Aleksandra Kałużna
Samodzielny Ośrodek Rehabilitacyjno-Oświatowy
dla Dzieci Niepełnosprawnych w Katowicach
ul. Ułańska 5a
ROLA INTEGRACJI ZMYSŁOWEJ
U PACJENTÓW Z MÓZGOWYM
PORAŻENIEM DZIECIĘCYM
Słowa kluczowe:
integracja sensoryczna
mózgowe porażenie dziecięce
key wards:
sensory integration
cerebral palsy
Mózgowe porażenie dziecięce jest często definiowane jako zaburzenie
czuciowo-ruchowe (a sensorimotor disorder). To jednak deficyty ruchowe są najczęściej
w centrum uwagi, zaś o zaburzeniach zmysłowych do niedawna mówiło się niewiele lub wcale.
Tymczasem czynności zmysłowe mają doniosłe znaczenie nie tylko jako źródło informacji
o cechach otoczenia dostarczanej przez zmysły ale dla całości funkcjonowania człowieka.
Staje się to możliwe dzięki stopniowemu dojrzewaniu układu zmysłów co prowadzi do
stopniowej integracji funkcji zmysłowych z innymi funkcjami OUN. Co to jest integracja
czynności zmysłowych (Sensory integration, SI).
Sensoryczna Integracja jest to proces, poprzez który mózg informacje ze zmysłów:
- przyjmuje
- przesiewa – eliminuje
- rozpoznaje
- porównuje informacje z różnych zmysłów
- interpretuje
- integruje z już posiadanym
aby następnie odpowiedzieć właściwą reakcją ruchową czyli zastosować je do użytku.
(definicja wg Jean Ayres)
OUN
GROMADZENIE
INFORMACJI
WAŻNYCH
„blokowanie” PORÓWNANIE
informacji Z JUŻ ZGROMADZONYMI
nieważnych
KOORDYNACJA
Z INFORM. Z INNYCH
„UKŁADÓW ZMYSŁÓW”
RECEPTOR REAKCJA
- przyjęcie bodźca MOTORYCZNA
RYC. 1 schematyczne przedstawienie definicji
Jean Ayres
- 2 -
Rysunek 1 przedstawia tę definicję w formie schematycznej, Tab. 1 zaś przedstawia kolejne
poziomy tej integracji. Proces integracji może ulec zaburzeniu na każdym z etapów – w każdym
z punktów tej uproszczonej przecież w stosunku do rzeczywistości tabeli.
Defekty na poziomach najniższych najsilniej zaburzają lub wręcz uniemożliwiają rozwój
funkcji dojrzalszych i najdojrzalszych – umieszczanych po prawej stronie tabeli, choć wydaje
się to niemożliwe, że funkcje tak proste jak sama precepcja dotyku lub pozycji w przestrzeni
mają wpływ na szczyt ludzkiego funkcjonowania w jego przejawach intelektualnych
i emocjonalnych.
Dobra integracja czynności zmysłowych ma wpływ na
JAKOŚĆ RUCHU (precepcja, praksja, koordynacja)
TWORZENIE SCHEMATU CIAŁA
BUDOWANIE OBRAZU ŚWIATA
ORIENTACJĘ PRZESTRZENNĄ
INTERPRETACJĘ INFORMACJI ZMYSŁOWYCH
ROZWÓJ FUNKCJI (Tab. 1)
HARMONIJNOŚĆ FUNKCJONOWANIA OUN
(m.in. Poprzez wpływ na funkcje torująco-hamujące)
Zaburzenia funkcji zmysłowych (SI) najczęściej wiążą się z deficytami w zakresie nadmiernej
(hypersensibility, hyperresponsiveness) lub niedostatecznej (hyposensibility,
hyporesponsiveness) wrażliwości na bodźce z danego układu zmysłów, czasem kilku zmysłów
jednocześnie lub też z nieumiejętnością interpretacji bodźca co do siły, rozległości, lokalizacji
(discrimination disorders).
W niektórych doniesieniach zmiast o nadwrażliwości mówi się o zaburzeniach modulacji
bodźców (autorka osobiście wypowiada się za tym nowszym określeniem; rzeczywiście ta
wygórowana reakcja na bodźce nie jest stała, zależy od wielu czynników i czasem zmienia się
nawet w obrębie jednej sesji: dziecko reaguje z awersją na jakiś rodzaj bodźców, za chwilę na
taki sam bodziec nie reaguje niechętnie).
Dwa główne typy zaburzeń przedstawia (w wielkim uproszczeniu) tab. nr 2.
- 3 -
Rodzaj zaburzenia Główne objawy Zasady terapii
układów zmysłów
Nadwrażliwość - nadmierna, często - zwiększenie napięcia „układu
emocjonalna reakcja eliminującego” między innymi
na bodźce z danego drogą stymulacji układu czucia
układu głębokiego i zmysłu równowagi
- nadpobudliwość ruchowa - ograniczenie dopływu
i emocjonalna, drażliwość bodżców nietolerowanych
- trudnośći z koncentracją - oswajanie z nielubianymi
bodźcami rozpoczynając od
bodźców podobnych, ale lepiej
tolerowanych, z mniej
nadwrażliwych okolic ciała
(w przypadku błędnika- od lepiej
tolerowanych kierunków
i zakresów ruchu)
Niedostateczna - brak informacji o własnym - dostarczanie różnorodnych
wrażliwość ciele i przestrzeni i silnych bodźców z danego
- zaburzenia ruchowe układu – zaspokojenie „głodu
(koordynacji, precyzji, praksji) bodżców” i uzupełnienie - dzieci same dostarczają informacji zmysłowych
sobie bodźców wykonując - praca nad odtworzeniem
ruchy stereotypowe prawidłowego schematu ciała
i obrazu świata
- stopniowe uczenie, stosowanie
zdobytej integracji na coraz
wyższych poziomach.
Tabela 2. Bardzo uproszczony schemat zaburzeń integracji czynności zmysłowych
...
anet-a