Inne Planety 13.pdf

opowiada-

nia

Jacek Sobota

poradnik dla

autorów fantasy

”Wyznania idioty”

autorów fantasy

recenzje

Jacek Sobota

„Druga pr

Druga przepowiednia”

zepowiednia”

opowiada-

opowiadania

poradnik dla

Jacek Sobota

Druga pr

Witajcie!

Czy g³upota jest z³a? To pytanie nurtuje

mnie od dawna. Czêsto s³yszy siê g³osy oskar-

¿aj¹ce g³upotê o najwiêksze zbrodnie w histo-

rii. Oczywiœcie nie s¹ to g³osy pozbawione

podstaw. Coœ jest na rzeczy – ogarniêty sza-

³em t³um nie raz dokonywa³ (i wci¹¿ dokonu-

je, niestety) rzezi i gwa³tów. Masy dawa³y (i

wci¹¿ daj¹, niestety) ³atwo sob¹ manipulowaæ,

id¹c jak stado baranów na rzeŸ szykowan¹ im

przez przywódców stada. To s¹ wszystko spra-

wy oczywiste (jak ktoœ zauwa¿y³: t³um ma za-

wsze wiele g³ów, ale nigdy nie ma mózgu ). Ja

jednak pytam ponownie – czy g³upota jest z³a?

Czy z³o jest cech¹ niezbywaln¹ g³upoty? No

w³aœnie, pojawiaj¹ siê w¹tpliwoœci. Wystar-

czy trochê zastanowiæ siê nad tym, by stwier-

dziæ, ¿e tak nie jest. Z³o i g³upota to odrêbne

kategorie – z³o jest b³êdem etycznym, g³upota

b³êdem intelektualnym. Mamy zatem do czy-

nienia z dwoma porz¹dkami, których nie na-

le¿y mieszaæ, choæ czêsto robimy tak, bo jest

to wygodne. Pejoratywnoœæ w jednej dziedzi-

nie nie przes¹dza o pejoratywnoœci w drugiej

– równie dobrze mo¿na by powiedzieæ, ¿e

brzydcy ludzie s¹ zawsze szubrawcami (wy-

mieszanie s¹du estetycznego z moralnym). To

oczywiœcie bzdura, podobnie jak obarczanie

g³upoty wszystkimi nieszczêœciami œwiata.

Problem w tym, ¿e niegodziwoœci dopuszczaj¹

siê czêsto ludzie bardzo inteligentni.

Interesuj¹c¹ odpowiedŸ na te pytania daje

Krzysiek G³uch – polecam jego felieton w tym

numerze. Jeœli dobrze pamiêtam, autor „Kre-

sów literatury” (a od niedawna publicysta

„Frondy”) utrzymuje, ¿e nie tyle g³upota jest

z³a, ile z³o jest g³upot¹ – tzn. wybór z³a œwiad-

czy o g³upocie, bo d³ugoterminowo nigdy siê

to cz³owiekowi nie op³aca. Jestem sk³onny siê

z tym zgodziæ. Zboczenie zawodowe podpo-

wiada mi, by uj¹æ problem od strony logicz-

nej: z³o jest zawsze g³upot¹, ale g³upota nie

zawsze jest z³em. Tzn. istnieje taki obszar g³u-

poty, który nie jest podatny na z³o – a personi-

fikacj¹ tego stanu mo¿e byæ poczciwy g³upiec,

cz³owiek ospa³y intelektualnie, kiepsko koja-

rz¹cy fakty i wyci¹gaj¹cy wnioski, a mimo to

dobry i uczciwy. Zreszt¹, twierdzenie o tym,

¿e g³upota jest z³a, mo¿na sprowadziæ do ab-

surdu w prostszy sposób – poprzez wniosek,

¿e w takim razie wszyscy ludzie umys³owo

niedorozwiniêci s¹ Ÿli... Albo zadaj¹c pytanie:

czy Hitler i Stalin byli g³upi? Nie byli, choæ

oczywiœcie nie byli te¿ tytanami intelektu. W

ten sposób dezawuujemy modny dzisiaj po-

gl¹d o to¿samoœci g³upoty i z³a wszelkiego.

Jacek Sobota (którego felietony mo¿ecie

czytaæ ju¿ tylko u nas, odk¹d wyniós³ siê z

przejêtej przez z³e moce „Nowej fantastyki”)

pisze w tym numerze o modzie jako o zjawi-

sku g³upim. Przyznajê mu racjê – uleganie

modzie jest g³upie z co najmniej dwóch przy-

czyn: a) czêsto ktoœ chce w ten sposób na nas

zarobiæ, b) zazwyczaj œwiadczy to o braku cha-

rakteru i autonomicznego gustu. Bardziej sub-

telne i zawi³e rozwa¿ania znajdziecie w tym

odcinku „Wyznañ idioty”. Z kolei prozatorskim

hitem numeru jest obszerny fragment „Dru-

giej przepowiedni” – nowego opowiadania

Jacka z cyklu mortenowskiego. My pierwsi

pokazujemy go œwiatu! Kto spragniony tej spe-

cyficznej i niepodrabialnej prozy – niechaj

czyta, a kto nie mia³ dot¹d okazji, niech spraw-

dzi szybko jej walory.

Co jeszcze mo¿na rzec o g³upocie? Jakoœ

nie umiem rozwa¿aæ tego problemu w ode-

rwaniu od z³a, wiêc znów wrócê na ten szlak.

Przypomina mi siê s³ynna grafika Goy’i „Kie-

dy rozum œpi, budz¹ siê upiory” (w oryginale

brzmi to trochê inaczej). Na pewno znacie

ten sztych: facet le¿y na stole, jakby spa³,

twarz ma niewidoczn¹, a zza jego pleców

wylatuj¹ maszkarony: sowy, koty i inne de-

mony. Czy jednak sen rozumu automatycz-

nie budzi potwory nienawiœci? W czasie Re-

wolucji Francuskiej rozum wynoszono na

piedesta³, a nawet na o³tarze (Œwi¹tynia Ro-

zumu, kult Istoty Najwy¿szej personifikuj¹-

cej intelekt etc.), zbrodniarze tamtego okre-

su nie byli raczej g³upcami – a mimo to roz-

pêtali terror, budz¹c demony œmierci i znisz-

czenia. Ich intelekt nie spa³ – spa³y ich su-

mienia. Mo¿na powiedzieæ, ¿e w imiê wal-

ki z g³upot¹, przes¹dem i zacofaniem do-

puszczono siê monstrualnych zbrodni. A tak-

¿e – aktów g³upoty, co najlepiej ilustruje

przyk³ad pewnego deputowanego, który na-

mawia³ do zburzenia wszystkich feudalnych

zamków w ca³ej Francji (echem tego wydaje

siê szalony pomys³ Futurystów, by zniszczyæ

Wenecjê – i pozbawiæ w ten sposób sztukê

wspó³czesn¹ wzorca). Ma³o kto wie, ¿e s³o-

wo „wandalizm” zosta³o u¿yte pierwszy raz

w³aœnie wobec masowych rzezi francuskich

www.2era.website.pl

klasztorów, koœcio³ów, cmentarzy, pa³aców,

rzeŸb i obrazów w okresie po 1789 r. Dlatego

Francuzi obchodz¹cy szumnie co roku œwiêto

14 lipca s¹ dla mnie plemieniem hipokrytów,

którzy wol¹ nie pamiêtaæ o ówczesnych zbrod-

niach ludobójstwa, zabytkobójstwa i sztuko-

bójstwa (dziêki rewolucji nie znamy ogrom-

nej liczby dzie³ sztuki francuskiej). Recydyw¹

by³ tutaj wiek XIX, gdy zburzono w Pary¿u

kilkadziesi¹t (!) gotyckich koœcio³ów. NieŸle,

prawda?... Postêp muss sein ! A wszystko to

odbywa³o siê w imiê walki z g³upot¹ wieków

minionych.

Czy aby nie wysz³a mi z tego mowa w obro-

nie g³upoty? To pewnie wp³yw Planety G³up-

ców, patronuj¹cej temu numerowi „IP”. A czy

wiara we wp³yw planet nie jest g³upot¹?... Z

braku miejsca nie poruszê ju¿ tego tematu.

Podobnie jak zagadnienia: czy celowa g³upo-

ta jest jeszcze g³upot¹? Chyba przestaje ni¹

byæ, bo prawdziwa g³upota musi byæ nieuœwia-

domiona. Poznañska „Naszoœæ” mia³a kiedyœ

has³o: „Nasz cel – g³upota”, co samo w sobie

stanowi paradoks, bo z chwil¹ zrozumienia

w³asnej g³upoty g³upiec robi pierwszy krok

ku m¹droœci – i tym optymistycznym akcen-

tem zakoñczmy wreszcie wstêpniak do tego

numeru „Innych planet”.

Wojciech Szyda

spis rzeczy proza

szurnięta

Robert Rataj

Obrazek z drzewem Poznania 4

Wojciech J. Grygorowicz

Legenda o GO 54

Zbigniew Wantuch

„Pod Sówk¹” 34

Jacek Sobota

Druga przepowiednia 48

krytyka

debilna

felietony

kretyńskie

Krzysztof G³uch

Wyj¹tkowo g³upi felieton 9

Jacek Sobota

Moda na skukces 16

Tomasz Berliñczyk

Planeta absurdu 32

Jacek Sobota

Solipsyzm czyli samotnoœæ 42

Maciej Guzek

Space opera is dead 25

Tomasz Berliñczyk

Modyfikowane SF 41

Micha³ Protasiuk

Syndrom Bregga 44

Piotr Derkacz

Nieobcy w obcym kraju 46

Wojciech Szyda

Patronat piekielny 63

TPFan, Garret, M.

Krótki przewodnik filmowy 65

Watson

The films that should not be 70

Krzysztof G³uch

Niewidzialna wojna 71

Wojciech Szyda

Rozbawieni na œmieræ 73

publicystyka

idiotyczna

Piotr Derkacz

Nanotechnologia, starcy i foki 12

Wojciech J. Grygorowicz

Jak walczyæ z armi¹ Stanów Zjednoczonych 60

Maciej Witkowiak

Krótki poradnik dla autora fantasy 75

dyskusja

e - mailowa

„Inne Pieœni” w „Innych Planetach” 26

www.2era.website.pl

spis rzeczy

Robert Rataj

Obrazek z Drzewem

Poznania

Po prostu tam wisia³ – samotny, ko³ysany lekko przez wiej¹c¹ od jeziora bryzê. Panuj¹cej

woko³o ciszy nie burzy³ ¿aden dŸwiêk, poza cichym i ¿a³osnym poskrzypywaniem sznura

ocieraj¹cego siê o konar. Nie bzycza³y pracowite pszczo³y, z g³êbi lasu nie dobiega³y zwyczaj-

ne o tej porze nawo³ywania ptaków, nic nie szeleœci³o w roz³o¿ystych krzewach, które chci-

wie wyci¹ga³y swoje ga³êzie, jakby w rozpaczliwym geœcie chcia³y zatrzymaæ przechodz¹-

cych opodal ludzi.

Ludzie. Ich te¿ tu ju¿ nie by³o, ale wyczuwa³em jeszcze nik³y zapach potu i niemytych

cia³, który szybko rozwiewa³ rzeœki wiatr. Mo¿e ich niedawna obecnoœæ by³a powodem niena-

turalnej ciszy woko³o. Albo w³aœnie zaczyna³a siê nocna gra o prze¿ycie, do której przygoto-

wywa³y siê ofiary i ich oprawcy. Gra, w której ktoœ nierówno rozda³ karty. By³o jednak zbyt

wczeœnie, bo do zachodu pozosta³y jeszcze jakieœ dwie godziny. A mo¿e las postanowi³ chwil¹

ciszy oddaæ ho³d swemu milcz¹cemu towarzyszowi?

Mo¿e – tego nie wiem. Cisza ta wyda³a mi siê jednak

czymœ jak najbardziej na miejscu. Gdyby jednak

jej zabrak³o, gdyby tu¿ obok wiecznie rozwrzesz-

czane wróble urz¹dzi³y sobie sabat, coœ kaza³o-

by mi, podobnie pewnie jak i wam, zignorowaæ

ów ha³as i skupiæ siê na twarzy powieszonego.

Doprawdy – by³o w niej coœ niesamowite-

go. Kiedy zacz¹³em siê jej przygl¹daæ, na myœl

przysz³y mi szeregi obrazów ju¿ kiedyœ wi-

dzianych – g³owy z d³ugich szeregów por-

tretów, patrz¹ce milcz¹co ze œcian wielkich

sal balowych panów tego œwiata. Wynio-

s³e profile bite na zaœniedzia³ych ju¿ mo-

netach cesarzy, uzurpuj¹cych sobie mia-

no panów œwiata. Przed oczami stawa³y

szeregi twarzy szlachetnych, piêknych i

natchnionych. I wszystkie ³¹czy³y siê w

cudowny sposób przybieraj¹c w³aœnie

rysy powieszonego. To nie by³a twarz

zwyk³ego cz³owieka, nie pasowa³a do

ch³opskiego stroju, w którego resztki

odziany by³ wisielec. Rysy skazanego nie

by³y grube, cechowa³a je ³agodnoœæ, ale

zarazem pewna w³adczoœæ. Jestem pe-

wien, ¿e gdyby otworzy³ w cudowny spo-

sób oczy dostrzec by w nich mo¿na ów

b³ysk, który cechuje ludzi naprawdê

www.2era.website.pl

Obrazek z Drzewem

wielkich. Piêkna twarzy nie niszczy³o nawet delikat-

ne napiêcie miêœni szczêk, które zacisnê³y siê na mo-

ment przed tym, jak misternie i zaiste zgrabnie skrê-

cona pêtla przerwa³a jednoczeœnie krêgi biedaka i

zakoñczy³a zabawê wieszaj¹cych. Inaczej, ni¿ inni

widziani przeze mnie powieszeni, nie mia³ na twa-

rzy wyrazu strachu, nie wywali³ na wierzch sine-

go jêzyka, nie popuœci³ odchodów. Jakby, wal-

cz¹c o godn¹ œmieræ, chcia³ jednoczeœnie zacho-

waæ resztki godnoœci i na póŸniejszy czas. Co

za wola i potêga! Twarz tego cz³owieka nie

bywa³a za ¿ycia spokojna, zawsze wrza³a

zapewne emocjami. Gniew jednak musia³

mu byæ obcy, jego rysy opowiada³y bo-

wiem historiê ¿ycia pe³n¹ radoœci i œmie-

chu. Podejrzewa³em jednak, ¿e za ³uska-

mi powiek, g³êboko w oczach, kry³o siê

ziarno zadumy i smutku. Ziarno to za-

kie³kowa³o na moment przed œmierci¹ i

rzuci³o oprawcom milcz¹ce „rozumiem”.

A potem skry³o siê ponownie za opadaj¹-

cymi powiekami, obumieraj¹c na zawsze.

W³adc¹ jednak nie by³. Spytacie sk¹d

wiem? Powiedzia³y mi to jego rêce. I d³o-

nie. Nie mog³y nale¿eæ do króla czy ksiê-

cia. Nie móg³ byæ nawet szlachcicem. Jego

d³onie by³y zbyt szorstkie, widaæ by³o ni-

gdy dobrze nie zagojone rany po ciêciach

szarpi¹cym narzêdziem i ma³e uk³ucia, za-

pewne pozostawione drzazgi. By³y to rêce

cz³owieka ciê¿ko pracuj¹cego – umiêœnio-

ne i poobijane dawa³y tego milcz¹ce œwia-

dectwo. Móg³ byæ cieœl¹ albo szkutnikiem,

których na brzegach olbrzymiego jeziora

by³y nieprzebrane rzesze. Tak. Zdecydowa-

nie by³ prostym cz³owiekiem. Przynajmniej z wygl¹du.

Bo w jego egzekucji bra³y udzia³ prawdziwe t³umy. Ziemia woko³o drzewa i na stokach

wiod¹cych do brzegów omywanych niewielkimi falami by³a zdeptana setkami stóp. Gdzie-

niegdzie trawa by³a wygnieciona, jakby ca³e rodziny siedzia³y tam i urz¹dza³y sobie krwawy

piknik. Wisielec musia³ byæ kimœ wa¿nym, kimœ, kto zmusi³ leniwe masy okolicznego ch³op-

stwa do uczestnictwa w tej, zapewne samowolnej, egzekucji. Chocia¿ z drugiej strony, kiedy

przypomnê sobie wypisan¹ na twarzy pospólstwa ¿¹dzê krwi, któr¹ obserwowa³em w wype³-

nionych po brzegi amfiteatrach Rzymu, nabieram przekonania, ¿e tego typu wydarzenia przy-

ci¹gaj¹ ludzi niczym œcierwo sêpy. ¯adne has³a nie dzia³aj¹ silniej ni¿ te dwa – mord i gwa³t.

¯adna mityczna bestia nie jest straszniejsza ni¿ opêtany myœl¹ grabie¿y i rabunku cz³owiek!

Widzia³em po wielokroæ dowody ludzkiego okrucieñstwa. W ró¿nych miejscach i czasie. I

zachowa³em wiele wspomnieñ – dra¿ni¹co przyjemnych...

Ach! Kiedy przypomnê sobie ow¹ rzeŸ, która radowa³a moje serce wtedy, wœród piasków

pustyni, wci¹¿ dr¿ê i czekam, aby móc ujrzeæ coœ podobnego!

By³o ju¿ pod wieczór, kiedy zastêpy pospólstwa i rycerzy o os³oniêtych mocnymi pance-

rzami piersiach, zosta³y ponownie odparte przez zdeterminowanych obroñców prowincjonal-

nego miasta, które roz³o¿y³o siê pomiêdzy kilkoma niewielkimi, zielonymi wzgórzami. Gdzie-

www.2era.website.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: