II. W Kodeksie Prawa Kanonicznego wylicza się obecnie następujące przeszkody zrywające:1. Młody wiek; mężczyzna przed ukończeniem szesnastego, a kobieta czternastego roku życia. Konferencje Biskupów mogą tę granicę podnieść.2. Niemoc płciowa, impotencja itd.3. Istniejący już węzeł małżeński: “nieważnie usiłuje zawrzeć małżeństwo osoba związana węzłem poprzedniego małżeństwa, chociażby niedopełnionego”.4. Różność religii; gdy jedna ze stron jest ochrzczona i przynależy do Kościoła katolickiego, a druga jest nie ochrzczona (disparitas cultus) 5. Przyjęte wcześniej wyższe święcenia, poczynając od diakonatu.6. Uroczysta profesja zakonna, zobowiązująca do zachowania ślubu czystości.7.Uprowadzenia. Mężczyzna nie może zawrzeć małżeństwa z kobietą, którą uprowadził lub tylko przetrzymuje z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa, zanim nie zostałaby uwolniona i sama nie zdecydowała się na nie jako w pełni wolna.8. Występek, gdy został naruszony porządek moralny i społeczny; np. ktoś zadał śmierć swemu współmałżonkowi lub stał się jej przyczyną, względnie tak samo postąpił w odniesieniu do współmałżonka innej osoby, aby się później z nią pobrać.9. Pokrewieństwo. Przeszkoda obowiązuje w linii prostej zawsze i we wszystkich stopniach. W linii bocznej małżeństwo jest nieważne do czwartego stopnia. Nie mogą więc zawrzeć ważnego małżeństwa: brat i siostra, brat stryjeczny z siostrą stryjeczną, lub brat cioteczny z siostrą cioteczną. Nieważne jest też małżeństwa z siostrą lub bratem ojca lub matki.10. Powinowactwo, wynikające z ważnie zawartego związku małżeńskiego, przez co nastąpiła bliskość osób, jaka odtąd zachodzi pomiędzy jednym z małżonków i krewnymi współmałżonka.11. Przyzwoitość publiczna. Powstaje z nieważnego małżeństwa, z chwilą nawiązania współżycia oraz notorycznego lub publicznego konkubinatu.12. Przeszkoda pokrewieństwa prawnego, powstałego poprzez adopcję.
Wymogi do ważności małżeństwa Małżeństwo powstaje w momencie wyrażenia ważnej zgody małżeńskiej. Mogą taką zgodę wyrazić wszyscy, którym prawo tego nie zabrania (por. kan. 1058). Ta norma prawna wskazuje na system prawny wyznaczający istotne elementy tzw. zdolności prawnej osoby ludzkiej do zawarcia małżeństwa, czyli do samodzielnego, odpowiedzialnego i wolnego wyrażenia zgody małżeńskiej. Katolicy zawierający małżeństwo między sobą, jak i wchodzący w relacje prawne z niewierzącymi czy wyznawcami innych religii podlegają kompetencji władzy kościelnej. Ona to rozstrzyga o skutkach kanonicznych małżeństwa, zaś władza cywilna o skutkach cywilnych (por. kan. 1059). Dzieje się tak dlatego, że małżeństwo może być zawarte nieważnie, a więc kiedy zgoda została wyrażona w okolicznościach istnienia przeszkody małżeńskiej, bądź braku wymaganej zgody, wadliwej zgody lub niezachowania obowiązującej formy kanonicznej. Kodeks wskazuje na istnienie co najmniej kilkunastu przeszkód zrywających, a więc powodujących nieważność małżeństwa. Osoby objęte tymi przeszkodami nie są zdolne do ważnego zawarcia małżeństwa. Kanoniczne przeszkody to: * P. wieku – do ważnego zawarcia małżeństwa kobieta musi ukończyć przynajmniej 14 lat, a mężczyzna 16 (kan. 1083 § 1). Konferencja Episkopatu ma prawo ustalić wiek wyższy do godziwego zawarcia małżeństwa (§ 2). W Polsce od 15 XI 1998 obowiązuje wiek ukończonych 18 lat tak dla mężczyzn jak i kobiet. * P. niemocy płciowej – chodzi o brak fizycznej zdolności do współżycia seksualnego, a więc uprzednią i trwałą, absolutną czy względną niezdolność dokonywania aktów małżeńskich, a nie o niepłodność jednej ze stron. Impotencja jest przeciwna samej naturze małżeństwa. Może być jako niemoc względna tzn. mężczyzna lub kobieta, choć są zdolni do współżycia z innymi, faktycznie nie mogą seksualnie współżyć z osobą, z którą zawarli małżeństwo. * P. węzła małżeńskiego – chodzi o istniejący rzeczywiście węzeł małżeń- ski. Węzeł małżeński ustaje przez śmierć małżonka, udzielenie dyspensy papieskiej od małżeństwa ważnie zawartego lecz niedopełnionego, przywilej Pawłowy lub stwierdzenie nieważności małżeństwa (dekret lub wyrok II instancji). Kto by zawarł małżeństwo powtórnie, pomimo istnienia pierwszego węzła małżeńskiego dopuszcza się przestępstwa bigamii równoczesnej. * P. różnej religii – nieważne jest małżeństwo katolika z osobą nieochrz- czoną (kan. 1086 § 1). Przeszkoda ta wiąże się z prawem Bożym, wynikającym z niego obowiązkiem wyznawania wiary katolickiej. Możliwa jest dyspensa na zawarcie małżeństwa, ale dopiero po złożeniu przez stronę katolicką pisemnego oświadczenia, że nadal będzie wiernie trwać w wierze katolickiej i wypełniać wszystkie obowiązki religijne oraz że uczyni wszystko, aby nie utracić swojej wiary lub nie zobojętnieć w wierze. Ma złożyć również przyrzeczenie, że dzieci z tego małżeństwa zostaną ochrzczone w Kościele katolickim i wychowane w religii katolickiej. Strona niekatolicka może podpisać oświadczenie, że została o tym pouczona i jest świadoma zobowiązań strony katolickiej. Praktyka dowodzi, że trudno jest w takich związkach utrzymać jedność wiary i harmonię wspólnoty. * P. święceń – nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy otrzy- mali święcenia (kan. 1087). Przeszkoda obejmuje mężczyzn, którzy zostali ważnie wyświęceni na diakonów, kapłanów lub biskupów Kościoła. Przeszkoda ustaje na mocy dyspensy papieskiej lub prawomocnego wyroku o nieważności święceń. * P. ślubu – chodzi o mężczyzn i kobiety, którzy związani są wieczystym ślubem publicznym czystości w instytucie zakonnym (kan. 1088). Przeszkoda powstaje w momencie złożenia ślubów. Wtedy rodzi się zobowiązanie dochowania wierności przyrzeczeniu, które osoba świadomie i w sposób wolny złożyła Bogu. Dyspensa jest zarezerwowana kompetencji Stolicy Apostolskiej lub Biskupowi diecezjalnemu (kiedy instytut jest na prawie diecezjalnym). * P. uprowadzenia – występuje, kiedy kobieta zostanie uprowadzona i prze- trzymywana z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa, chyba że zostanie uwolniona oraz znajdując się w miejscu godnym (bezpiecznym i wolnym) sama w sposób wolny wybierze małżeństwo (por. kan. 1089). Uprowadzenie nie musi nastąpić na skutek użycia siły fizycznej, ma również miejsce wtedy, gdy uprowadzający posługuje się szantażem lub stosuje presję moralną. Może działać bezpośrednio lub przez inne osoby. Przeszkoda nie powstaje, gdy kobieta dobrowolnie ucieka z domu z tym mężczyzną i zawiera małżeństwo wbrew woli rodziców. * P. występku – w nowym Kodeksie ma Dwie postacie: 1 – kiedy ze względu na zawarcie małżeństwa z inną osobą zostanie zadana śmierć współmałżonkowi własnemu lub tej osoby (kan. 1090 § 1); 2 – kiedy przez fizyczny lub moralny współudział powoduje się śmierć współmałżonka (§ 2). Przeszkoda powstaje na skutek zabójstwa dokonanego na osobach, które żyjąc niejako formalnie przeszkadzały w prawnej realizacji zawarcia małżeństwa. Uwagę należy zwrócić na intencję zawarcia nowego małżeństwa z konkretną osobą oraz na współudział. Dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej. Gdyby przestępstwo nie zostało wykryte, to i tak przeszkoda istnieje, a małżeństwo zawarte bez dyspensy byłoby nieważnie zawarte. * P. pokrewieństwa – wynika z bliskiego związku osób, opartego na wspól- nocie krwi ze względu na pochodzenie osób od siebie lub wspólnego przodka. Przodek to osoby lub osoba, od której krewni bezpośrednio pochodzą. Linia to szereg osób, które mają wspólnego przodka. Linia prosta: osoby pochodzące od siebie: ojciec – syn – wnuk. Linia boczna: osoby pochodzące od wspólnego przodka: rodzeństwo. Stopień pokrewieństwa: to miara, która służy do określenia odległości osób krewnych od wspólnego przodka, tak w linii prostej, jak i bocznej. Pokrewieństwo w linii prostej: tyle jest stopni ile zrodzeń (czyli osób) nie licząc przodka (kan. 108 § 2). Natomiast w linii bocznej: tyle jest stopni, ile osób w obydwu szeregach razem, nie licząc osoby przodka (kan. 108 § 3). Zakres przeszkody w linii prostej sięga w nieskończoność, tak między wszystkimi wstępnymi i zstępnymi co do prawnego pochodzenia jak i zrodzenia naturalnego (kan. 1091 §1). Natomiast w linii bocznej zakres przeszkody dotyczy włącznie czwartego stopnia (kan. 1091 § 2) – rodzeństwo, siostrzenicę i wuja, rodzeństwo cioteczne, wnuczkę i brata jej dziadka. * P. powinowactwa – wynika z bliskości osoby, której źródło powstaje przez ważnie zawarty związek małżeński. Tak więc ta bliskość pojawia się między mężem a krewnymi żony oraz między żoną a krewnymi męża (kan. 109 § 1). Jedynie powinowactwo w linii prostej powoduje nieważność małżeństwa we wszystkich stopniach. Najczęściej spotkać można takie przypadki: powinowactwo miedzy ojczymem a pasierbicą, macochą a pasierbem, teściem i synową, teściową i zięciem (oczywiście po śmierci współmałżonka). * P. przyzwoitości publicznej – podstawą jej jest bliskość osób wynikająca z nieważnego małżeństwa oraz notorycznego lub publicznego konkubinatu. Powoduje nieważność małżeństwa w pierwszym stopniu linii prostej między mężczyzną i krewnymi kobiety i odwrotnie (kan. 1093). * P. pokrewieństwa prawnego – źródłem może być adopcja – przysposobie- nie. Tego rodzaju akt prawny reguluje prawo cywilne i powoduje określone skutki, a mianowicie: ojcostwo prawne i braterstwo prawne. Przeszkodą są związani: adoptujący i osoba adoptowana oraz adoptowany i dzieci adoptującego. Racją do jej utrzymania jest fakt, że adoptowany wchodzi do rodziny jako jeden z jej członków, a we wzajemnych relacjach jest traktowany jako jedno z potomstwa (kan. 1094).
chaarryy