cenzury w tym zakresie spowodowało rozwój dyskusji na temat ruchów narodowo-wyzwoleńczych, powstań narodowych, genezy odbudowy niepod- ległego państwa polskiego itp. Uroczycie obchodzono 50 rocznicę odbudowy państwa, publikowano nowe monografie i syntezy historyczne, ożyły znów badania nad rolš poszczególnych jednostek (biografistyka). W czerwcowym numerze "Miesięcznika Literackiego" z 1968 r. ogłoszono dyskusję o II Rzeczpospolitej. W lipcu 1968 r. dyskujsę na podobny temat ogłosił "Kwar- talnik Historyczny", a następnie kwartalnik "Z Pola Walki". Ukazały się ciekawe ksišżki J. Holzera, W. Grzybowskiego, A. Micewskiego, H. Zie- lińskiego. W dalszym cišgu obowišzywały jednak dogmaty klasowoci, walki klasowej, postępu społecznego. Nie można było pisać obiektywnie o Piłsudskim, Dmowskim, stosunkach polsko-radzieckich. Postęp miał ogra- niczony charakter. Znacznie poważniejsze sukcesy odnosili przedstawiciele nauk przyrod- niczych, fizycy, technicy. W 1958 r. w Instytucie Badań Jšdrowych w wier- ku uruchomiono pierwszy polski reaktor atomowy "Ewa", a w 1970 r. rozpoczęto budowę drugiego o większej mocy pod nazwš "Marta". Osišgano sukcesy w badaniu mikrosyntezy termojšdrowej (S. Kaliski), laserów (Z. Puzewicz), elektroniki (J. Groszkowski), metodzie uzyskiwania aluminium z iłów i pyłów dymnicowych (J. Grzymek). Głone były sukcesy S. Pienišżka w sadownictwie. Prof. dr K. Kuratowski był wiceprzewodniczšcym Międzynarodowej Unii Matematycznej, Oskar Lange był przewodniczšcym Komisji Ekonomicznej ONZ dla Europy, Tadeusz Kotarbiński stał na czele Międzynarodowego Instytutu Filozoficznego. Nagrody państwowe z okazji 20-lecia PRL w lipcu 1964 r. w dziedzinie nauk humanistycznych przyznano H. Jabłońskiemu, J. Krzyżanowskiemu, J. Kuryłowiczowi i A. Schaffowi (I st.) oraz S. Kieniewi- czowi, T. Kumanieckiemu, B. Suchodolskiemu i S. Żółkiewskiemu (II st.). W 1966 r. nagrody państwowe otrzymali areheolog K. Michałowski i filozof W. Tatarkiewicz (I st.) oraz T. Dobrowolski i W. Hensel (II st.). Ministerstwem Kultury i Sztuki w okresie tym kierowali kolejno Karol Kuryluk (1956 - 1958), Tadeusz Galiński (1958 - 1964) i Lucjan Motyka (1964 - 1970). Przewodniczšcym Komitetu do Spraw Radia i Telewizji przez cały okres był Włodzimierz Sokorski. Sporód znanych twórców w 1962 r. zmarli: Leon Kruczkowski i W. Broniewski. W 1963 r. - Pola Gojawiczyńska i Gustaw Morcinek, a w 1964 r. - Stanisław Piętak i Wanda Wasilewska (w Kijowie). U szczytu możliwoci twórczych znajdowali się J. Andrzejewski, J. Iwaszkiewicz, J. Dobraczyński, T. Konwicki, J. Put- rament, W. Żukrowski, J. Zawieyski. Iwaszkiewicz w 1962 r. ukończył 3 tomowš powieć pt. "Sława i chwała" (1956 -1962). W 1963 r. toczyła się nad niš ożywiona dyskusja. W 1964 r. T. Konwicki opublikował "Sennik współczesny" (wystawiono go póniej na scenach teatrów), J. Putrament 404 - "Pasierbów", W. Mach - "Agnieszkę córkę Kolumba", a S. Mrożek - "Tango". Spory wokół Listu 34 w 1964 r. ujawniły trudnoci występujšce w rodo- wisku literackim i napięcia pomiędzy twórcami i władzš. Nie zdołały załagodzić ich przyznane z okazji 20-lecia PRL nagrody państwowe. Sporód literatów nagrody I stopnia otrzymali: Jan Parandowski, Julian Przybo, Jerzy Putrament i Jan Wiktor. Nagrody II stopnia otrzymali: B. Czeszko, Z. Kosidowski, W. Mach, Z. Załuski. Sporód ludzi teatru nagrody I stopnia otrzymali: W. Daszewski i J. widerski. Szczególnie wyróżniono twórczoć znakomitego teatru telewizji. Nagrody I stopnia otrzymali: J. Antczak, A. Hanuszkiewicz, J. Gruza, S. Marczak-Oborski, a II stopnia - I. Gogolewski, Z. Mrozowska, A. lšska. W 1965 r. zmarli: M. Dšbrowska, A. M. Swinarski, W. Mach, w 1966 r. - Stanisław Jerzy Lec, Jan Brzechwa, Stanisław Cat-Mackiewicz, Ludwik Hieronim Morstin. W Poznaniu w 1965 r. zaczšł się ukazywać miesięcznik " Nurt". Natomiast w stolicy od 1966 r. zaczęto wydawać "Miesięcznik Literacki". We wrzeniu 1965 r. w Warszawie oddano do użytku odbudowany ze zniszczeń wojennych monumentalny Teatr Wielki. W Teatrze Współczes- nym w 1965.r. wystawiono "Tango" Mrożka. W listopadzie i grudniu zorganizowano I Warszawskie Spotkania Teatralne. W 1966 r. W. Żukrowski ogłosił 2-tomowš powieć pt. "Kamienne tablice", I. Newerly "Żywe wišzania", J. Iwaszkiewicz "Kršgły rok". W "Twórczoci" zaczęto publikować fragmenty powieci J. Andrzejewskiego pt. "Miazga". Wielkš popularnociš cieszyły się ksišżki Pawła Jasienicy (Lech Beynar). W 1960 r. ogłosił on "Polskę Piastów", w 1963 r. "Polskę Jagiel- lonów", w latach 1967 - 1972 trzy tomy "Rzeczypospolitej Obojga Na- rodów". Była to eseistyka historyczna wysokiej klasy. Ksišżki Jasienicy były wielokrotnie wznawiane. Rozwijała się twórczoć filmowa i teatralna. 19 III 1962 r. odbyła się prapremiera filmu Romana Polańskiego pt. "Nóż w wodzie". Był to debiut filmowy tego reżysera. W marcu 1963 r. W. Hass przedstawił film wg scenariusza K. Brandysa pt. "Jak być kochanš?", w 1964 r. "Pamiętnik znaleziony w Saragossie". Debiutował Jerzy Skolimowski ("Rysopis" , " .) . J. i "Walkower ' w 1965 r., "Bariera w 1966 r. W czerwcu 1965 r Skolimowski i T. Konwicki zaprezentowali film "Salto". 25 IX 1965 r. odbyła się prapremiera "Popiołów" wg powieci S. Żeromskiego, scenariu- sza A. cibora-Rylskiego, w reżyserii A. Wajdy. Film wywołał wielkš dyskusję narodowš. Była to kontynuacja dyskusji rozpoczętej w 1963 r: nad ksišżkami Z. Załuskiego. 27 III 1966 r. miała miejsce prapremiera filmu " Faraon" wg powieci B. Prusa, scenariusza T. Konwickiego i J. Kawalero- wicza. Film wywołał również dyskusję, ale nie tak goršcš i namiętnš jak "Popioły". Niektóre filmy zostały zatrzymane i nie dopuszczone do rozpo- 405 wszechniania, a inne wywietlano tylko w zamkniętych Klubach Dobrych Filmów. Nagrody państwowe w 1966 r. otrzymali literaci: T. Różewicz, L. Rudnicki, E. Szelburg-Zarembina (I st.) oraz J. Gerhard, T. Hołuj, A. Rudnicki (II st.). Za twórczoć teatralnš nagrodzono: G. Holoubka, W. Krasnowieckiego i J. Woszczerowicza (I st.) oraz A. Sewruk (II st.). Za twórczoć filmowš wyróżniono: J. Kawalerowicza, T. Konwickiego, J. Maje- wskiego, J. Skrzepińskiego, A. Walacińskiego, J. Wójcika, W. Zdorta (I st.). Za twórczoć plastycznš nagrodzono: J. Cybisa, M. Koniecznego, M. Wej- mana, a za twórczoć muzycznš W. Rowickiego i B. Szabelskiego (I st.) W marcu 1967 r. na rynku czytelniczym pojawiła się napisana przez Putramenta w 1960 r. powieć z kluczem pt. "Małowierni". Rozpętała się wokół niej i jej autora nowa dyskusja literacko-polityczna. M. Brandys ogłosił powieć pt. "Kozietulski i inni", A. Brycht reportaż "Raport z Monachium". W 1967 r. na ekrany telewizorów wszedł serial dla młodzieży pt. "Czterej pancerni i pies" wg scenariusza Przymanowskiego. W 1968 r. miała miejsce premiera serialu telewizyjnego pt. "Stawka większa niż życie" wg scenariusza Konica i Safjana w reżyserii Konica i Morgensterna. Debiutował Stanisław Barańczak tomikiem wierszy "Korekta twarzy". Nagrody państwowe w 1968 r. otrzymali: Tadeusz Breza i W. Kubacki (I st.) oraz E. Paukszta i M. Piechal (II st.). Za działanoć teatralnš A. Hanuszkiewicz i T. Łomnicki (I st.). Zlikwidowano popularny tygodnik "wiat". W jego miejsce utworzono "Perspektywy". Sporód wybitnych literatów i ludzi kultury w 1967 r. zmarli: Z. Cybulski, L. A. Stern, S. Pigoń, w 1969 r. za A. Kowalska, M. Hłasko, J. Zawieyski, B. Kobiela. Wydarzenia marcowe 1968 r. przytłumiły działalnoć naukowš i twórczš spychajšc jš na margines walki politycznej. Jak wspomniano wyżej, niektórzy pisarze, publicyci i artyci w latach 1968 - 69 opucili Polskę osłabiajšc kulturę krajowš oraz tętno życia umysłowego i kulturalnego w Polsce. Istotnš rolę spełniała kształtujšca się atmosfera i ograniczenia cenzuralne. W czasopismach podjęto ostrš krytykę twórczoci filmowej Bossaka, ; Forda, Kawalerowicza, Polańskiego i Wajdy. Dziełom ich zarzucano, iż i reprezentujš nikłe walory ideowe, prezentujš tendencje kosmopolityczne. W grudniu 1968 r. rozwišzano działajšce dotšd zespoły filmowe: Kadr, Kamera, Rytm, Studio, Syrena. Powołano nowe zespoły: Kraj, Nike, Plan i Wektory. Dyskusja objęła muzykę, teatr, literaturę. Dokonano zmian w składzie komitetów redakcyjnych czasopism. Z dyrekcji PWN odwołano A. ; Bromberga. Dyrektorem tej isntytucji został Jerzy Wołczyk. Szczególnš rolę w polityce kulturalnej lat 1956 - 1970 pełniła telewizja. W styczniu 1968 r. miała ona 3 mln, a w 1970 r. 4 mln abonentów. Widzów i było kilka razy więcej. Państwo przekształciło się w mecenasa kultury i sztuki. 406 Ponieważ było jedynym sponsorem, czuło się monopolistš. Przywódcy PZPR utożsamiali się z państwem. Popierali rozwój kultury, ale w zamian chcieli by ludzie tzw. frontu kulturalnego bez dyskusji popierali ich program polityki kulturalnej. "Muszę obiektywnie przyznać - wspomina W. Sokorski - że ani Gomułka, ani Cyrankiewicz nie żałowali rodków na zradiofonizowane rodki przekazu. Wkrótce budżet nasz wzrósł dziesięciokrotnie, wzrosły również dochody państwowe, gdyż liczba abonentów radiowo-telewizyjnych prz...
jagaw7