Anoreksja - jej objawy i przyczyny

Bez wątpienia żyjemy w świecie, w którym liczy się przede wszystkim zewnętrzne piękno, młodość. Zarówno młode osoby, jak i te nieco starsze za wszelka cenę, chcą się podobać, a powszechnie wiadomo, ze ładna osoba to osoba szczupła. Medycyna i środki masowego przekazu twierdzą, że tłuszcz jest zbędny i szkodliwy. Lekarze nieustannie przypominają o stałym utrzymywaniu odpowiedniej wagi ciała w celu zmniejszenia niebezpieczeństwa zachorowania na cukrzycę, nadciśnienie, raka. Dzieci żyją wśród reklam zachwalających dietetyczne produkty, obserwują szczupłe modelki, gimnastyczki, tancerki. Przecież dzisiaj ciało musi być szczupłe i wysportowane. Dążą do tego za wszelką cenę. Stąd już niedaleka droga do anoreksji...

Na początku XX wieku pojawił się pogląd, że anoreksja jest poważnym schorzeniem o podłożu psychologicznym, nierzadko bardzo trudnym do leczenia. W roku 1980 Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w DSMD III opublikowało definicję diagnostyczną i opis objawów zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów.

Objawy anoreksji:

- utrata lub brak przybierania na wadze w okresie dorastania;

- silny lęk przed przybraniem na wadze. Dziewczyna obsesyjnie boi się utyć, choć waży za mało i ciągle traci na wadze. Po osiągnięciu jej zdaniem idealnej wagi określa sobie kolejny, niższy próg;

- zakłócenie w wizerunku własnego ciała, wymiarów, sylwetki. Chora wierzy, że jest gruba mimo stanu wychudzenia. Patrząc w lustro widzi osobę otyłą;

- zmiana nawyków żywieniowych. Nie przyznaje się do uczucia głodu, choć je bardzo mało. Spędza dużo czasu w samotności, woli spożywać posiłki sama;

- brak trzech kolejnych miesiączek. Wyniszczenie organizmu spowodowane brakiem odżywiania powoduje zachwianie równowagi hormonalnej i zatrzymanie cyklu miesiączkowego;

- niski poziom dojrzałości płciowej. Sylwetka dziecka, brak zmian w wyglądzie charakterystycznych dla okresu dojrzewania;

- obniżenie temperatury ciała, nietolerancja chłodu;

- niskie nieregularne tętno, niskie ciśnienie krwi;

- zaburzenia pracy układu pokarmowego. Częste bóle brzucha, biegunki;

- zmiany w wyglądzie. Łuszczenie się, suchość skóry, ziemista cera. Zanik zmian trądzikowych. Pojawienie się meszku na ciele jak u niemowlaka. Wypadanie włosów, łamliwość, utrata włosów pod pachami i owłosienia łonowego;

- zmiany w zachowaniu i nastroju. Pojawia się bunt, krnąbrność, nieustępliwość. Mogą zdarzyć się stany euforyczne, które po jakimś czasie zastępuje depresja. Pojawia się obsesyjne dążenie do doskonałości, osiągnięcia sukcesu, perfekcji, niepowodzenia wywołują gwałtowne reakcje. Bardzo dokładne planowanie, drobiazgowe przygotowanie każdego działania, nagłe zmiany wywołują rozdrażnienie.

Polska nazwa anoreksji to jadłowstręt psychiczny. Najczęściej u dziewcząt występuje w okresie dorastania między 13. a 18. rokiem życia. Warto wiedzieć, że anoreksja może także występować u młodych mężczyzn, zwłaszcza tych, dla których istotne jest utrzymanie odpowiedniej wagi ciała (sportowcy, tancerze). Według różnych badań wśród nastolatków dotkniętych anoreksją tylko 3% do 20% to chłopcy.

Jakie są przyczyny anoreksji?

- Zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała - chorzy nie zdają sobie sprawy z tego, jak bardzo są wyniszczeni, nie widzą swojej chudości.

- Niezadowolenie z figury - prowadzi do obsesyjnego myślenia o jedzeniu i strachu przed przybraniem na wadze, co powoduje stosowanie diet odchudzających zwiększających ryzyko zaburzeń jedzenia.

- Przekonanie, że szczupła sylwetka jest pomocą w życiu - wiele nastolatek jest przekonanych, że ładna figura pomoże im zdobyć dobrą pracę, znaleźć chłopaka, zapewni sympatię rówieśników oraz pozycję w rodzinie.

- Negatywny stosunek do dojrzewania - dziewczęta cierpiące na anoreksję unikają kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza z chłopcami. Zaprzeczają własnej seksualności. Często towarzyszy temu poczucie niepewności własnej atrakcyjności.

- Lęk przed "dorosłością" - część kobiet cierpiących z powodu anoreksji boi się dojrzałości fizycznej i psychicznej. W wyniku unikania jedzenia sylwetka pozostaje podobna do dziecka przed okresem pokwitania, miesiączka nie pojawia się lub zanika.

- Niska samoocena i brak wiary w siebie - osoby chore są solidne, koncentrują się na nauce, cechuje je duża potrzeba sukcesu, ale także niepewność, lęk przed niepowodzeniami, nadmierny krytycyzm wobec siebie.

Anoreksja może przebiegać przewlekle z okresami remisji i nawrotami oraz jako jeden rzut choroby. Zdarza się, że po kilkumiesięcznym ograniczaniu jedzenia dochodzi do 40% utraty wagi, a w skrajnych przypadkach nawet do 60% należnej masy ciała.

Dla obniżenia masy ciała chorzy stosują różne metody:

- radykalne ograniczenie ilości spożywanego pokarmu połączone z okresowymi głodówkami,
- stosowanie środków przeczyszczających i moczopędnych,
- prowokowanie wymiotów po każdym posiłku,
- duży wysiłek fizyczny w celu zużycia kalorii.

Osoba dotknięta anoreksją nie martwi się tym zaburzeniem. Twierdzi, że czuje się dobrze i że nie ma potrzeby jeść więcej, niż to czyni. Nie jest to jednak prawdą, gdyż w rzeczywistości osoba ta przeżywa niepokój, zamyka się w sobie, uruchamia mechanizmy obronne, a jej relacje z innymi ludźmi stają się coraz bardziej powierzchowne i niespokojne. Gdy problem zaczyna przybierać dramatyczne rozmiary, wtedy osoba dotknięta anoreksją zaczyna negować podstawowe fakty. A gdy najbliżsi przymuszają ją do jedzenia, wtedy broni się poprzez wymioty, zażywa środki przeczyszczające, podaje błędne informacje o aktualnej wadze ciała, albo przeciwnie: odżywia się po kryjomu i popada w czasową bulimię.

Wraz z rozwojem choroby widać coraz wyraźniej, że to, co wydawało się problemem wewnątrzpsychicznym osoby odmawiającej przyjmowania pokarmów, okazuje się problemem interpersonalnym. Zaczyna się etap otwartej walki w postaci coraz silniejszych nacisków, by osoba dotknięta anoreksją zaczęła wreszcie jeść. W odpowiedzi przychodzi zwykle jeszcze bardziej radykalne odrzucenie wszelkich pokarmów. Wtedy staje się jasne, że dotychczasowe kompromisy z chorym były błędem i rodzina zwraca się do lekarzy o pomoc medyczną. U osoby chorej agresywna obrona przemienia się stopniowo w kruchość emocjonalną, apatię i smutek, a jej ciało traci czasem nawet połowę swojej normalnej wagi. Następuje spowolnienie metabolizmu, pojawia się anemia i zaburzenia hormonalne.

Podstawowym problemem w przypadku anoreksji nie są zjawiska fizjologiczne czy jakieś predyspozycje anatomiczne, lecz postawa buntu danej osoby wobec życia i własnego środowiska.

Obecnie dzięki coraz lepszemu rozumieniu przyczyn anoreksji i coraz większej ofercie terapeutycznej, ilość przypadków śmiertelnych zmniejszyła się do około 10%. Można wyodrębnić trzy typy interwencji stosowane w odniesieniu do tej choroby:

- izolacja od środowiska rodzinnego,

- pomoc medyczna,

- psychoterapia.

Trzeba jednak pamiętać, że żadna metoda nie przyniesie efektu, jeśli nie uświadomimy sobie wagi problemu i zagrożeń z nim związanych. Należy przede wszystkim nie ignorować najmniejszych podejrzeń, sygnałów choroby, gdyż tylko dzięki szybkiej pomoc ze strony specjalisty, możemy osiągnąć pozytywny rezultat leczenia.

Urszula Dawczyk