historia roz.pdf

(740 KB) Pobierz
11-03-2005_historia.qxd
Arkusz II
Stosunki polsko-niemieckie
od œredniowiecza do XX wieku
ródło A
Thietmar „Kronika”, cyt. za: D. Granoszewska-Babiñska, D. Ostapowicz,
S. Suchodolski, „Historia. Dzieje pañstwa i prawa cz. 2”,
wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2003, s.226
Thietmar (975-1018) – kronikarz niemiecki
Fragment A1
„Tymczasem dostojny margrabia Hodo, zebrawszy wojsko, napadł z nimi
na Mieszka, który był wierny Cesarzowi i płacił trybut a¿ po rzekê Wartê”.
Fragment A2
„W dzieñ Jana Chrzciciela starli siê z Mieszkiem, odnieœli zrazu zwy-
ciêstwo, lecz potem w miejscowoœci zwanej Cedzyn¹ brat jego zadał im
klêskê (...). Cesarz, poruszony do ¿ywego wieœci¹ o tej klêsce, wysłał
czym prêdzej goñców, nakazuj¹c Hodonowi i Mieszkowi, aby zachowa-
li pokój do czasu, gdy przybêdzie na miejsce i osobiœcie zbada sprawê.”
ródło B
Anonim tzw. Gall „Kronika polska”, cyt. za D. Granoszewska – Babiñska,
D. Ostapowicz, S. Suchodolski, „Historia. Dzieje pañstwa i prawa, cz. 2”,
wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2003, s.226
„A zdj¹wszy z głowy swej diadem cesarski, wło¿ył go na głowê Bole-
sława na [zadatek] przymierza i przyjaŸni i za chor¹giew triumfaln¹ dał
mu w darze gwóŸdŸ z Krzy¿a Pañskiego wraz z włóczni¹ œw. Mauryce-
go, w zamian za co Boleslaw ofiarował mu ramiê œw. Wojciecha. I tak
wielk¹ owego dnia zł¹czyli siê miłoœci¹, ¿e cesarz mianował go bratem
i współpracownikiem Cesarstwa i nazwał go przyjacielem i sprzymie-
rzeñcem narodu rzymskiego”.
ródło C
Koronacja Chrobrego wg kroniki niemieckiej, cyt. za: M. Kamiñski,
G. Pañko, R. Œniegocki, „Historia. Œredniowiecze, cz. 2”,
wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2003, s.52
„1025 [...] w tym roku panował wielki głód, a wiele miejscowoœci znisz-
czył po¿ar. Ksi¹¿ê Polski Bolesław, dowiedziawszy sie o œmierci dostoj-
nego cesarza Henryka, uniesiony ambicj¹, tak głêboko zatruty został ja-
dem pychy, ¿e zuchwale roœcił sobie prawo, aby go nawet namaszczono
i ukoronowano. Tê jego zarozumiał¹ zuchwałoœæ wnet dosiêgła kara bo-
¿a. Wkrótce bowiem musiał poddaæ siê smutnemu wyrokowi œmierci. Po
nim starszy syn jego, Mieszko, nadêty podobn¹ pych¹, na wszystkie stro-
ny rozlewa jad bezczelnoœci”.
ródło D
Ksiê¿niczka lotaryñska Matylda
wrêcza Mieszkowi II ksiêgê
liturgiczn¹, w: M. Kamiñski,
G. Pañko, R. Œniegocki,
„Historia. Œredniowiecze,
cz. 2”, wydawnictwo Nowa Era,
Warszawa 2003, s.53
Dla poziomu rozszerzonego
Temat arkusza:
98118588.001.png
ródło E
Koronacja Bolesława Œmiałego w relacji niemieckiego kronikarza Lamberta
z Heresfeldu, cyt. za: M. Kamiñski, G. Pañko, R. Œniegocki, „ Historia.
Œredniowiecze, cz. 2”, wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2003, s. 59
„Ksi¹¿e polski, który przez wiele lat był ju¿ trybutariuszem królów nie-
mieckich i którego pañstwo (...) zostało podbite i zamienione w prowin-
cjê, nagle uniósł siê pych¹, spostrzegłszy, ¿e panowie niemieccy, zajêci
wewnêtrzynmi zamieszkami nie maj¹ sił, aby toczyæ wojnê z obcymi
ludami , przywłaszczył sobiê godnoœæ królewsk¹ i tytuł króla, nało¿ył ko-
ronê i w sam dzieñ Nardzodzenia Pañskiego 15 biskupów poœwiêciło go
na króla (...) siêgn¹ł zuchwale po koronê królewsk¹ przeciw prawom i na
hañbê naszego królestwa.”
morderców. [...] Czołowi przywódcy ruchu polskiego musieli nas opu-
œciæ, aby siê schroniæ w wolnej Polsce. Nie mogliœmy chwilowo rozwi-
n¹æ jakiejkolwiek pracy organizacyjnej, ale ju¿ w 1924 roku wst¹piłem
[...] do Zwi¹zku Polaków w Niemczech. [...] W 1931 roku przyst¹piliœ-
my do organizowania prywatnej szkoły polskiej. [...]
Z chwil¹ objêcia władzy w Niemczech przez Hitlera szykanowanie
Polaków wzrosło. U mnie co pewien czas wybijano szyby w lokalu, po-
niewa¿ tu odbywały siê zebrania organizacji polskich, a tak¿e wystêpy
teatru polskiego. W lokalu moim obok gazet niemieckich znajdowały
siê gazety polskie, jak „Nowiny Codzienne” czy „Młody Polak w Niem-
czech”. [...]
W pierwszych dniach wrzeœnia 1939 roku zabrano nas do wiêzienia,
a potem przewieziono do obozu Buchenwald. [...] Moje córki zostały wy-
wiezione do Saksonii. [...] Synowie szwagra [...] zostali wysłani na prace
przymusowe do Niemiec [...].
ródło F
Drzewo genealogiczne Piastów,
opracowanie własne na podstawie:
M. Kamiñski, G. Pañko, R. Œniegocki,
„Historia. Œredniowiecze, cz. 2”,
wydawnictwo Nowa Era,
Warszawa 2003, s. 55
ródło I
Fragment listu ministra spraw zagranicznych Niemiec, G. Stresemanna,
do byłego pruskiego nastêpcy tronu z 7 IX 1925 r.,
cyt. za: R. Œniegocki, „Historia 3. Burzliwy wiek XX”, Warszawa 2004, s. 96
Niemiecka polityka zagraniczna ma, zdaniem moim, trzy wielkie za-
dania do spełnienia w najbli¿szym czasie:
– po pierwsze, załatwienie sprawy reparacji w sposób znoœny dla Nie-
miec oraz zapewnienie pokoju, bêd¹cego przesłank¹ wzmocnienia
Niemiec
– po drugie, zaliczam do tych zadañ ochronê Niemców za granic¹, och-
ronê tych 10-12 milionów rodaków, którzy pozostaj¹ teraz w obcych
krajach pod obcym jarzmem
– trzecim wielkim zadaniem jest zmiana granic wschodnich: odzy-
skanie Gdañska, polskiego korytarza (Pomorza) i korektury grani-
cy na Górnym Œl¹sku. Na dalszym planie stoi przył¹czenie niemiec-
kiej Austrii [...].
ródło J
II Rzeczpospolita. W: R. Œniegocki, „Historia 3. Burzliwy wiek XX”, Nowa Era,
Warszawa 2004, s. 44
Wiek XX
ródło G
Traktat miêdzy głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi
i Stowarzyszonymi a Polsk¹, Wersal 28 VI 28 VI 1919 (fragment),
cyt za: G.Wojciechowski „Razem przez wieki. zrozumieæ przeszłoœæ”,
Podrêcznik do gimnazjum III, wydawnictwo Arka, Poznañ 2001, s. 48
Art 12
„Polska zgadza siê, aby postanowienia artykułów poprzednich (tj. o ochro-
nie mniejszoœci narododowych), o ile dotycz¹ osób nale¿¹cych do mniejszoœci
rasowych, religijnych lub jêzykowych, stanowiły zobowi¹zania o znaczeniu
miêdzynarodowym i zostały oddane pod gwarancj¹ Ligi Narodów. Nie bê-
d¹ one mogły byæ zmienione bez zgody wiêkszoœci Rady Ligii Narodów (...)
Polska zgadza siê aby ka¿dy nowy członek Rady Ligii Narodów miał pra-
wo zwracaæ uwagê Rady na przekroczenie lub niebezpieczeñstwo przekro-
czenia któregokolwiek z zobowi¹zañ (przez Polskê) (...). Poza tym Polska
zgadza siê, aby ró¿nicy zdañ w kwestjach prawa lub czynów przewidzia-
nych niniejszymi artykułami, zachodz¹cej pomiêdzy Rz¹dem polskim,
a którymœ z głównych mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych (...)
ta ró¿nica zdañ była uwa¿ana za spór o charakterze miêdzynarodowym (...).
ródło H
Wspomnienia Bernarda Augustyna ze Œl¹ska Opolskiego,
cyt. za: D. Granoszewska – Babiañska, D. Ostapowicz, S. Suchodolski,
„Historia 2. Dzieje społeczeñstwa i gospodarki. Czêœæ pierwsza”,
Warszawa 2003, s. 211.
[...] W powiecie naszym w okresie plebiscytu grasowała banda oprysz-
ków niemieckich [...]. Władze niemieckie nie siliły siê na odnalezienie
98118588.002.png 98118588.003.png
ródło K
Polska pod rz¹dami okupantów, w: G. Wojciechowski,
„Historia. Razem przez wieki”, wydawnictwo Arka. Poznañ 2001, s. 141
ródło M
Podpis roku, w: „Polska i Niemcy w XX wieku”,
Wydawnictwo Poznañskie, Poznañ 2002, s. 224
ródło L
Dzienniki Goebbelsa (fragment),
cyt. za: G. Wojciechowski, „Historia. Razem przez wieki”,
wydawnictwo Arka. Poznañ 2001, s. 143
„Wyrok Fuhrera na Polaków jest wyrokiem skazuj¹cym. Bardziej (to)
zwierzêta ni¿ istoty ludzkie, kompletnie prymitywni i bezkształtni.
I tak (ich) klasa rz¹dz¹ca – niezadawalaj¹cy wynik poł¹czenia istot ni¿-
szego rzêdu z aryjsk¹ ras¹ panów. Brud Polaków jest niewyobra¿alny. Ich
zdolnoœæ do wydawania inteligentnych ocen równa siê zeru. (...) Fuhrer
nie ma zamiaru przeprowadziæ asymilacji Polaków. (...)
ródło Ł
Orêdzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w kapłañstwie
z 12 XI 1965 r., cyt. za: „Wiek XX. Historia w tekstach Ÿródłowych”,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 400
„Je¿eli przypominamy tê straszn¹ polsk¹ noc, to po to, aby nas łatwiej
było zrozumieæ, nas samych i nasz sposób dzisiejszego myœlenia. (...) sta-
ramy siê zapomnieæ. (...) Polska granica zachodnia na Odrze i Nysie jest,
jak dobrze rozumiemy, dla Niemiec jak najbardziej gorzkim owocem
ostatniej wojny – podobnie jak jest nim cierpienie milionów uchodŸców
i wysiedleñców niemieckich. (Stało siê to na miêdzyaliancki rozkaz zwy-
ciêzkich mocarstw w Poczdamie w roku 1945) (...) Dla naszej ojczyzny
która wyszła z tego masowego mordowania nie jako zwyciêskie lecz ja-
ko koñcowo wyczerpane pañstwo, jest to spraw¹ (granica zachodnia) eg-
zystencjii (...). Chyba ¿e chciano, by ponad trzydziestomilionowy naród
wcisn¹æ do korytarza jakiegoœ „Generalnego Gubernatorstwa” z lat 1939-
-1945, obszaru bez granic zachodnich, ale i bez wschodnich terenów, któ-
rych po roku 1945 miliony polskich ludzi musiało odpłyn¹æ na tereny za-
chodnie, ustalone w Poczdamie. (...)
I mimo tego wszystkiego, mimo tej prawie beznadziejnej przeszłoœci, a wła-
œciwie właœnie dlatego, czcigodni bracia, wołamy: próbujmy zapomnieæ!
Bez polemik, bez dalszej zimnej wojny, ale przez rozpoczêcie dialogu (...).”
ródło N
Symboliczne pojednanie. Krzy¿owa 1989, G. Wojciechowski,
„Historia III. Razem przez wieki”, Arka, Poznañ 2000, s. 204.
Pytania
Na podstawie Ÿródła A – fragment A1
36) Odpowiedz, jakie stosunki ł¹czyły Mieszka z cesarzem. (1p)
Na podstawie Ÿródła A – fragment A2
37) Wyjaœnij, na jakiej podstawie cesarz rozkazal Mieszkowi i Hodo-
nowi wstrzymanie walki. (1p)
Na podstawie Ÿródła B
38) Wymieñ imiê opisywanego w tekscie cesarza. (1p)
Na podstawie Ÿródła B
39) Wyjaœnij znaczenie słów „naród rzymski”. (1p)
Na postawie Ÿródła C
40) Odpowiedz, na jakie okolicznoœci koronacji Bolesława Chrobrego
wskazuje autor. (1p)
Na postawie Ÿródła D
41) Wyjaœnij, jakie stosunki ł¹czyły Mieszka II z władcami Lotaryngii (1p)
Na postawie wiedzy pozaŸródłowej
42) Wyjaœnij czy stosunki Mieszka II z cesarzem kształtowały siê po-
dobnie jak z władcami Lotaryngii. (2p)
Na podstawie Ÿródła E
43) Wyjaœnij, do jakich konkretnych wydarzeñ odnosi siê podkreœlone
zdanie. (1p)
98118588.004.png
Na postawie Ÿródeł C i E
44) Sformułuj wniosek dotycz¹cy spojrzenia obu kronikarzy na koro-
nacje władców Polski. Uzasadnij. (2p)
Na postawie Ÿródła F
45) Wypisz imiê jedynego władcy, który nie był ¿onaty z Niemk¹. (1p)
Na postawie Ÿródła F
46) Sformułuj wniosek dotycz¹cy mał¿eñstw zawieranych przez ksi¹-
¿¹t piastowskich. (1p)
Na postawie Ÿródła G
47) Odpowiedz, czy traktat ograniczał suwerennoœæ Polski. Uzasadnij.
(2p)
Na postawie Ÿródła H
48) Odpowiedz, czy Polacy mogli legalnie i bez ograniczeñ działaæ
w Zwi¹zku Polaków. (1p)
Na postawie Ÿródeł G, H i wiedzy pozaŸródłowej
49) Porównaj sytuacjê mniejszoœci polskiej w Niemczech i niemieckiej
w Polsce. Z czego wynikały ró¿nice? (2p)
Na postawie Ÿródła I
50) Wymieñ dwa cele polityki zagranicznej Niemiec, które godz¹ w su-
werennoϾ Polski. (2p)
Na postawie Ÿródeł J i K
51) Wyjaœnij, dlaczego czêœæ terytorium Polski zajêtej przez Niemców
została bezpoœrednio wł¹czona do III Rzeszy. (1p)
Na postawie Ÿródła L
52) Jakie miejsce dla Polaków widz¹ wodzowie III Rzeszy? (1p)
Na postawie Ÿródła Ł
53) Wymieñ skutki wojny dla Polaków i dla Niemców. (2p)
Na postawie Ÿródła Ł
54) Odpowiedz, jakie rozwi¹zanie problemu polsko-niemieckiego wi-
dz¹ polscy biskupi. (1p)
Na postawie Ÿródła M
55) Odpowiedz, do jakiego wydarzenia nawi¹zuje ten rysunek. Kogo
przedstawia? Podaj rok tego wydarzenia. (3p)
Na podstawie Ÿródła N
56) Podaj nazwiska obu polityków i jakie funkcje wtedy pełnili. (2p)
Temat 2
Scharakteryzuj politykê Prus / Cesarstwa Niemieckiego wobec Pola-
ków w latach 1862-1914.
Poni¿szy tekst mo¿e stanowiæ inspiracjê dla Twojej wypowiedzi.
I. Ihnatowicz, „Społeczeñstwo polskie”.
Cyt. za: G. Wojciechowski, „Historia II. Razem przez wieki”,
Poznañ 2000, s. 229
„(...) Nowoczesne pañstwo zainteresowane było oœwieceniem obywate-
li. Umiej¹cy czytaæ rekrut przedstawiał wiêksz¹ wartoœæ ni¿ analfabeta,
łatwiej dał siê przekształciæ w dobrego ¿ołnierza. Przekonywaj¹ce było
obiegowe powiedzenie, ¿e wojnê z Francj¹ w 1870 roku wygrał niemiec-
ki nauczyciel, wychowawca kształtuj¹cy przyszłych ¿ołnierzy. Umiej¹cy
czytaæ rzemieœlnik łatwiej zdobywał wiedzê zawodow¹, nawet tê bardzo
tradycyjn¹, tym bardziej wiêc podnosiła oœwiata walory robotniku pracu-
j¹cego przy nowoczesnych maszynach. Istniały jednak tak¿e szczególne
motywy, które sprawiały, ¿e pañstwa zaborcze mogły byæ zainteresowane
rozwojem oœwiaty na ziemiach polskich. Szkoła mogła bowiem byæ spraw-
nym i skutecznym instrumentem słu¿¹cym wynaradawianiu młodzie¿y
polskiej i wychowaniu w duchu przydatnym zaborcy. (...) Najbardziej no-
woczesne były Prusy, które musiały w polityce szkolnej na ziemiach pol-
skich dostosowaæ siê do ogólnego poziomu oœwiecenia społeczeñstwa, no-
woczesnego, zdolnego sprostaæ potrzebom wielkiego przemysłu i wyso-
kiego poziomu techniki. Równoczeœnie jednak szkoła pruska na ziemiach
polskich stała siê narzêdziem germanizacji. Zakazano u¿ywania jêzyka
polskiego w szkole i tylko lekcje religii odbywaæ siê miały po polsku. Jed-
nak i te na pocz¹tku XX wieku zaczêto prowadziæ po niemiecku (...)”
Zadanie rozszerzonej odpowiedzi
Zadanie zawiera dwa tematy. Wybierz jeden z nich do opracowania i ten
temat podkreœl. (20p)
Temat 1
Królestwo Pruskie w XVIII wieku – scharakteryzuj przemiany
wewnêtrzne i ekspansjê terytorialn¹.
Poni¿szy tekst mo¿e stanowiæ inspiracjê dla Twojej wypowiedzi.
Testament polityczny Fryderyka II, 1752 r.
Cyt. za: M. Kamiñski, R. Œniegocki, „Historia. Od renesansu do czasów
napoleoñskich”, s. 221, wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2003 .
„W takim pañstwie jak pruskie rzecz¹ konieczn¹ jest, aby władca spra-
wował rz¹d osobiœcie, poniewa¿ – o ile rozumny – bêdzie dbał o interes
publiczny, który jest dla niego interesem, podczas gdy minister ma na oku
sprawy dotycz¹ce jego własnych interesów (…), jest rzecz¹ konieczn¹, aby
władca osobiœcie wykonywał rz¹dy w sprawach wewnêtrznych pañstwa,
o ile jeszcze bardziej jest niezbedne, aby kierowal osobiœcie polityk¹, za-
wierał alianse, które uwa¿a za odpowiednie, aby sam kształtowal swe za-
miary i zaznaczał swój udział w okolicznoœciach delikatnych i wra¿liwych.
Finanse, rz¹dy wewnêtrzne, polityka i sprawy wojskowe s¹ tak œciœle ze
sob¹ zwi¹zane, ¿e nie sposób zajmowaæ siê jedn¹ z tych dziedzin, obcho-
dz¹c siê bez innych. (…)”
 
Zgłoś jeśli naruszono regulamin