Micha� Poradowski CZY BIBLIA? Gdzie s� "korzenie" Chrze�cija�stwa. . w judaizmie czy w mozaizmie? w Talmudzie czy w Biblii ? Oficyna Wydawnicza "FULMEN" Warszawa 1993 SPIS TRE�CI Wst�p Judaizm i mozaizm - podstawowe r�nice 7 Judaizm czy mozaizm 11 Chrystus Pan wobec judaizmu i mozaizmu 14 Judaizm i mozaizm w Dziejach Apostolskich 22 Judaizm i mozaizm w Listach �w. Paw�a 30 Judaizm i mozaizm w apokryfach 44 Judaizm i mozaizm w pismach Ojc�w Ko�cio�a 49 Korzenie" Chrze�cija�stwa? 55 Czy chrze�cijanie i �ydzi wierz� w tego samego Boga? 60 Na czym polega judaizacja Chrze�cija�stwa? 67 "�ydowskie Chrze�cija�stwo" w historii 75 Konflikt mi�dzy Izraelem i Ko�cio�em 84 Czy Izrael jest nadal "narodem wybranym"? 92 Jeszcze o r�nicy mi�dzy judaizmem i mozaizmem 101 "Korzenie" Chrze�cija�stwa w hellenizmie? 107 Nieco o Talmudzie 110 Judaizacja Chrze�cija�stwa dzisiaj 116 "Korzenie" Chrze�cija�stwa w hellenizmie wed�ug �w. Augus- tyna 125 Wsp�czesna judaizacja Mszy �wi�tej 131 Jeszcze o judaizacji Chrze�cija�stwa 136 WST�P Temat "korzeni" Chrze�cija�stwa nie jest nowy, gdy� polemi- zowali ju� o tym pierwsi chrze�cijanie. Ci, co nawracali si� z mozai- zmu, a wi�c �ydzi, widzieli te "korzenie" w Biblii, a ci za�, kt�rzy nawracali si� z "hellenizmu" - a byli nimi prawie wszyscy �wcze�ni obywatele cesarstwa rzymskiego, z wyj�tkiem �yd�w - upatrywali owe "korzenie" g��wnie w tradycjach religijnych starej Grecji. Podobnie, zreszt�, by�o i p�niej, a nawet jest i do dzi�. Pami�tam z jakim entuzjazmem wspaniale przemawia� na odczytach w War- szawie polski hellenista o �wiatowej s�awie (gdy� jego ksi��ki na ten temat by�y t�umaczone na r�ne j�zyki europejskie), profesor Ta- deusz �ieli�ski, w przededniu drugiej wojny �wiatowej. A po tej�e wojnie, niemniej wspaniale i przekonywuj�co, przemawia a� do dzi�, przy ka�dej okazji, jeden z najwi�kszych wsp�czesnych helle- nist�w, argenty�ski profesor semantyki Carlos A. Disandro. Istnieje jednak zasadnicza r�nica mi�dzy t� polemik� tra- dycyjn� i dzisiejsz�, gdy� sp�r tradycyjny scentralizowa� niemal ca�� polemik� na temat "korzeni" Chrze�cija�stwa na Biblii i na helleniz- mie, a sp�r obecny tylko marginesowo wspomina hellenizm, sku- piaj�c ca�� uwag� niemal wy��cznie na dyskusji: czy te "korzenie" s� w judaizmie, czy w mozaizmie, a wi�c czy s� one w Talmudzie, czy w Biblii? Ale przys�owiowy "kij w mrowisko" w�o�y� Drugi Sob�r Waty- ka�ski, a to w swych dokumentach Lumen gentium i Nostra aetate, �wiadczaj�c oficjalnie i uroczy�cie, �e obecnie jedynym "ludem wybranym" jest "lud Bo�y", a wi�c wszyscy ci, kt�rzy wyznaj� wiar� chrze�cija�sk�, a co �ydzi zrozumieli jako pozbawienie ich godno�ci starotestamentowego "ludu wybranego". Niniejsza praca ogranicza si� niemal wy��cznie do polemiiki na temat "korzeni" Chrze�cija�stwa, opowiadaj�c si�, oczywi�cie, za Bibli�, a wi�c za mozaizmem, a nie za Talmudem, czyli za judaiz- mem, a tylko marginesowo traktuje inne zagadnienia. Daj Bo�e, aby przyczyni�a si� do wyja�nienia tych zagadnie� i do usuni�cia ist- niej�cych nieporozumie�. AUTOR JUDAIZM I MOZAIZM - PODSTAWOWE RӯNICE Jedn� z najwi�kszych trosk Aposto��w i pierwszych bis- kup�w by�a obrona wsp�lnoty chrze�cija�skiej od zgubnych wp�yw�w judaizmu, ju� bowiem w�wczas, w pierwszym wieku, judaizm uwa�a� Chrze�cija�stwo tylko za jedn� z wie- lu sekt heretyckich. Ta troska o obron� Wiary przed wp�ywami judaizmu staje si� z biegiem czasu prawie obsesj� ca�ej hierarchii m�odego Ko�cio�a, kt�ry broni czysto�ci swej Wiary, opartej na nauce Chrystusa Pana. Skoro jednak Chrys- tus Pan cz�sto odwo�ywa� si� do Starego Testamentu, ten�e zostaje uznany przez jego uczni�w za jedno ze �r�de� oficjal- nej nauki Ko�cio�a. Istnieje wi�c �cis�y zwi�zek mi�dzy now� nauk� Chrystusa Pana i dawnym objawieniem przekazanym przez Stary Testament, kt�ry przez Grek�w zosta� nazwany Bibli� (greckie s�owo "biblia" znaczy ksi�ga "par excellen- ce"). Ksi�ga ta sk�ada si� z wielu cz�ci, a najstarsz� i najbar- dziej szanowan� przez �yd�w jest ta, kt�r� nazywaj� Pi�cio- ksi�g� Moj�esza, czyli Prawo, po hebrajsku Tora. Te nakazy i zakazy, dane przez Boga "ludowi wybrane- mu" przez po�rednictwo Moj�esza (spisane w r�nych cza- sach i okoliczno�ciach), sta�y si� podstaw� religii moj�eszo- wej, czyli mozaizmu. Ale, z biegiem czasu, tak�e i p�niej, w ci�gu wielu stuleci, Pan B�g nadal poucza przez prorok�w i przez inne osoby natchnione, a ca�o�� nauki moralnej tych pism tak�e zostaje nazwana mozaizmem. Skoro Pismo �wi�te starotestamentowe sk�ada si� z tak wielu "ksi�g" spisanych w r�nych czasach i okoliczno�- ciach, w j�zyku g��wnie aramejskim (kt�ry, jak wszystkie j�zyki, uleg� du�ym zmianom na przestrzeni ponad dw�ch tysi�cy lat, licz�c tylko do czas�w Chrystusa Pana), nie mo�e nas dziwi�, �e ukaza�y si� r�ne jego komentarze, wyt�uma- czenia i interpretacje, najpierw ustne, przekazywane tradycj�, a p�niej pisemne, aby uprzyst�pni� nauk� Pisma �wi�tego tak�e osobom mniej wykszta�conym. , Zbi�r tych komentarzy nazwano Talmudem. Z czasem Talmud (najpierw tylko ustny, a dopiero po kilku wiekach spisany) by� wi�cej znany "ludowi wybrane- mu" ni� sama Biblia, a nawet, ju� na par� stuleci przed Chrystusem Panem, prawie ca�kowicie wyrugowa� i zast�pi� Bibli�. Talmud, jako Miszna i Gemara, a w czasach ju� chrze�cija�skich jego skr�cone i uproszczone wydania popu- larne znane jako Baba Batra (szeroka brama) i Szulchan aruch (st� zastawiony), sta� si� g��wnym �r�d�em �ydows- kiej moralno�ci, podobnie jak w�r�d chrze�cijan nieraz Na�ladowanie Chrystusa Tomasza A'Kempis lub jakie� po- pularne modlitewniki s� wi�cej znane i czytane w codzien- nym �yciu, ni� same Ewangelie czy Nowy Testament. Ot�, w dziejach "narodu wybranego" nast�pi� wyra�ny podzia� mi�dzy mozaizmem i judaizmem. Mozaizm jest prze- de wszystkim religi� skodyfikowan� przez Moj�esza, ale tak�e i kultur� inspirowan� przez Tor�. Natomiast judaizm jest g��wnie kultur�, zawieraj�c� elementy religijne. W skr�- cie mo�na powiedzie�, �e mozaizm to religia objawiona i kultura �ydowska oparta na Biblii, g��wnie na Pi�cioksi�gu 1 Nale�y pami�ta�, �e Biblia �ydowska jest zasadniczo r�na od Biblii chrze�cija�skiej, gdy� dla �yd�w jedyn� ksi�g� �wi�t� jest Tora, czyli Pi�cioksi�g Moj�esza (Pentateuko), bo tylko ona zawiera objawienie dane przez Boga Moj�eszowi, a inne ksi�gi nale�� do �ydowskiej kultury i do historii; s� one bardzo cenione, ale nie s� uwa�ane za pisma sakralne. Natomiast Biblia chrze�cija�ska obejmuje Stary Testament i Nowy Testament. Ten Stary Testament, wed�ug kanonu Ko�cio�a, sk�ada .si� z 46 "ksi�g" Moj�esza (Tora), a judaizm to przede wszystkim kultura �ydowska, bardzo stara, zaczynaj�ca si� na wiele wiek�w przed Moj�eszem, dla kt�rej jego autorytet jest tylko jednym z wielu, b�d�c opart� najpierw na bardzo starych tradycjach przedmoj�eszowych, a p�niej g��wnie na Talmudzie, a wi�c na Misznie i Gemarze, obejmuj�ca najrozmaitsze pr�dy, w kt�rych przewa�aj� tendencje materialistyczne i ba�woch- walcze (jak kult z�otego cielca). �ydzi, b�d�c ludem koczowniczym, zawsze �yj�cym w diasporze (w rozproszeniu), a wi�c w�r�d r�nych lud�w i kultur, kt�re cz�ciowo asymiluj�, wytworzyli w ci�gu swej wielotysi�cznej historii w�asn� kultur� zwan� judaizmem, kt�ry to judaizm ma niewiele wsp�lnego z mozaizmem. Co wi�cej, to w�a�nie z okazji pojawienia si� nauki Jezusa z Na- zaretu (w kt�rym nie rozpoznali zapowiedzianego Mesjasza) ten�e judaizm sta� si� reakcj� przeciwko Chrze�cija�stwu i najpierw stara� si� Chrze�cija�stwo opanowa�, uwa�aj�c go tylko za sekt� heretyck�, a p�niej usi�owa� go zniszczy� inspiruj�c prze�ladowania ze strony w�adz cesarstwa rzyms- kiego, a skoro to si� nie uda�o, zacz�li infiltrowa� pierwotne Chrze�cija�stwo, aby je zjudaizowa�. Nic wi�c dziwnego, �e Aposto�owie zwalczali owe wp�ywy (co jest oczywiste w Lis- tach i w Dziejach Apostolskich), a tak�e i Ojcowie Ko�cio�a w pierwszych wiekach, co jest widoczne w tak licznych traktatach na temat Adversus Judaeos o De cavendo Judais- mo. Mimo jednak tej czujno�ci ze strony biskup�w w pierw- szych wiekach, judaizm zdo�a� opanowa� znaczn� cz�� Ko�cio�a przez herezj� zwan� arianizmem i to przez prawie sto pi��dziesi�t lat, prze�laduj�c biskup�w wiernych tradycji z kt�rych wielu sta�o si� m�czennikami. Arianizm bowiem by� oczywistym judaizmem, gdy� odrzuca� dogmat Tr�jcy o r�nym charakterze literackim (poezje, opowiadania, historia itd.) i s� "natchnione", czyli �e zawieraj� cz�ci objawienia danego przed przyj�ciem Chrystusa Pana, a Nowy Testament zawiera objawienie dane przez Chrystusa Pana, a przekazane nam przez Ewangelie, przez Dzieje Apostolskie, Listy Aposto��w i Apokalips�. �wi�tej, a tak�e i dogmat, �e Chrystus Pan jest Bogiem- -Cz�owiekiem, sprowadzaj�c Go do poziomu stworzenia, kt�- re, jako takie, nie jest Bogiem, a tak�e nie jest cz�owiekiem, b�d�c wed�ug arianizmu bytem ponadludzkim. Jest wi�c wielkim nieporozumieniem m�wi�, �e Chrze�- cija�stwo ma swe "korzenie" w judaizmie, a tylko mo�na i trzeba twierdzi�, �e Chrze�cija�stwo ma swe "korzenie" w mozaizmie, bo w Biblii, gdy� poczynaj�c od Pentateuku a� do ostatnich ksi�g Starego Testamentu, (wed�ug kanonu Ko�cio�a) znajduje si� wprost niezliczona ilo�� tekst�w pro- roczych, kt�re zapowiadaj� przyj�cie Mesjasza-Zbawiciela opisuj�c dok�adnie i w szczeg�ach Jego �ycie i Jego M�k�. Nadto, sam Chrystus Pan cz�sto cytuje w swych przypo- wie�ciach i okoliczno�ciowych naukach odno�ne teksty bib- lijne. Tak wi�c tylko w mozaizmie, czyli w Biblii znajduj� si� "korzenie" chrze�cija�skiej wiary, a nie w judaizmie, czyli w Talmudzie. JUDAIZM CZY MOZAIZM Wed�ug Biblii nar�d �ydowski, ju� w pocz�tkach swej historii, otrzyma� od Boga objawienie i, ju� przez to samo, zosta� "narodem wybranym", ale p�niej to wyr�nienie go wobec innych lud�w zostaje formalnie potwierdzone ...
jagaw7