2. Katastroficzna wizja przysz�o�ci �wiata w "Szewcach" S. I. Witkiewicza. Witkacy to wybitny przedstawiciel dramaturgii dwudziestolecia mi�dzywojennego. �wiat ukazany w "Szewcach" nie stanowi wiernego odbicia rzeczywisto�ci, lecz jest zdeformowany, groteskowy. Na pocz�tku dramatu zobrazowany zosta� ustr�j kapitalistyczny. Podzia� spo�eczny wywo�uje nienawi�� i antagonizmy pomi�dzy warstwami spo�ecznymi, spowodowane r�nicami w poziomie �ycia. Szewcy, uzale�nieni od bur�uazji, narzekaj� na ci�k� prac� i n�dzn� egzystencj�, marz� o rewolucji, aby zmieni� uk�ad spo�eczny i poprawi� sw�j los. Przedstawiciel bur�uazji, Scurvy, chc�c ubiec rewolucj� szewc�w, dokonuje zamachu przy pomocy organizacji Gn�bona Puczymordy "Dziarscy Ch�opcy" i zaprowadza rz�dy dyktatorskie, ustr�j faszystowski. Ustr�j ten charakteryzuje totalitaryzm, kult si�y, pos�usze�stwo przyw�dcy, �lepa wierno�� i pos�usze�stwo, panowanie zorganizowanej w�adzy nad t�umem. Nast�pnego przewrotu dokonuj� szewcy, dochodz� do w�adzy na skutek przypadku i tworz� ustr�j komunistyczny. Zmiana porz�dku spo�ecznego polega na odwr�ceniu r�l. Teraz szewcy sprawuj� w�adz�, a dotychczasowe warstwy panuj�ce zostaj� obalone i poni�one. Trzeci z kolei przewr�t spo�eczny dokonany zostaje przez Hiper - Robociarza, kt�ry prowadzi dzia�ania anarchistyczne. Rewolucja ta przynosi kres ideologii i ma wprowadzi� technokracj�. Technokracja to ustr�j, w kt�rym w�adz� sprawuj� technicy, dyrektorzy, a wszelkie konflikty mia�aby rozwi�za� rewolucja naukowo - techniczna. W�adz� zdobywaj� dygnitarze bli�ej nieokre�leni - Towarzysz X i Towarzysz Abramowski. Wed�ug Witkacego kolejne przewroty spo�eczne niczego nie zmieniaj�. Historia zawsze wraca do punktu wyj�cia, rewolucja przyspiesza tylko mechanizacj� spo�ecze�stwa, jest wymierzona przeciwko jednostce, prowadzi do zag�ady indywidualizmu, a przez to tak�e kultury i sztuki. W�adza, wed�ug Witkacego, przechodzi w coraz to nowe r�ce, ka�da jej zmiana oznacza zmian� sposobu rz�dzenia, a nie jego istoty, nast�pcy nie s� lepsi od poprzednik�w, my�l� o u�ywaniu �ycia, a nie o �adnych ideach. �wiat ukazany przez Witkacego jest zdegenerowany, wstrz�sany przewrotami spo�ecznymi, rewolucjami. Wszystkie ustroje spo�eczno - polityczne s� chybione, nie s�u�� cz�owiekowi, lecz go zniewalaj�. Jednostka zostaje pozbawiona indywidualno�ci i podporz�dkowana w�adzy totalitarnej, my�l ludzka przestaje si� rozwija�, upada kultura, warto�ci moralne ul�gaj� zatraceniu, praca nie daje satysfakcji, spo�ecze�stwo popada w nud�, marazm. �wiat jest skazany na zag�ad�, zmierza do niej, katastrofa jest nieunikniona. Przewroty spo�eczne i rozw�j cywilizacji prowadz� do mechanizacji spo�ecze�stwa i degradacji jednostki. Witkacy przewiduje, �e spo�ecze�stwo stanie si� jednolit� mas� o zautomatyzowanym sposobie my�lenia. Absurdalny, karykaturalny dramat "Szewcy" jest wi�c utworem o rewolucji, o wsp�czesnej sytuacji cz�owieka, o konflikcie jednostki i zbiorowo�ci, w kt�rym jednostka skazana jest na zag�ad�. Degradacji ulegaj� wszelkie uczucia, bohaterowie maja zniekszta�con�, okaleczon� psychik�, zachowuj� si� jak ob��kani. Nie ma tu miejsca nawet na mi�o��. Uczucie prokuratora do ksi�nej jest perwersyjnym po��daniem, prawdziwa mi�o�� nie istnieje. Witkacy uwa�a, �e najwi�ksz� korzy�� z rewolucji odnosz� zupe�nie inni ludzie, ni� ci, kt�rzy ja przeprowadzili, czego najlepszym przyk�adem mo�e by� los szewc�w. Ukazuje wa�na prawd� historyczn� - rewolucja po�era w�asne dzieci, na przyk�ad Sajetan Tempe po obaleniu faszyzmu i zaprowadzeniu komunizmu zostaje zabity. Najbardziej tragiczn� prawd�, jaka mo�na wysnu� z "Szewc�w", jest prze�wiadczenie, �e ludzie, kt�rzy zdobyli w�adz�, niezale�nie od g�oszonych program�w i deklaracji, stan� si� wkr�tce tacy sami jak ci, kt�rym t� w�adz� odebrali. Witkacy wyszed� z za�o�enia, �e �wiat ogarnia wielki kryzys, zanika religia, filozofia i sztuka, czyli warto�ci, kt�re od wiek�w stanowi�y o post�pie i rozwoju cywilizacyjnym. Teraz ludzko�� stan�a w obliczu katastrofy. �wiat zmierza do uniformizacji, czyli do ujednolicenia wszystkich ludzi, odebrania jednostce prawa wyboru, g�osu, niezale�no�ci, intymno�ci.
jola_tbg