeforsować kandydaturę swojego syna na podrabina w lubelskiej

gminie. Natomiast społeczność żydowska przeciwstawiła się temu zamierzeniu.

Mimo to sporządził on testament, w którym naznaczył swojego syna na to

stanowisko. Pismo zostałopoświadczone przez dwóch innych rabinów z Łodzi i

Brześcia Litewskiego. Mimo tego nie powstała dynastia LISZCZYCÓW w

Lublinie. Sam rabin zmarł w 1907 i został pochowany na Nowym Cmentarzu.

Dopiero w 1909 doszło do wyboru nowego rabina. Pierwotnie zgłosiło się

dwóch kandydatów : lubelski podrabin RAJFMAN oraz rabin z Wieniawy SZYJA

BRODT. Nie doszło jednak do rozpatrzenia powyższych kandydatur.

Wybrano natomiast sędziwego ELIASZA KLATZKINA, który urodził się w

1848 na Białorusi a wiedzę rabinacką zdobył w 1885 w Siedlcach. KLATZKIN

był zwolennikiem syjonizmu. Dlatego też władze przeprowadziły szczegółowe

dochodzenie co do jego osoby. W tym celu przetłumaczono jego kazania z

Marianpola ,gdzie wcześniej był rabinem. Nawoływał w nich do wyjazdów do

Palestyny oraz przeciwstawiał się antysemityzmowi i asymilacji. W owym czasie

rodzina Libszyców nie zaprzestała prób osadzenia stanowiska rabina swoim

przedstawicielem, to jest CHASKIEL LIBSZCZYCEM. Groził on

KLATZKINOWI sądem rabinicznym o ile ten nie zrezygnuje z posady. Natomiast

społeczność lubelska wybrała na Zjazd Przedstawicieli Gmin Żydowskich w

Królestwie Polskim chasydzkiego cadyka ABRAHAMA EIGERA co było

przykładem wielkiej siły tego ruchu w Lublinie, natomiast rabin

KLATZKIN mimo prób nacisku na władze rosyjskie, aby wpisały go na listę

uczestników, nie uczyniły tego. Zjazd miał na celu zreformowanie gmin

żydowskich, ale jak się okazało, jego postanowienia umocniły tylko rolę rabinów

w życiu tej społeczności.

Podobny Zjazd został zorganizowany, gdy podczas pierwszej wojny światowej

do Lublina wkroczyli Austriacy. Odbywał się pomiędzy 12 i 13 września 1916

roku i zgromadził on przeszło 55 przedstawicieli, a przewodniczył im

KLATZKIN. Rozważano kwestie bieżących problemów, to jest ruiny i chaosu

gospodarczego gmin, sprawy uchodźców , bezrobocia, tyfusu i innych chorób.

Nakazano dbać rabinom nie tylko o koszerność pożywienia, ale również o jego

higienę .Podobne nakazy narzucono w stosunku do mykw i bożnic. KLATZKIN

sprawował swój urząd do 1925 roku ,kiedy to złożył go i wyjechał do Palestyny,

gdzie zmarł w 1932.

Tymczasem zmieniły się przepisy dotyczące funkcjonowania gmin żydowskich

w niepodległej Polsce.

Rozszerzono możliwość subsydiowania organizacji społeczno - oświatowych i

dobroczynnych, które nie posiadały wsparcia ze strony państwa. Wymagano

poświadczenia wiedzy od rabinów, znajomości języka urzędowego oraz

obywatelstwa polskiego. Rabinów pozbawiono możliwości bycia sędziami w

sprawach majątkowych i handlowych. Natomiast potrzymano zasadę wypłacania

pensji rabiną przez gminę. W zamian musieli spełniać różne obowiązki:

sprawować pieczę nad nauczycielami w szkołach religijnych, rzezakami,

pracownikami gminy, domami modlitwy oraz musieli wygłaszać kazania w soboty

i święta. Posiadali też prawo dawania ślubów i rozwodów. Zmieniono także prawo

wyborcze, dzieląc gminy na duże i małe. Te pierwsze do 5000 gdzie wybory

odbywały się bezpośrednio i powyżej tej liczby, gdzie o

wyborze rabina decydowała Rada. W 1927 roku wybrano tylko podrabinów .

Dopiero 15 kwietnia 1931 obrano wielce zasłużonego dla Żydów Rabi MEJER

SZAPIRO. Jego osobowość i działalność przyniosła naszemu miastu wiele

rozgłosu. Przede wszystkim stworzył JESZYWAS CHACHMEJ LUBLIN,

wyższą uczelnie rabinacką. MEJER SZAPIRO urodził się w 1887 w Szucowie na

Bukowinie. Założył stowarzyszenie religijne Tyferes Hadas". W latach 1910 -

1920 był rabinem w Glinianach pod Lwowem. Założył tam swoją szkołę

rabiniczną. Następnie był rabinem w Sanoku, skąd został posłem na Sejm RP z

ramienia Agudas Isroel. . Brał udział w światowym kongresie ortodoksów

Kessia Godolah ", gdzie zaproponował Daf Jomi " ( Karta Codzienna ), czyli

studiowanie tego samego fragmentu Talmudu jednego dnia. W 1931 roku został

wybrany na przewodniczącego Kolegium Rabinów przy Ministerstwie Wyznań

Religijnych i Oświecenia Publicznego. Zmarł w 1933 roku, jego pogrzeb

zgromadził tysiące ludzi. Prochy tego wielkiego człowieka znajdowały się przy

cmentarzu na Unickiej do 1958 roku ,kiedy to zostały przeniesione do Izraela. Po

grobie pozostał tylko ohel.

Jego obowiązki przejął JOSEF MENDEL PRZYSUCHA i sprawował je do roku

1939. Na osobie MEJERA SZAPIRO kończy się historia lubelskich rabinów,

ponieważ

następne lata przyniosły czas zagłady dla całej społeczności żydowskiej Lublina,

wraz z którą zginęli jej duchowi przywódcy.

Więcej można znaleźć w książce Żydzi w Lublinie "pisanej pod redakcją prof.

Tadeusz Radzika w rozdziale Urzędowi Rabini lubelskiego Dozoru Bożniczego

1821 - 1939 ... " napisany przez Roberta Kuwałka, skąd zaczerpnięto powyższe

informacje.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: