Instalacje_odgromowe.pdf

Instalacje piorunochronne – ochrona odgromowa i

przeciwprzepięciowa

mgr inż. Krzysztof Cedro

PKOO SEP

PPHU SPINPOL HT Kielce

Konferencja Naukowo -Techniczna:

„Dostosowanie instalacji elektrycznych i piorunochronnych w budynkach do

wymagań aktualnych przepisów technicznych i norm”.

Warszawa 28.09.2007 r.

mgr inż. Krzysztof Cedro. Instalacje piorunochronne – ochrona odgromowa i przeciwprzepięciowa.

Wstęp.

Aby uzyskać opłacalny ekonomicznie i skuteczny technicznie system ochrony

odgromowej budynku, jego wyposażenia oraz osób przebywających wewnątrz lub w

najbliższym jego otoczeniu, należy przedsięwziąć szereg działań, które powinny być

prowadzone równolegle i w połączeniu z naturalnym procesem realizacji inwestycji – od

etapu wstępnych założeń i planowania, do końcowych odbiorów, łącznie z późniejszymi

pracami serwisowymi i ewentualnymi korektami wynikłymi na skutek modernizacji. Proces

taki wymaga ścisłego współdziałania osób realizujących inwestycję z osobą, której zadaniem

jest koordynować prace związane z szeroko rozumianą ochroną odgromową.

Jakiekolwiek niedociągnięcia lub zaniedbania na tym etapie mogą spowodować późniejsze

przykre konsekwencje w postaci obrażeń lub zagrożenia życia osób personelu, strat na skutek

zarówno zniszczeń urządzeń technologicznych jak i strat spowodowanych przestojami. W

krytycznych i nie licznych sytuacjach brak dbałości i lekceważenie ochrony odgromowej

może przynieść fatalne skutki związane ze skażeniem środowiska lub klęskami żywiołowymi.

Niniejsza konferencja może być dobrą okazją do refleksji i zastanowienia się jak dziś, na

współczesnym polskim rynku budowlanym, ogarniętym gorączką boomu inwestycyjnego,

realizowane są wymagania zapisane w istniejących normach przedmiotowych. Jak instalacje

są projektowane, wykonywane, przez kogo i z jakich materiałów? Czy nowe normy, na które

tak długo czekaliśmy w nadziei uporządkowania rynku ochrony odgromowej, spełnią nasze

oczekiwania?

Normy - stan aktualny.

Pozorna nie obligatoryjność polskich norm wyrażona w artykule 5.3 Ustawy nr 1386 z dn.

12.09.02 r. nie powinna już nikogo zmylić. Szereg istniejących rozporządzeń odwołuje się do

norm dotyczących budowy instalacji elektrycznych, a w szczególności budowy instalacji

ochrony odgromowej. Zgodnie z zapisem w art. 5.4 przywołanej powyżej Ustawy

opublikowana czteroarkuszowa seria norm PN-EN 62305(U) nie może być przywoływana w

takich rozporządzeniach dopóki nie zostanie opublikowana w języku polskim. Wobec takiej

sytuacji zestawienie najważniejszych, aktualnych publikacji dotyczy następujących, zapewne

znanych już powszechnie, pozycji:

- PN-IEC 61024-1. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne.

- PN-IEC 61024-1-1. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne. Wybór

poziomów ochrony dla urządzeń.

- PN-IEC 61024-1-2. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne.

Przewodnik B – Projektowanie, montaż, konserwacja i sprawdzanie.

- PN-IEC 61312-1. Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym. Zasady

ogólne.

- PN-IEC 61312-2. Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym. Część 2:

Ekranowanie obiektów, połączenia wewnątrz obiektów i uziemienia.

oraz starsze wersje funkcjonujące równolegle do w/w:

- PN-86/E-05003/01. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Wymagania ogólne.

- PN-86/E-05003/03. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona obostrzona.

- PN-86/E-05003/04. Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona specjalna.

Kłopoty projektantów i instalatorów z różnymi, czasem rozbieżnymi zaleceniami

znajdującymi się w tych arkuszach, były już wielokrotnie omawiane, ale sam problem straci

ważność w momencie ukazania się polskojęzycznych wersji normy PN-EN 62305. Warto

Str. 1.

mgr inż. Krzysztof Cedro. Instalacje piorunochronne – ochrona odgromowa i przeciwprzepięciowa.

natomiast przypomnieć rozporządzenia, które odnoszą się do interesującego nas zakresu. Są

to:

- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim

powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75/2002 poz. 690, Dz. U.

33/2003 poz. 270 wraz ze zmianami w Dz. U. nr 109/2004 poz. 1156 - § 53.2, § 183.10, §

184.3 oraz załączony wykaz norm).

- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w sprawie warunków

technicznych jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie (Dz. U. nr

132/1997 poz. 877 – rozdz. 5, § 44).

- Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w sprawie warunków technicznych jakim

powinny odpowiadać obiekty budowlane nie będące budynkami, służące obronności

państwa oraz ich usytuowanie (Dz. U. nr 103/1996 poz. 447 ze zm. Dz. U. 120/2001 poz.

1291 - § 6b.1, 6b.2).

- Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie warunków technicznych jakim powinny

odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. nr 97/2001 poz. 1055 - § 53.1, § 78.5).

- Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie warunków technicznych jakim powinny

odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do

transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz. U. nr 103/1996

poz. 477 - § 41.2, § 107).

- Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie warunków technicznych dozoru

technicznego jakim powinny odpowiadać przenośniki kabinowe i krzesełkowe (Dz. U. nr

77/2001 poz. 827 - § 18).

- Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie warunków technicznych dozoru

technicznego jakim powinny odpowiadać dźwigniki (Dz. U. nr 4/2002 poz. 43 - § 52).

Uogólnione odniesienia do polskich norm, istniejące w przytoczonych rozporządzeniach,

spowodują, że publikacja w języku polskim norm nowej serii PN-EN 62305 nada jej status

obligatoryjności.

Norma PN-EN 62305.

Niniejsze opracowanie powstaje w momencie, gdy kończy się okres dwuwładzy

starych norm serii PN-.../E 05003 i norm PN-IEC 61024/61312, a obecnie jesteśmy w

przededniu wprowadzenia długo oczekiwanych, ujednoliconych arkuszy 1 - 4 normy PN-EN

62305. W minionym 2006 roku opublikowano w/w arkusze w formie uznaniowej tzn. z literą

"U", dostępne w języku angielskim, francuskim i niemieckim. Z uzyskanych informacji

wynika, że plan wydawniczy PKN obejmuje ukazanie się w języku polskim arkuszy 1 i 2 -

pod koniec 2007 roku, a kolejnych 3 i 4 w 2008 roku. Ukazanie się ostatniego arkusza

spowoduje wycofanie starszych, obowiązujących obecnie norm. W tabeli 1 pokazano

zestawienie omawianych arkuszy.

Tabela 1.

Numer normy Tytuł normy

Data ukazania się

wersji uznaniowej

Planowana data

publikacji docelowej

Ochrona odgromowa.

Część 1: Wymagania ogólne.

PN-EN 62305-1

13 kwiecień 2006

koniec 2007 r.

Ochrona odgromowa.

Część 2: Zarządzanie ryzykiem.

PN-EN 62305-2

4 lipiec 2006

koniec 2007 r.

Ochrona odgromowa.

Część 3: Uszkodzenia fizyczne obie-

któw budowlanych i zagrożenie życia.

PN-EN 62305-3

4 lipiec 2006

2008 r.

Ochrona odgromowa.

Część 4: Urządzenia elektryczne i ele-

ktroniczne w obiektach budowlanych.

PN-EN 62305-4

13 kwiecień 2006

2008 r.

Str. 2.

mgr inż. Krzysztof Cedro. Instalacje piorunochronne – ochrona odgromowa i przeciwprzepięciowa.

Jak nie trudno zauważyć w powyższym zestawieniu nie ma arkusza 5, anonsowanego

wcześniej jako dokument zajmujący się ochroną linii zewnętrznych. W obecnej chwili nie

mamy ostatecznej informacji, czy arkusz ten zostanie całkowicie anulowany, czy zostanie

zredukowany do jednej strony zaleceń odwołujących się do innych publikacji.

Zastępowanie dotychczasowych norm nastąpi według następującego klucza:

PN-EN 62305-1 i PN-EN 62305-3 ↔ PN-IEC 61024-1, PN-IEC 61024-1-1, PN-IEC 61024-

1-2.

PN-EN 62305-2 ↔ nowa norma na rynku polskim (IEC 61662+A1).

PN-EN 62305-4 ↔ PN-IEC 61312-1, 2, 3.

W nowych normach znajdziemy min.:

 PN-EN 62305-1:

- rodzaje strat, źródła uszkodzeń i odpowiadające im ryzyka - informacje podstawowe.

- podstawowe kryteria ochrony LPZ, LPL, redukcja uszkodzeń i awarii.

- parametry i kształty prądu piorunowego, kombinacje udarów występujących przy

wyładowaniu.

- układy do symulacji prądów piorunowych.

- oddziaływanie pioruna na komponenty systemu ochrony odgromowej.

- analizę przepięć w różnych punktach instalacji.

 PN-EN 62305-2

- uszkodzenia i straty.

- szczegółową procedurą obliczania komponentów ryzyka.

- przykładowe analizy dla różnych budynków.

- Kalkulator Oszacowania Ryzyka (RAC).

 PN-EN 62305-3

- szczegółowe procedury planowania, projektowania, budowy i konserwacji LPS.

- klasy LPS.

- ochronę odgromową zewnętrzna.

- ochronę odgromową wewnętrzna.

- przeglądy i konserwacje.

- środki ochrony przed obrażeniami spowodowanymi napięciami krokowymi i

dotykowymi.

- informacje na temat instalacji odgromowych w budynkach z ryzykiem eksplozji - Aneks

- dużą ilość rysunków poglądowych.

 PN-EN 62305-4

- LPMS - kompletny system ochrony przed LEMP.

- strefy ochrony odgromowej LPZ.

- uziemienia, połączenia wyrównawcze, połączenia wyrównawcze na granicach stref.

- ekranowanie i trasowanie linii wewnętrznych.

- skoordynowaną ochronę SPD.

Str. 3.

mgr inż. Krzysztof Cedro. Instalacje piorunochronne – ochrona odgromowa i przeciwprzepięciowa.

- plan postępowania z LPMS od etapu wstępnej analizy ryzyka do etapu kontroli

okresowych.

- ponowne zdefiniowanie i określenie roli w procesie inwestycyjnym "Eksperta w

dziedzinie ochrony odgromowej".

Projektowanie instalacji odgromowych z normami PN-EN 62305.

Projektowanie z normami PN-IEC 61024/61312 polegało na oszacowaniu wymaganej

skuteczności urządzenia piorunochronnego E C i dobraniu nie mniejszej, rzeczywistej

skuteczności projektowanej instalacji E z zestawu czterech dobrze określonych grup

parametrów nazywanych poziomami ochrony . Wyznaczony poziom ochrony I - IV narzucał

projektantowi zestaw istotnych parametrów niezbędnych do rozlokowania zwodów,

określenia odstępów iskrobezpiecznych, stref osłonowych jak również umożliwiał dobór

ochronników w ochronie wewnętrznej. Określenie poziomu ochrony było kluczową

czynnością w projekcie instalacji.

Nieco inaczej będziemy postępować stosując zapisy norm serii PN-EN 62305. Znajdziemy tu

z góry określony związek pomiędzy LPL - poziomem ochrony odgromowej i klasą LPS.

LPL - poziom ochrony, określony przez liczbę z przedziału I-IV przypisującą zestaw

wielkości parametrów prądu piorunowego odpowiadającą prawdopodobieństwu, że założone

wartości maksymalne i minimalne nie zostaną przekroczone przy naturalnym wyładowaniu.

Poziom ochrony jest istotny przy projektowaniu urządzeń ochronnych.

Klasa LPS - określona przez liczbę z zakresu I-IV przypisująca parametry niezbędne do

zaprojektowania zewnętrznej instalacji odgromowej i związanej z nią poprzez LPL - ochrony

wewnętrznej.

Związek między poziomem ochrony odgromowej LPL, a klasą LPS pokazuje tabela 2.

Tabela 2.

Wielkości zależne od klasy LPS:

 promień toczącej się kuli, rozmiar oka siatki zwodów, kąt ochronny.

 typowe odległości pomiędzy przewodami odprowadzającymi.

 odstępy iskrobezpieczne.

 minimalna długość uziomu.

 parametry prądu piorunowego - poprzez związek z LPL.

Zasadnicza zmiana w projektowaniu instalacji odgromowych wg PN-EN 62305 polega na

tym, że dotychczas kluczową rolą w procesie projektowania było wyznaczenie skuteczności E

i związanego z nią poziomu ochrony, a obecnie celem, do którego będziemy dążyć podczas

wstępnego procesu projektowania, jest uzyskanie ryzyka mniejszego, niż z góry określone w

normie ryzyko tolerowane .

Str. 4.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: