Tkanki, narządy i układy narządów człowieka.pdf

Tkanki, narządy i układy narządów człowieka

1. Tkanka nabłonkowa

• urozmaicona budowa

• zwarty układ komórek, niemal brak substancji międzykomórkowej, utrzymywany dzięki tzw.

błonie podstawnej oraz różnym połączeniom międzykomórkowym

• nieunaczynione, pobieranie substancji odżywczych z leżących pod nią tkanek łącznych

• zdolne do podziałów, duże możliwości regeneracyjne

Podział ze względu na budowę

• Jednowarstwowe

– płaski

Występuje tam, gdzie warstwa oddzielająca nie powinna utrudniać transportu

substancji, np. w pęcherzykach płucnych, naczyniach krwionośnych, sercu, nerkach

(współtworzy torebki ciałek nerkowych). Jądra umieszczone centralnie.

– sześcienny (brukowy, kostkowy)

Budują go komórki równościenne, w których jądra umieszczone są centralnie.

Występuje w kanalikach nerkowych i końcowych odcinkach gruczołów.

– walcowaty (cylindryczny)

Tworzą go wysokie komórki o kształcie nieregularnych graniastosłupów. Jądra znajdują

się w spodniej warstwie cytoplazmy, zaraz nad błoną podstawną. Występuje przede

wszystkim w przewodzie pokarmowym (od żołądka do odbytnicy) oraz w jajowodach.

W jelicie cienkim komórki tego nabłonka posiadają mikrokosmki, które wielokrotnie

zwiększają powierzchnię wchłaniania. Komórki nabłonka jajowodu posiadają rzęski.

– wielorzędowy

Tworzą go wysokie komórki przypominające powyginane graniastosłupy oraz niższe o

klinowym kształcie. Jądra umieszczone na różnej wysokości. Występuje w drogach

oddechowych (jamie nosowej, krtani, tchawicy i oskrzelach). Na powierzchni

występują rzęski pomagające usuwać zanieczyszczenia.

• Wielowarstwowe

– płaski

Zbudowany z kilku warstw komórek, zewnętrzne są spłaszczone. Intensywne podziały

w głębszych warstwach. Stałe odnawianie się. Występuje w jamie ustnej (do przełyku

włącznie), w pochwie, na przedniej części rogówki oka, współtworzy naszą skórę.

Wierzchnie warstwy rogowacieją i obumierają, tworząc elastyczną powłokę ochronną.

Podział ze względu na funkcję

• Pokrywające (wielowarstwowe, jednowarstwowy płaski)

• Gruczołowe (zawierają liczne komórki zdolne do produkcji substancji)

• Zmysłowe (współtworzą narządy zmysłów)

Tkanka łączna

• funkcje wypełniające, odżywcze, transportowe, mechaniczne (szkieletotwórcze), obronne

• składa się z istoty międzykomórkowej oraz komórek

• istota międzykom. zawiera subst. podst. - galaretowaty śluz (w tk. łącznych właściwych) lub

zmineralizowaną substancję podstawową (w niektórych tk. łącznych oporowych)

• w istocie podstawowej są zanurzone komórki i trzy rodzaje włókien białkowych:

− włókna kolagenowe

Zbudowane z nierozpuszczalnego w wodzie, złożonego białka o nazwie kolagen, duża

odporność na rozrywanie, liczne występowanie w ścięgnach, chrząstkach i kościach.

− włókna sprężyste

Zbudowane z elastyny, tworzą nieregularną, sprężystą sieć, dającą się znacznie

rozciągać, mała odporność na zerwanie. Występowanie w ścianach naczyń

krwionośnych i w chrząstce sprężystej.

− włókna retikulinowe

Tworzą pojedyncze, delikatne włókienka, stanowią subtelne rusztowanie w niektórych

narządach, np. w zrębie węzłów chłonnych.

Tkanki łączne właściwe

Cechą charakterystyczną jest brak substancji twardych w istocie międzykomórkowej, duże

możliwości regeneracyjne i znaczny udział w metabolizmie ustroju.

• tkanka łączna wiotka

Zawiera dość liczne włókna retikulinowe, otacza naczynia krwionośne, nerwy i mięsnie,

wspólnie z tkanką tłuszczową współtworzy warstwę podskórną.

• tkanka łączna zbita

Zawiera liczne włókna kolagenowe, przy ich regularnym układzie buduje ścięgna i torebki

stawowe, przy nieregularnym (w skórze właściwej) umożliwia silne odkształcanie.

• tkanka łączna tłuszczowa

Stanowi rezerwę metaboliczną. W warunkach nadwyżki substancji odż. jej liczne komórki

syntetyzują i odkładają w swojej cytoplaźmie tłuszcze obojętne. Ponadto podskórna

warstwa tej tkanki pełni rolę termoizolacyjną.

– żółta

– brunatna

• tkanka łączna siateczkowata

Jest bogato unaczyniona i ma bardzo delikatną budowę. Jej komórki kontaktują się ze

sobą za pomocą licznych wypustek. Powstaje w ten sposób przestrzenna sieć, a jej puste

miejsca wypełnia gąbczasta substancja podstawowa, bogata we włókna retikulinowe. Ta

tkanka tworzy takie narządy jak węzły chłonne, grasica oraz zrąb szpiku kostnego.

• tkanka łączna zarodkowa

Tworzy się tylko w okr. zarodkowym, galaretowata subst. podst. pozbawiona włókien.

Tkanki łączne oporowe

• tkanka chrzęstna

Nie jest unaczyniona (odżywanie zachodzi dyfuzyjnie) ani unerwiona. W dojrzałej postaci

składa się z istoty międzykomórkowej, w której zanurzone są włókna białkowe oraz

elementy komórkowe, głównie komórki chrzęstne – chondrocyty. Grupy kilku komórek

chrzęstnych wypełniają jamki chrzęstne w istocie podstawowej.

W wypadku urazu mechanicznego, chondrocyty przekształcają się w komórki

chrząstkogubne, które rozpuszczają chrząstkę. Pewna część komórek przekształca się

jednocześnie w komórki chrząstkotwórcze, co pozwala uzupełnić ubytki w tkance.

– szklista

Tworzy nasz szkielet w okresie zarodkowym i płodowym, buduje powierzchnie

stawowe i przymostkowe części żeber. W półprzezr. mleczno-lśniącej istocie podst.

znajdują się liczne grupy chondrocytów, a między nimi – włókna kolagenowe.

– sprężysta

Występuje w małżowinie usznej, współtworzy też część chrząstek krtani i nagłośni. W

istocie podst. zanurzona jest delikatna siateczka włókien elastycznych. Nie ulega

mineralizacji.

– włóknista

W subst. podst. licznie występują grube pęczki włókien kolagenowych, nadaje to dużą

wytrzymałość na zerwanie. Występowanie w miejscach przyczepu ścięgien do kości,

współtworzy także krążki międzykręgowe w kręgosłupie.

• tkanka kostna

Powstaje w drodze kostnienia tkanki chrzęstnej szklistej, lub tkanki łącznej właściwej. W

odróżnieniu od chrząstek, kości są bogato unaczynione i unerwione. Tkanka kostna jest

aktywna pod względem metabolicznym, i jest cały czas przebudowywana.

W istocie międzykomórkowej kości zanurzone są liczne włókna kolagenowe, zwane tutaj

osseinowymi . Subst. podst. ulega silnemu wysyceniu solami mineralnymi, głównie

wapnia. Powodują one, że jest ona twarda i wytrzymała na duże obciążenia mechaniczne.

W istocie międzykomórkowej znajdują się też liczne jamki kostne z komórkami –

osteocytami. Z wiekiem ilość elementów organicznych maleje na rzecz nieorganicznych,

dlatego kości stają się bardziej kruche i łamliwe. W dojrzałych kościach włókna

kolagenowe są zatopione w subst. podst., tworząc tzw. blaszki kostne .

– zbita

Pojedyncza blaszka kostna przypomina rynnę – jest łukowato zagięta wzdłuż drugiej

osi. Zwarty układ licznych blaszek otacza koncentrycznie kanał Haversa – na przekroju

poprzecznym widać blaszki jako łuki otaczające światło kanału. Taka pojedyncza

jednostka budulcowa to osteon . Pomiędzy nimi znajduje się istota międzykom. Kanały

Haversa tworzą system Haversa, w którym przebiegają naczynia krwionośne,

limfatyczne i nerwy.

Tkanka kostna zbita tworzy przede wszystkim ramiona długich dźwigni w szkielecie –

buduje trzony kości długich, w czaszce współtworzy kości osłaniające mózgowie.

– gąbczasta

Podstawę konstrukcyjną tworzą blaszki kostne ciasno owinięte wokół siebie, tzw.

beleczki kostne . Tworzą one przestrzenną sieć. Przestrzenie między nimi wypełnia

szpik kostny. Ażurowe ułożenie pozwala na amortyzowanie przeciążeń, co jest istotne

w pracujących stawach, dlatego tkanka ta występuje głównie w końcowych częściach

kości długich.

Cecha

Tkanka zbita

Tkanka gąbczasta

Występowanie

trzony kości długich końce kości długich

Podst. elem. konstrukcyjny

osteon

beleczki kostne

Szpik kostny

nie

tak

Kanały Haversa

tak

nie

Amortyzacja przeciążeń

brak

duża

Regeneracja

mała

duża

Zdolności regeneracyjne kości są duże. W miejscu uszkodzenia tzw. komórki kościogubne

lokalnie rozpuszczają kość. W tym czasie komórki kościotwórcze uzupełniają ubytki bądź

spajają fragmenty kostne.

Cecha

Tkanka chrzęstna

Tkanka kostna

Chondrocyty

tak

nie

Blaszki kostne

nie

tak

Elementy budulcowe

chondrocyty

osteocyty

Szybka regeneracja

tak

nie

Twardość

mała

wysoka

Mineralizacja

nie

tak

Tkanki łączne płynne: krew i limfa

• Krew

Krew składa się z substancji międzykomórkowej – osocza, oraz elementów morfotycznych

– krwinek (czerwonych erytrocytów , białych leukocytów oraz płytek krwi – trombocytów ).

Osocze jest lekko żółtawą cieczą zawierającą ok. 90% wody, rozpuszczone związki

organiczne (ok. 9%) - z czego większość stanowią białka oraz fibrynogen odpowiedzialny

za tworzenie skrzepów. W osoczu jest rozpuszczona także glukoza oraz niewielka ilość

wolnych kwasów tłuszczowych, hormonów i mocznika. Zw. nieorganiczne stanowią 1%

osocza i są to głównie chlorek sodu, jony wapnia, potasu, magnezu oraz żelaza.

Elementy morfotyczne krwi powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym, który

wypełnia m. in. jamy szpikowe kości długich i płaskich. Od 6-7 r życia ten rodzaj szpiku jest

zastępowany przez szpik żółty (tłuszczowy), który nie spełnia funkcji krwiotwórczej. U

dorosłego człowieka szpik czerwony zachowuje się w tkance kostnej gąbczastej, natomiast

żółty – w jamach szpikowych kości długich.

Krew dostarcza tlen z płuc do wszystkich komórek ciała ( rola oddechowa ), zaopatruje

wszystkie komórki w materiały budulcowe i energetyczne ( rola odżywcza ), transportuje

zbędne i szkodliwe produkty metabolizmu ( rola wydalnicza ), bierze udział w procesach

odpornościowych ( rola immunologiczna ), rozprowadza ciepło, pomaga w utrzymaniu

stałej temperatury ciała ( rola termoregulacyjna ).

Podział leukocytów:

– Granulocyty

Posiadają swoiste ziarnistości w cytoplazmie oraz płatowate jądro. Neutrofile

stanowią ok. 60% wszystkich leukocytów. Ich funkcją jest obrona przed infekcjami.

Eozynofile stanowią ok 3%, niszczą obce białka, np. alergenne, tworzone są także

przy zarażeniu pasożytami, oraz w czasie zakaźnych chorób bakteryjnych. Bazofile

stanowią ok 0,5-1% wszystkich leukocytów.

– Agranulocyty

– Limfocyty (25-35%)

Posiadają duże, kuliste jądro, mają kształt okrągławy. Do krwi dostają się mało

aktywne, są pobudzane przez kontakt z alergenem. Wyróżniamy limfocyty T

(dojrzewające w grasicy), oraz limfocyty B (szpikozależne, niedojrzewające w

grasicy, żyją 4-10 dni, produkują przeciw ciała).

– Monocyty (5-8%)

Mają zdolność wydostawania się poza światło naczyń układu krążenia,

szybkiego ruchu pełzakowatego i są komórkami żernymi. Dojrzałe nazywa się

makrofagami . Żyją 3-5 dni. Pożerają we krwi ogromne ilości bakterii i

skrawków obumarłych tkanek.

Cecha

Erytrocyty

Leukocyty

Trombocyty

Liczba [/mm³] 4,5 - 7 mln

6-9 tys.

200-400 tys.

Miejsce wytwarz. czerwony szpik kostny układ limfatyczny,

czerwony szpik kostny

szpik kostny

Czas życia

100-120 dni 4-10 dni (limfocyty B)

3-5 dni (monocyty)

8-10 dni

Miejsce rozkładu śledziona, wątroba śledziona

śledziona

Kształt komórki okrągłe, dwuwklęsłe kulisty

różnorodny

Jądro

brak (tylko faza

rozwoju)

płatowate, kuliste

nie

Barwnik

hemoglobina

tak

Rodzaje

- granulocyty:

neutrofile, eozynofile,

bazofile

- agranulocyty:

limfocyty (T/B),

monocyty

Funkcje transport tlenu i CO₂ obrona przed

infekcjami, niszczenie

obcych organizmów

udział w procesie

krzepnięcia krwi,

homeostaza

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: