Wskazówki bibliograficzne Na rynku polskim jest bardzo dużo syntez obejmujšcych historię powszechnš XIX stulecia. Po kilka wydań miały klasyczne już nie- mal opracowania M. Żywczyńskiego (Historia powszechna 1789 -1870) i J. Pajewskiego (Historia powszechna 1871 -1918) wydawane nakła- dem PWN, a także jednotomowe studium L. Bazylowa (Historia powszechna 1789 -1918), opublikowane staraniem Ksišżki i Wiedzy. Od niedawna czytelnik polski może sięgnšć po słynnš ksišżkę B. Cro- ce Historia Europy w XIX w. (Czytelnik, Warszawa 1998) - pasjo- nujšcš opowieść o dziejach idei wolności. Dziejom gospodarczym XIX wieku poświęcono między innymi następujšce prace: J. Ciepielewski, I. Kostrowicka, Z. Landau, J. To- maszewski Dzieje gospodarcze świata do roku 1980 (Państwowe Wy- dawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1985); E. Kaczyńska, K. Pie- sowicz Wykłady z powszechne) historii gospodarczej - od schyłku średniowiecza do I wojny światowe) (PWN, Warszawa 1977), a także starsze, ale wcišż zachowujšce wartość, opracowanie K. Piesowicza Wielki przewrót. Opowieść o rewolucji przemysłowej (Wiedza Powszech- na, Warszawa 1962), odznaczajšce się, poza wszystkim, sporymi walorami czytelniczymi. Stuleciu XIX - oglšdanemu z różnych stron - sporo uwagi po- święcili autorzy Historii Europy (pod red. A. Mšczaka), wydanej przez Ossolineum w 1988 r., a także N. Davies w tyleż oryginalnej, co monumentalnej pracy Europa. Rozprawa historyka z historia (Wy- dawnictwo Znak, Kraków 1998); myśl politycznš syntetycznie opra- cował ostatnio M. Król (Historia myśli politycznej. Od Machiauellego po czasy współczesne, Arche, Gdańsk 1998), a historię ustrojów państw dwaj uczeni o uznanym dorobku: J. Baszkiewicz (Powszech- na historia ustrojów państwowych, Arche, Gdańsk 1998) i S. Grodziski {Porównawcza historia ustrojów państwowych, Kraków 1998). Znajomość stosunków międzynarodowych najlepiej pogłębić się- gajšc po obszerne opracowanie H. Kissingera Dyplomacja (Philip Wilson, Warszawa 1996), słabo niestety na język polski przetłu- maczone. Stosunki pomiędzy Rosjš, Niemcami i Austro-Węgrami dobrze opracował H. Wereszycki w trzech znakomitych ksišżkach: SO/MSZ trzech cesarzy. Geneza 1866-1872 (PWN, Warszawa 1965); Walka o pokój europejski 1872 -1878 (PWN, Warszawa 1971) i Koniec sojuszu trzech cesarzy (PWN, Warszawa 1977). Zainteresowanych „sprawš wschodniš" warto odesłać do fundamentalnej pracy M. Tantego Bos/or i Dardanele w polityce mocarstw (PWN, Warszawa 1982), a zainteresowanych kolonializmem do ciekawej i dobrze na- pisanej ksišżki A. Bartnickiego Konflikty kolonialne 1869 -1939 (Wie- dza Powszechna, Warszawa 1971) i gruntownego studium M. Cza- plińskiego Niemiecka polityka kolonialna (Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1992) oraz do pracy J. Kieniewicza Od ekspansji do dominacji (Czytelnik, Warszawa 1986), będšcej - jak pisze sam autor - pró- bš teorii kolonializmu. Opracowań poruszajšcych niektóre ogólniejsze problemy ważne dla XIX stulecia wymienimy kilka. Przede wszystkim znakomitš ksišżkę J. Baszkiewicza Wolność. Równość. Własność (Czytelnik, War- szawa 1981), poświęconš zagadnieniom rewolucji burżuazyjnych, monografię: Niewolnictwo pióra I. Bieżuńskiej-Małowist i M. Mało- wista (Czytelnik, Warszawa 1987), a także opracowanie I. Ihnato- wicza Człowiek, informacja, społeczeństwo (Czytelnik, Warszawa 1989) oraz ukazujšcš się w tej samej serii ksišżkę A, Mšczaka Peregrynacje, wojaże, turystyka (Czytelnik, Warszawa 1984). Dziejom papiestwa w XIX wieku interesujšcš pracę poświęcił Z. Zieliński (Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków, PAX, War- szawa 1983). Nadal warto czytać L. Rankego Dzieje papiestwa w XVI - XIX w. (PIW, Warszawa 1974). Warto też zajrzeć do tomu V Historii Kościoła. 1848 do czasów współczesnych R. Auberta (PAX, Warszawa 1985). Syntetyczne szkice o dynastiach europejskich znajdzie czytelnik w pięknie wydanej ksišżce Dynastie Europy pod red. A. Mšczaka 224 (Ossolineum, Wrocław 1997), a informacje o dynastiach świata w opracowaniu J.E. Morby Dynastie świata. Przewodnik chronologicz- ny i genealogiczny (Znak, Kraków 1998); w obu także dokładniejsze informacje dotyczšce literatury przedmiotu. Historie poszczególnych państw (i kontynentów) przedstawiajš kolejne tomy ukazujšce się w znanym cyklu „historii powszech- nych", wydawanych przez Ossolineum. Afrykę Wschodniš opra- cował H.Zins, Australię W. Olszewski, historię Chin W. Rodziński, a historię Indii J. Kieniewicz - żeby poprzestać tylko na kilku syn- tezach ogarniajšcych większy obszar. Bardzo dobrze opracowana jest również Ameryka Łacińska (w tomie III syntezy Dzieje Ameryki Łacińskiej pod red. T. Łepkowskiego, wydanej w 1983 r. przez Ksišż- kę i Wiedzę) i Stany Zjednoczone (w wielotomowym wydawnictwie Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej pod red. A. Bart- nickiego, PWN, Warszawa 1995, oraz w skromniejszym opracowa- niu Ossolińskim H. Katza). Osobny rozdział stanowiš bardzo już liczne biografie. Od lat konkurujš na tym polu dwie renomowane serie: „Biografie Sław- nych Ludzi" wydawane przez PIW i nie majšce osobnego tytułu biografie ossolińskie. W obu znajdziemy opracowania poświęcone wielu postaciom występujšcym na kartach niniejszej ksišżki. Dc ważniejszych z tego punktu widzenia należałyby biografie: Ludwi- ka XVI, Robespierre'a i Dantona (J. Baszkiewicz), Napoleona (A. Za- horski), Mettemicha (F. Herre), Talleyranda (J. Orieaux), Karola X (J. Cabanis), Napoleona III (A. Liebfeid), Garibaldiego (T. Wituch' i Franciszka Józefa (S. Grodziski). Od niedawna w księgarniach dostępna jest jeszcze jedna serie biograficzna: „Oficyna Historii XIX i XX w.", przedstawiajšca w nie wielkich, popularnie ujętych ksišżkach wielkich ludzi świata polityki a wśród nich Bismarcka (W. Mommsen), Wilhelma II, Mettemich; (F. Hartau) i Tocqueville'a (K. Pisy). Wszystkie przetłumaczone zo stały z języka niemieckiego i wydane w jednakowym, „kieszonko wym" formacie. Wszystkie też poświęcajš sporo miejsca anegdoty cznej stronie historii.
jagaw7