Typy oporności bakterii na antybiotyki:
• MRSA, MRSE, MRCNS – oporność gronkowców na metycylinę (oksacylinę) – szczepy z tą cechą są oporne na wszystkie antybiotyki beta-laktamowe.
• VISA, GISA – obniżona wrażliwość gronkowców na wankomycynę – oporne na glikopeptydy
• VRSA – oporność gronkowców na wankomycynę – oporne na glikopeptydy.
• VRE – oporność enterokoków na wankomycynę – oporne na na glikopeptydy
• ESBL – wytwarzanie beta-laktamaz o rozszerzonym spektrum substratowym (dot. pałeczek Gram ujemnych)
• KPC – szczepy oporne na karbapenemy
• MBL – wytwarzanie beta-laktamaz (dot. pałeczek Gram ujemnych niefermentujących) – oporne na beta-laktamy prócz monobaktamów
• Drobnoustroje alarmowe ze względu na wielolekooporność:
1) Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) oporny na metycylinę (MRSA) lub glikopeptydy (VISA lub VRSA).
2) Paciorkowiec ropotwórczy (Streptococcus pyogenes).
3) Enterokoki (Enterococcus spp.) oporne na glikopeptydy (VRE).
4) Pałeczki Gram ujemne (Enterobacteriaeceae) wytwarzające beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) lub oporne na karbapenemy.
5) Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) oporna na karbapenemy lub inne dwie grupy leków.
6) Pałeczki niefermentujące z rodzaju Acinetobacter spp. oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków.
7) Dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) oporna na cefalosporyny III generacji lub penicylinę.
• Drobnoustroje alarmowe ze względu na wyjątkową chorobotwórczość:
1) Laseczka beztlenowa z gatunku Clostridum difficile.
2) Pałeczki z rodzajów Salmonella, Shigella oraz gatunku Campylobacter jejuni.
3) Maczugowiec błonnicy (Corynebacterium diphteriae) – szczepy toksynotwórcze.
4) Pałeczka krztuśca (Bordetella pertussis).
5) Dwoinka zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych (Neisseria meningitidis).
6) Pałeczka z gatunku Legionella pneumophila.
7) Prątki chorobotwórcze (Mycobacterium spp.)
8) Wirusy: ospy wietrznej, odry, grypy, rotawirusy, syncytialny (RSV), zapalenia wątroby typu C, nabytego niedoboru odporności u ludzi (HIV).
Diagnostyka bakteriologiczna:
• Metoda Grama – ze względu na budowę ściany komórkowej – Gram dodatnie są fioletowe, Gram ujemne różowe
• Metoda Ziehla - Nellsena – w kierunku gruźlicy
• Podłoża hodowlane:
➢ proste – stosowane do hodowli mniej wybrednych bakterii, np. agar zwykły
➢ wzbogacone – agar z krwią, agar czekoladowy
➢ wybiórczo - namnażające – z dodatkiem substancji hamujących wzrost jednych, a ułatwiający wzrost innych bakterii, np. podłoże Lowensteina - Jensena do hodowli Mycobacterium spp.
➢ różnicujące – pozwalające po cechach wzrostu bakterii na ich wstępną identyfikację, np. podłoże McConkeya, hamujące wzrost bakterii Gram dodatnich a wśród Gram ujemnych pozwalające wykryć szczepy fermentujące laktozę
➢ specjalne – do hodowli „wybrednych” bakterii, np. podłoże Lofflera do hodowli Corynebacterium diphteriae.
➢ transportowe – do zachowania bakterii przy życiu do czasu dostarczenia ich do laboratorium
➢ podłoże Sabourauda – wybiórcze dla grzybów i pleśni ze względu na wysokie stężenie glukozy (4%)
• Metody molekularne:
➢ PCR
➢ FISH
➢ PFGE
Rodzaje hemolizy:
• alfa – częściowa hemoliza, np. paciorkowce zieleniejące jamy ustnej
• beta – całkowita hemoliza, np. streptococcus pyogenes
• gamma – brak, np. enterococcus
Bakterie Gram dodatnie barwią się na fioletowo, Gram ujemne na różowo.
Pojemnik i próbka materiału
Czas i temperatura transportu
Mocz w jałowym pojemniku
- temperatura pokojowa, do 2 h
- w lodówce 4 stopnie, do 18 h
- pojemnik Uromedium, 20-25 stopni, do 24 h
Wymaz z gardła w jałowej probówce
Krew na posiew w butelce z podłożem hodowlanym (płynnym)
- jak najszybciej, 20-25 stopni
Surowica do oznaczenia markerów WZW w jałowej probówce z gumowym korkiem
- temperatura pokojowa, do 30 minut
Płyn mózgowo – rdzeniowy w jałowej probówce z gumowym korkiem
- do 30 minut, temperatura 30-37 stopni, transport w termosie
Wymazy w wymazówce z podłożem transportowym
- jak najszybciej, temperatura pokojowa
Kał w jałowym pojemniku ze szpatułką/ łyżeczką
- do 2-3 h
Rodzaj odczynu
Przykład zastosowania
Neutralizacja
ASO (odczyn antystreptolizynowy) wykrywanie swoistych przeciwciał przeciwko streptolizynie wytwarzanej przez S.pyogenes (paciorkowce ropotwórcze)
Odczyny immunoenzymatyczne (ELISA, EIA)
Odczyn immunoenzymatyczny (Western blot)
Bezpośredni
Wykrywanie antygenów HBV
Pośredni
Oznaczanie przeciwciał swoistych dla HIV, HBV, HCV, HSV, diagnostyka boreliozy, KZP
Pośredni jakościowy
Oznaczanie przeciwciał swoistych przeciwko Chlamydia trachomatis
Pośredni ilościowy
Oznaczanie przeciwciał swoistych przeciwko Legionella pneumophila
Wykrywanie przeciwciał przeciwko specyficznym białkom drobnoustrojów rozdzielanym elektroforetycznie (np. w diagnostyce HIV, boreliozy)
Odczyn immunofluorescencyjny (IF)
Wykrywanie swoistych przeciwciał w diagnostyce kiły (FTA, FTA - ABS)
Diagnostyka chlamydiozy, grypy, wścieklizny, wirusa grypy A i B, paragrypy, RSV, adenowirusów, wirusa wścieklizny
Odczyn immunochromatograficzny
Wykrywanie antygenów wirusy grypy, RSV, rotawirusów, adenowirusów
Odczyn aglutynacji lateksowej (bezpośredni)
Wykrywanie antygenów rozpuszczalnych w płynach ustrojowych, np.: N. meningitidis, S. pneumoniae, H. influenzae, Cryptococcus neoformans lub obecność antygenów rotawirusów w próbce kału
Odczyn flokulacyjny
Np.: VDRL – nieswoisty odczyn stosowany w diagnostyce kiły (wykrywanie przeciwciał skierowanych przeciw kardiolipinie)
Odczyn hemaglutynacji (pośredni)
Np.: TPHA – wykrywanie swoistych przeciwciał przeciw T. pallidium
Choroby przenoszone drogą płciową:
• Chlamydioza – Chlamydia trachomatis
• Rzeżączka – Neisseria gonorrhoeae
• Mikoplazmoza – Mycoplasma hominis, Ureaplasma urealyticum
• Kiła – Treponema pallidum
• Wrzód miękki – Haemophilus ducreyi
Zakażenia wirusowe przenoszone drogą płciową:
• Opryszczka narządów płciowych – Herpes simplex (HSV 2, HSV 1)
• Wirus HIV
• Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) i C (HCV)
• Wirus cytomegalii (CMV)
• Wirus Epsteina – Barr (EBV)
Zakażenia okołoporodowe transmitowane przez łożysko (TORCH) :
• wirus różyczki
• wirus cytomegalii
• wirus zapalenia wątroby typu B i C
• wirus ospy wietrznej
• wirus opryszczki typu I i II
• parwowirus
• wirus HIV
• pierwotniaki Toxoplasma gondii
• bakterie pałeczki Listeriozy (Listeria monocytogenes)
• bakterie krętek bladych (Treponema pallidum)
Osłabianie funkcji ochronnych błon płodowych:
• Mycoplasma hominis
• Ureaplasma urealyticum
Zakażenia wstępujące – wód i błon płodowych:
• paciorkowce ropotwórcze, beta – hemolizujące grupy B (Streptoccocus pyogenes)
• pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae – głównie pałeczki okrężnicy (Escherichia coli)
Zakażenia porodowe:
• wirus opryszczki
• grzyby Candida
• Streptococcus agalactiae
• Neisseria gonorrhoeae
• Chlamydia trachomatis
• beztlenowych pałeczek Gram ujemnych
Zakażenia podczas karmienia naturalnego:
• HIV
• HCV
• CMV
• HBV
Mikroflora fizjologiczna:
• Corynebacterium spp...
tully_15