Planowanie motoryczne (praksje) i jego dysfunkcje.
1. Planowanie motoryczne (praksje) to zdolność do wykonywania nowej aktywności motorycznej, na którą składa się wyobrażenie sekwencji ruchów i wykonywanie tej sekwencji. O praksji mówimy wtedy gdy zaczynamy uczyć się danej czynności.
2. Rozwój planowania motorycznego wiąże się z rozwojem percepcji schematu ciała. Te dwie funkcje są zależne od siebie.
3. Planowanie motoryczne rozwija się na bazie integracji wrażeń przedsionkowych, dotykowych, proprioceptywnych. Rozwija się w działaniu. Natomiast każda zaplanowana i wykonana aktywność prowadzi do wzrostu rozwoju orientacji w schemacie ciała.
4. Dyspraksja to problem z planowaniem motorycznym czyli planowaniem ruchu (np. nauka tańca będzie bardzo trudna dla osób z dyspraksją). Jest wiele stopni i rodzajów dyspraksji. Zaburzenie może dotyczyć tylko motoryki małej lub objawiać się w trudnościach zorganizowania zabaw np. na „placu zabaw”.
Mechanizm dyspraksji dotyczy zaburzeń percepcji dotykowej, proprioceptywnej i przedsionkowej.
Koordynacja motoryczna dziecka, zarówno w zakresie ruchów rąk, jak i ruchów całego ciała, musi być wyraźnie poniżej poziomu wieku dziecka i jego ogólnej inteligencji. Najlepiej ocenić ją na podstawie indywidualnie przeprowadzonego, wystandaryzowanego testu koordynacji ruchów rąk i ruchów całego ciała. Trudności w koordynacji powinny być obecne już we wczesnym okresie rozwoju (tzn. nie mogą stanowić nabytego deficytu). Nie mogą też być bezpośrednim rezultatem zaburzeń wzroku lub słuchu ani możliwych do rozpoznania zaburzeń neurologicznych.
Stopień w jakim zaburzenie dotyczy koordynacji głównie ruchów rąk albo ruchów całego ciała wykazuje różnice, typowy zaś wzorzec upośledzenia motoryki ruchów ciała zmienia się wraz z wiekiem. Fazy rozwoju motorycznego mogą być opóźnione i mogą im towarzyszyć zaburzenia mowy (zwłaszcza artykulacji). Małe dziecko może mieć niezdarny chód, wolno uczyć się biegać, skakać, wchodzić i schodzić ze schodów. Mogą pojawiać się trudności z wiązaniem sznurowadeł, zapinaniem i rozpinaniem guzików oraz rzucaniem i łapaniem piłki. Dziecko może być niezręczne w zakresie ruchów rąk i całego ciała, wykazywać tendencję do puszczania przedmiotów, potykania się, wpadania na przeszkody i brzydkiego pisania. Umiejętności rysowania są zazwyczaj słabe i dzieci z tym rodzajem zaburzenia mają trudności w układankach, posługiwaniu się konstrukcyjnymi zabawkami, budowaniu modeli, w grach ręcznych oraz przy rysowaniu i rozumieniu mapy.
W większości przypadków dokładne badanie kliniczne, przeprowadzone przez lekarza, wskazuje na takie przejawy niedojrzałości układu nerwowego, jak ruchy choreoatetyczne nie podtrzymywanych kończyn, ruchy lustrzane i inne towarzyszące zaburzenia ruchowe, jak: objawy zlej koordynacji w zakresie ruchów rąk lub całego ciała (często opisywane jako dyskretne objawy neurologiczne, z powodu ich występowania w normie u młodszych dzieci i braku znaczenia lokalizacyjnego). Odruchy ścięgniste mogą być obustronnie wzmożone lub osłabione, ale nie są niesymetryczne.
U niektórych dzieci występują trudności szkolne które czasami mogą być poważne. W niektórych przypadkach pojawiają się zaburzenia społeczno-emocjonalne i zachowania, ale mało wiadomo na temat częstości ich występowania i charakteru.
Nie stwierdza się objawów określonego zaburzenia neurologicznego (jak porażenie mózgowe lub dysforia mięśniowa). W niektórych przypadkach wywiad zawiera dane o takich powikłaniach okołopoporodowych, jak bardzo niska waga urodzeniowa lub wyraźnie wcześniejszy poród.
Syndrom dyspraksji rozwojowej odpowiada rozpoznaniu specyficznych zaburzeń rozwoju funkcji motorycznych (F 82 wg. ICD 10). Zaburzenia te możemy rozpoznać u dziecka po wykluczeniu nieprawidłowości chodu i poruszania się (R 26.-), braku koordynacji (R 27.-) w przebiegu upośledzenia umysłowego (F 70 – F 79) lub specyficznego, możliwego do rozpoznania zaburzenia neurologicznego (G 00 – G 99).
Wskazówki do diagnozy dyspraksji:
· Charakterystyczne wyniki w badaniu i Obserwcji Klinicznej funkcji i neurofizjologii (wg Jean Ayres)
- Krótki czas utrzymania pozycji zgięciowej,
- trudności w próbie palce-kciuk,
- trudności w szybkiej rotacji przedramion,
- trudności w próbie naśladowanie ruchów ust i języka,
- trudności w próbie rotacji tułowia czy też w naśladowaniu ruchów całego ciała
· Obniżony poziom umiejętności w zakresie samoobsługi,
· Obserwowana przez rodziców niezgrabność ruchowa np. na rytmice,
· Zabawa, na placu zabaw czy w sali gimnastycznej, dość schematyczna i mało kreatywna.
· Problemy w zabawach konstrukcyjnych.
· Obnizone wyniki w wystandaryzowanych testach oceniających praksję (np. z baterii testów Południowokalifornijskich – test Imitacja Pozycji)
Wskazówki do terapii dyspraksji:
1. Zaangażowanie procesów poznawczych.
2. Wskazówki wizualne dla ruchów ciała (np. aby patrzył na to co robi)
3. Demonstracja aktywności, którą dziecko ma wykonywać
4. Stymulowanie dziecka do słownego opisu tego co będzie robił
5. Należy uwzględnić wpływ stymulacji dotykowej, przedsionkowej i proprioceptywnej.
Główny cel terapii:
- Odblokować zdolności tworzenia się właściwych modeli działania.
- Staramy się aby proponowane dziecku aktywności miały związek z jego wiekiem życia, potrzebami rozwojowymi.
Sporządzone przez J. Ayres lista umiejętności odpowiadających danemu wiekowi życia; większości dzieci opanowuje je wcześniej niż to podano w zestawieniu. Gdy rozwój intelektualny dziecka oceniamy jako prawidłowy, a umiejętności samoobsługowe pozostają daleko w tyle wówczas możemy podejrzewać dyspraksję.
3 lata - Potrafi zdjąć z siebie większość i założyć niektóre części garderoby,
- je widelcem,
- samodzielnie wyciera ręce w ręcznik,
- potrafi rozwinąć papierek cukierka.
4 lata - Zapina i rozpina „łatwe guziki”,
- samo myje ręce,
- tnie papier nożyczkami,
- wchodzi i schodzi z krzeseł, stołów, drabinek,
- jeździ na rowerku z bocznymi kółkami,
- podskakuje obunóż.
5 lat - Ubiera się całkowicie samodzielnie / z wyjątkiem wiązania
sznurowadeł,
- myje się samo – buzia, ręce, zęby,
- z mebli i koca robi sobie domki,
- wycina i skleja papierowe zabawki.
6 lat - Skacze prze długość pokoju na jednej nodze,
- pisze drukiem swoje imię,
- koloruje obrazki konturowe,
- umie ścierać gumką,
- łapie, rzuca i odbija piłkę.
7 lat - Samo się kąpie w wannie i prysznicem, umie namydlić całe ciało,
- niezbyt sprawnie, ale próbuje używać prostych narzędzi tj. młotek i
śrubokręt, zgodnie z ich przeznaczeniem,
- potrafi samo zrobić sobie kanapkę / rozsmarowuje masło,
- zawiązuje sznurowadła na kokardę.
8 lat - Ciągłym i płynnym ruchem zapisuje swoje imię i inne wyrazy,
- spina dwa kawałki papieru spinaczem a materiał szpilkami,
- przeskakuje przez niewysokie przeszkody.
1
anet-a