1. Definicja pieśni (utwór wokalny do tekstów lirycznych).
2. Rozwój pieśni na przestrzeni wieków
a) Starożytność – początki,
b) Średniowiecze – działalność Trubadurów i Truwerów (Francja) oraz Minnesingerów i Meistersingerów (Niemcy),
c) Renesans – pieśń jednogłosowa kontynuująca tradycje średniowieczne oraz pieśń wielogłosowa (np. onomatopeiczna pieśń Clementa Jannequina),
d) barok i klasycyzm – spadek popularności pieśni,
e) romantyzm – pieśń jako jeden z najpopularniejszych gatunków epoki.
3. Do rozwoju pieśni w romantyzmie przyczyniły się następujące czynniki:
· rozwój domowego muzykowania,
· rozwój poezji romantycznej,
· liryczny, kameralny charakter pieśni solowej.
4. Cech pieśni romantycznej:
· wykorzystanie tekstów poetów romantycznych,
· wykorzystywano często teksty słabsze, które zyskiwały na udźwiękowieniu,
· akompaniament fortepianu; w II połowie również akompaniament orkiestry (Wolf i Mahler),
· akompaniament współtworzy nastrój utworu (np. Prząśniczka Moniuszki – fortepian ilustruje ruch kołowrotka),
· zaawansowane środki harmoniczne (budowanie napięcia w utworze),
· zróżnicowany poziom trudności i rozmiary,
· komponowano zarówno pojedyncze pieśni, ale także cykle i zbiory utworów,
· narodowy charakter pieśni komponowanych w ośrodkach narodowych.
5. Franz Schubert – twórca pieśni romantycznej („Małgorzata przy kołowrotku”) oraz jej 4 typów:
· zwrotkowa pieśń wariacyjna (np. „Pstrąg”) – temat z I zwrotki jest przekształcany w następnych,
· pieśń przekomponowana (np. „Wędrowiec”) – każda zwrotka z innym opracowaniem muzycznym, dostosowanym do tekstu,
· pieśń deklamacyjna (np. „Śmierć i Dziewczyna”) – linia melodyczna zbliżona do mowy,
· ballada solowa (np. „Król Elfów”) – dramatyczny charakter, rozbudowana forma (obecność zarówno recytatywów jak i lirycznej melodii).
- ok. 600 pieśni, dwa cykle do tekstów Müllera – „Piękna Młynarka” oraz „Podróż zimowa”.
6. Robert Schumann – twórca ok. 250 pieśni (1840 – rok pieśni)
- teksty różnych poetów, bardzo osobisty charakter,
- rozwój techniki fortepianowej w pieśniach – deklamacyjne traktowanie instrumentu oraz zaawansowany poziom trudności,
- harmonika współtworzy nastrój utworu,
- przykłady – cykle „Miłość poety”, „Miłość i życie kobiety”; zbiór „Ballady i romanse” zawierający m.in.: „Księżycowa noc”, „Motyl”, „Tęsknota”, „Lotos”.
7. Johannes Brahms – szczególne zasługi w dziedzinie tematyki tekstów.
- wyrażanie opinii o używaniu gorszych wierszy w celu „udoskonalenia ich”, lepsze teksty stanowią już całość zamkniętą w sobie i nie należy ich ruszać.
- osobisty charakter tekstów
- przykłady – „Oda saficka”, „Samotność wśród pól”
8. Hugo Wolf i Gustav Mahler
- zasługi Wolfa dla gatunku – supremacja tekstu, czyli podporządkowanie muzyki słowu poprzez deklamacyjne traktowanie tekstu,
- pieśni również z akompaniamentem orkiestry.
- przykłady – Wolf: „Poezje Goethego”, Mahler: cykl „Treny Dziecięce”
9. Pieśń polska w XIX wieku:
- Fryderyk Chopin (19) – pieśni w języku polskim do tekstów m.in. Witwickiego, Mickiewicza, Pola. Przykłady – „Hulanka”, „Śliczny chłopiec”, „Życzenie”.
- Stanisław Moniuszko – ok. 300 pieśni wydanych w zbiorach – „Śpiewniki domowe”.
Pieśni w języku polskim, łączył elementy europejskich osiągnięć z polskimi tradycjami ludowymi (poczucie misji krzewienia patriotyzmu w czasach zaborów).
Przykłady – „Prząśniczka”, „Czaty”, „Dziad i baba”.
KaC2009