„KTO CZYTA ,ŻYJE PODWÓJNIE ”

(U. ECCO)

PROGRAM Z ELEMENTAMI BIBLIOTERAPII

       mgr Tatiana Paszenda Gimnazjum nr 1 im. Ks.Tomasza Wuwera 

      w Pawłowicach

     mgr Barbara Kulak-Publiczne Gimnazjum nr 2 w  Pawłowicach

ROK SZKOLNY 2005/2006

Wstęp

  Pojęcie biblioterapia   sięga korzeniami czasów starożytnych. W 1272 roku

w szpitalu Al - Mansur w Kairze stosowano czytanie Koranu w ramach terapii. Natomiast w Europie w XVIII wieku włączono pobożne teksty do programów leczenia  chorych.
    Samo słowo "biblioterapia" zostało użyte po raz pierwszy w 1916 roku. Etymologia tego terminu pochodzi z języka greckiego i oznacza biblion - książka i therapeo - leczę.
    Biblioterapia zatem traktowana jest jako działanie terapeutyczne oparte o stosowanie materiałów czytelniczych ,które traktuje się jako  środek wspierający proces terapeutyczny w medycynie.

Etapy procesu biblioterapeutycznego

·         diagnoza - zarówno rozpoznanie problemów pacjenta (wychowanka), jak i przewidywanie skutków planowanego działania terapeutycznego

·         dobór literatury ściśle związany z daną sytuacją terapeutyczną

·         postępowanie terapeutyczno-wychowawcze - czytanie indywidualne lub zbiorowe (niekiedy tylko słuchanie) wzbogacone dodatkowymi formami pracy - którego celem jest wywarcie odpowiedniego wpływu na pacjenta (wychowanka), to znaczy:

o        identyfikacja odbiorcy z bohaterem literackim lub sytuacją

o        refleksja odbiorcy nad czytanym tekstem, samym sobą i sytuacją,  w jakiej aktualnie się znajduje

o        katharsis - rodzaj "oczyszczenia", odreagowania

o        wgląd w samego siebie

o        zmiana w postawach i zachowaniu.

Czytanie przyczynia się do kształcenia postaw, wzbogacania słownictwa, przyrostu wiedzy. Może być także inspiracją różnych przejawów aktywności intelektualnej (np.dyskusji, działalności plastycznej itp.) albo  formą rekreacji.

Wprowadzenie

       Program „Kto czyta żyje podwójnie” adresowany jest do uczniów I i II klasy gimnazjum , którzy wykazują negatywny stosunek do czytania, ale mieszczą się w normie intelektualnej. Na realizację  programu przewidziano trzynaście (45 minutowych )spotkań w ramach jednego semestru.

Nauczyciel prowadzący - bibliotekarz - posiada wystarczającą wiedzę z zakresu psychologii i pedagogiki, studiował literaturę dotyczącą biblioterapii oraz brał udział w  zajęciach z doradcą metodycznym dotyczących biblioterapii .

Program będzie obejmował zajęcia warsztatowe poświęcone negatywnemu stosunkowi do książki i czytania. 

Zajęcia będą polegały na zabawach terapeutycznych wzbogaconych dyskusjami dotyczącymi problemu. Elementem szczególnym jest to, iż nie jest on programem nauczania, a jedynie programem terapeutycznym, mającym na celu zmianę postawy wobec wyżej wymienionego problemu lub zapobiegającym tworzeniu się niewłaściwych postaw. Program nie rozwiązuje problemów, ma jedynie za zadanie zmianę niewłaściwych postaw wobec nich i to jest jego głównym celem.

Jest to program profilaktyczny realizowany w ramach godzin bibliotecznych (bez uruchomienia środków finansowych), a jego specyfiką jest dobrowolny udział w zajęciach oraz brak jakichkolwiek form oceny wobec uczestników.

Program został przygotowany przez mgr Barbarę Kulak i mgr Tatianę Paszenda, nauczycieli mianowanych.

Cele programu terapeutycznego

Głównym celem programu jest zmiana postawy wobec problemu, jakim jest negatywny stosunek do książki i czytania. Cele szczegółowe, wynikające z realizacji tego zamierzenia, to:

-         rozbudzanie zainteresowania tekstem,

-         kształtowanie empatii i wrażliwości,

-         rozwijanie wyobraźni i twórczego myślenia,

-         wywołanie przyjemnych skojarzeń związanych z procesem czytania,

-         tworzenie klimatu bezpieczeństwa i zaufania w grupie.

Treści programu terapeutycznego

Treści realizowane w ramach programu  umożliwiają  zmianę niewłaściwej postawy wobec wyżej wymienionego problemu oraz przedstawiają atrakcyjniejsze dla uczniów rozwiązania.

Procedury osiągania szczegółowych celów

Realizacja programu będzie się opierała głównie o metody warsztatowe, takie jak: techniki dramowe, praca z tekstem i inne metody aktywizujące. Podstawowymi środkami dydaktycznymi będą fragmenty tekstów literackich (szczegółowe środki wypisane są w scenariuszach zajęć).

Opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich oceny

Po zrealizowaniu zajęć objętych programem uczeń powinien zmienić swoją niewłaściwą postawę wobec problemu negatywnego stosunku do książki i czytania. Narzędziem sprawdzającym efekty terapeutyczne będą kwestionariusze postaw wobec problemu oraz kwestionariusze sprawdzające nastrój .

Omówienie założeń dydaktycznych i wychowawczych na jakich została oparta koncepcja programu

Program biblioterapeutyczny jest zgodny z założeniami Programu Wychowawczego Szkoły oraz z „Podstawą programową kształcenia ogólnego”.

Schemat scenariusza zajęć biblioterapeutycznych

1.     Temat zajęć

2.     Cele

3.     Warunki techniczne*

a)     liczba uczestników (8-10)

b)    wiek uczestników (13-14 lat)

c)     czas trwania zajęć (cykl obejmuje trzynaście 45-minutowych spotkań)

4.     Treści przekazywane

5.     Metody nauczania (praktyczne, aktywizujące)*

6.     Formy realizacji (warsztat)*

7.     Środki dydaktyczne

8.     Literatura wykorzystana do zajęć

9.     Przebieg zajęć

10. Narzędzia sprawdzające efekty biblioterapeutyczne**

*  Warunki techniczne oraz metody i formy realizacji są  stałe dla całego cyklu zajęć

** Narzędzie sprawdzające efekty biblioterapeutyczne (w tym przypadku „buźki”) jest stałe od spotkania 2. do 11., z wyjątkiem spotkań 1 i 12, które są wzbogacone o kwestionariusz postaw

Scenariusz  zajęć 1, 2

Temat: Poznajmy się

Cele:

-         lepsze poznanie się w grupie

-         akceptacja

-         tworzenie atmosfery bezpieczeństwa

-         relacja z grupą

-         nawiązywanie kontaktów koleżeńskich

Środki:

-         narzędzia diagnostyczne  „ludziki”, kwestionariusz postaw - Aneksy nr 1

-         kartki-pocztówki

-         arkusz papieru, na którym spisujemy kontrakt, kredki

-         tekst - „Bajka o czterech braciach” (Aneks nr 2)

Literatura:

Irena Borecka, Biblioterapia w szkole podstawowej i gimnazjum, Wałbrzych 2002.

Grażyna Wiśniewska, Uczyć polskiego, bawiąc i wychowując, Kielce 1999

Przebieg zajęć:

1.     Sprawdzenie nastroju („ludziki”)

2.     Wzajemne poznanie się: każdy uczestnik zajęć wykonuje widokówkę, bardzo  podobną do tej , która z pewnością wysłały z rożnych miejsc pobytu podczas ferii:

Każdy uczestnik uzupełnia rozpoczęte zdania. W środku jest miejsce na jego imię .Następnie każdy prezentuje siebie. Widokówki umieszczamy na gazetce.

3.     Kwestionariusz postaw

4.     Kontrakt z grupą - siedząc w kręgu ustalamy kontrakt, pod którym wszyscy się podpisujemy, np. mówimy w swoim imieniu; nie krytykujemy innych; nie przerywamy osobie mówiącej; po zajęciach razem porządkujemy salę; jeśli nie chcemy, nie musimy brać udziału w zabawie itp.

5.Zabawy integracyjne - Wierszyki z imionami-dzielimy uczniów na 2 grupy, każda grupa ma napisać wierszyk w którym znajdą się imiona wszystkich członków ich grupki

6. Przeczytanie „Bajki o czterech braciach” oraz rozmowa - jacy jesteśmy?

Zakończenie („ludziki”)

Scenariusz zajęć 3,4

Temat: Czy bajki mogą nas czegoś nauczyć?- morał w bajkach

Cele:

-         Odkrywanie zalet własnych i innych,

-         Zmiana postawy wobec czytania,

          -   pobudzanie wyobraźni podczas słuchania opowieści

-         szacunek do odmienności ,

-         uświadomienie ,że bajki są ,,kopalnia „morałów , które mogą pomóc nam w  życiu,

-         uświadomienie konieczności współpracy by osiągnąć dany cel

Środki dydaktyczne:

- płyta z muzyką relaksacyjną ( odgłosy przyrody)

-         wystawka znanych bajek  z dzieciństwa,

-         tekst bajki   Bruno Ferrero ,,Dom trzech wilków”

-         kartki długopisy

-         zabawa w ,,Ślepca”

Literatura:

Bruno Ferrero ,,Siedemnaście opowiadań”, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1992.

I. Borecka, Biblioterapia w szkole podstawowej i gimnazjum, Wałbrzych 2002.

Przebieg zajęć:

1.     „Ludziki”

2.     Prowadzący prosi by uczestnicy usiedli i odprężyli się słuchając muzyki relaksacyjnej. Prowadzący włącza nagranie i podaje tekst:

Jest upalny dzień. idziesz ścieżką pośród pól.. dojrzewają zboża Pachnie nagrzana słońcem ziemia. Pachnie rumianek. i delikatne kłosy zboża .. zapach jest mocny. Odurzający... Aż kreci się w głowie. Od zapachów i słońca. Rozglądasz się dookoła.. Rozgrzane powietrze spokojnie faluje. Otacza cię błękit, zieleń i złoto... czujesz się lekko rozleniwiony ...Kładziesz się w wysokich trawach. Czujesz się coraz bardziej ociężały... Zapadasz w półsen... Płyniesz do krainy elfów.

(...