Szkodliwe czynniki biologiczne w zakładach fryzjerskich.pdf

Szkodliwe

czynniki biologiczne

w zak³adach fryzjerskich

mgr MA£GORZATA GO£OFIT- SZYMCZAK

dr LIDIA ZAPÓR

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Pañstwowy Instytut Badawczy

Pracownicy zak³adów fryzjerskich s¹ nara¿eni na

szkodliwe czynniki biologiczne: wirusy (gatunki

z rodzaju HBV, HCV i HIV), bakterie (np. chlamydie,

gronkowce, paciorkowce), grzyby oraz paso¿yty

zewnêtrzne. Zanieczyszczenia mikrobiologiczne

mog¹ stanowiæ zagro¿enie dla zdrowia osób

nara¿onych na ich dzia³anie. Mog¹ wywo³ywaæ

choroby alergiczne, infekcje górnych i dolnych dróg

oddechowych oraz choroby skóry.

Harmful biological agents in hair salons

People who work in hair salons are exposed to

viruses (HBV, HCV and HIV), bacteria (chlamydia,

streptococcus, staphylococcus bacteria) and

external parasites. Biological contaminants can

be responsible for a variety of adverse health

effects. Physical symptoms related to biological

contamination include allergy, hypersensitivity,

respiratory and toxicological problems and infec-

tious skin diseases.

Ochrona przed szkodliwymi

czynnikami biologicznymi

– dzia³ania profilaktyczne

W zapobieganiu rozprzestrzenianiu siê drob-

noustrojów chorobotwórczych niezbêdne jest

przestrzeganie zasad sanitarnych. Szczegó³owe

wymagania sanitarne, jakie powinien spe³niaæ

zak³ad fryzjerski, s¹ zawarte w rozporz¹dzeniu

ministra zdrowia z dnia 17 lutego 2004 r. w spra-

wie szczegó³owych wymagañ sanitarnych, jakim

powinny odpowiadaæ zak³ady fryzjerskie, kosme-

tyczne, tatua¿u i odnowy biologicznej [9].

Ochrona przed szkodliwymi czynnikami bio-

logicznymi w zak³adach fryzjerskich polega na

przestrzeganiu podstawowych zasad:

• higieny miejsca pracy

• higieny osobistej personelu

oraz

• prawid³owych zasad postêpowania ze sprzê-

tem i wyposa¿eniem.

W Polsce istnieje ponad 50 tys. zak³adów

świadcz¹cych us³ugi fryzjerskie i fryzjersko-ko-

smetyczne. Znajduje w nich zatrudnienie ponad

200 tys. pracowników.

Pracownicy zak³adów fryzjerskich podczas

wykonywania czynności zawodowych nara¿eni

s¹ miêdzy innymi na dzia³anie szkodliwych

czynników biologicznych, które mog¹ stanowiæ

zagro¿enie dla zdrowia, byæ przyczyn¹ wypad-

ków przy pracy i chorób zawodowych.

Zak³ad fryzjerski jest miejscem, w którym ze

wzglêdu na du¿¹ rotacjê klientów oraz wykony-

wanie wielu ró¿norodnych czynności, istnieje ryzyko

zaka¿enia drobnoustrojami chorobotwórczymi,

³¹cznie z mo¿liwości¹ naruszenia ci¹g³ości pow³ok

skóry. Fryzjerzy maj¹ bezpośredni kontakt z ow³o-

sion¹ skór¹ g³owy cz³owieka. Zabiegi pielêgnacyjne,

regeneracyjne i upiêkszaj¹ce dotycz¹ce w³osów

(mycie, strzy¿enie) stwarzaj¹ mo¿liwośæ nara¿e-

nia na szkodliwe czynniki biologiczne. Zaka¿enie

czynnikami biologicznymi mo¿e nast¹piæ tak¿e

podczas u¿ywania zainfekowanych, niesterylnych

narzêdzi, jak: szczotki, grzebienie, no¿yczki, brzytwy,

maszynki do golenia oraz inne urz¹dzenia mog¹ce

spowodowaæ naruszenie ci¹g³ości tkanek. Nara¿e-

nie na czynniki biologiczne mo¿e nast¹piæ równie¿

podczas kontaktu z bielizn¹ stosowan¹ w zak³adach

fryzjerskich (rêcznikami i pelerynkami). Zagro¿enie

stanowi¹ równie¿ źle zabezpieczone odpady, np.

jednorazowe rêkawiczki, ostrza maszynek do

golenia [1]. Zestawienie szkodliwych czynników

biologicznych mog¹cych stwarzaæ zagro¿enie w za-

k³adach fryzjerskich zamieszczono w tabeli.

Zgodnie z wymaganiami dyrektywy 2000/54/

WE w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem

zwi¹zanym z nara¿eniem na dzia³anie czynników

biologicznych w miejscu pracy, jak równie¿ rozpo-

rz¹dzeniem ministra zdrowia w sprawie szkodliwych

czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku

pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawo-

dowo nara¿onych na te czynniki, pracodawcy s¹

zobowi¹zani do ustalenia, jakie czynniki biologiczne

stwarzaj¹ce zagro¿enie dla pracowników wystêpuj¹

w środowisku pracy oraz do dokonywania i doku-

mentowania oceny ryzyka zawodowego powodo-

wanego przez te czynniki [2].

Higiena miejsca pracy

Obowi¹zkiem pracodawców i pracowników

zak³adów fryzjerskich jest utrzymywanie po-

mieszczeñ i ich wyposa¿enia w nienagannym

stanie sanitarno-porz¹dkowym. Wszystkie

pomieszczenia zak³adu powinny byæ na bie¿¹co

sprz¹tane. Miejsca, które s¹ szczególnie na-

ra¿one na dzia³anie mikroorganizmów (strefy

krytyczne), np. pojemniki, tace, blaty, na których

przechowywane s¹ narzêdzia fryzjerskie, umy-

walki, zag³ówki foteli, wyciêcia na szyjê oparæ

foteli przy stanowisku mycia g³owy, wewnêtrzna

obrêcz suszarki stacjonarnej – nale¿y po ka¿dym

u¿yciu myæ i dezynfekowaæ [1, 9].

Narzêdzia stosowane w zak³adzie fryzjerskim

(no¿yczki, brzytwy, maszynki do golenia) powin-

ny byæ czyste i po ka¿dym u¿yciu poddawane

zabiegowi dezynfekcji. Narzêdzia lub ich czêści,

które mia³y kontakt z krwi¹ (np. w trakcie ska-

leczenia) nale¿y poddaæ procesom dezynfekcji

i sterylizacji. Narzêdzia jednorazowego u¿ytku

(np. ostrza golarek), które mia³y kontakt z krwi¹

lub wydzielinami cz³owieka (potem, ślin¹) nale¿y

gromadziæ w odpowiednio oznakowanych, za-

01/2009

Tabela

SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE MOG¥CE STWARZAÆ ZAGRO¯ENIE W ZAK£ADACH FRYZJERSKICH [3-8]

An overview of dangerous biological agents which might pose a hazard in hair salons [3-8]

Kategoria czynnika/gatunek

Grupa

zagro¿enia*

Przenoszenie

Dzia³anie

na cz³owieka

Profilaktyka

Szcze-

pionka

Wirusy/wirus zapalenia

w¹troby typu C (HCV)

bezpośrednie (zranienie

zainfekowan¹ brzytw¹,

¿yletk¹, no¿yczkami),

przez krew i inne p³yny

ustrojowe cz³owieka

przewlek³e zapalenie

w¹troby, mog¹ce

prowadziæ

do marskości i raka

w¹troby

• sterylizacja metodami fizycznymi:

– ciep³em wilgotnym – autoklawowanie: 140 o C

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, alkohol etylowy,

aldehydy

• czêściowa inaktywacja w temp. 100 o C/5 min

lub 60 o C/10 h

• środki ochrony indywidualnej

brak

bezpośrednie (zranienie

zainfekowan¹ brzytw¹,

¿yletk¹, no¿yczkami),

przez krew i inne p³yny

ustrojowe cz³owieka

zapalenie w¹troby

– ¿ó³taczka

wszczepienna

• serylizacja metodami fizycznymi:

– suchym gor¹cym powietrzem: 160 o C/60 min

– ciep³em wilgotnym – autoklawowanie: 21 o C/30 min

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, aldehydy

• wirus HBV nie jest wra¿liwy na gotowanie i bardzo ma³o

wra¿liwy na promienie UV

• środki ochrony indywidualnej

Wirusy/wirus zapalenia

w¹troby typu B (HBV)

tak

Wirus/ludzki wirus

upośledzenia odpor-

ności (HIV-1, HIV-2)

bezpośrednie (zranienie,

zainfekowan¹ brzytw¹,

¿yletk¹, no¿yczkami),

przez krew i inne p³yny

ustrojowe cz³owieka

zespó³ nabytego

upośledzenia

odporności – AIDS

• dezynfekcja metodami fizycznymi:

– 56 o C/30 min

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, alkohol etylowy,

aldehydy

• wirus ginie poza organizmem ludzkim

• środki ochrony indywidualnej

brak

powietrzno-kropelkowe

zapalenie krtani,

oskrzeli, zatok

przynosowych,

zapalenie p³uc

• sterylizacja metodami fizycznymi:

– ciep³em wilgotnym – autoklawowanie: 121 o C/15 min

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, alkohol etylowy,

aldehydy

• środki ochrony indywidualnej

Bakterie/Chlamydie/

Chlamydia pneumoniae

brak

Bakterie/gronkowiec z³ocisty/

Staphylococcus aureus

powietrzno-kropelkowe,

powietrzno-py³owe,

bezpośrednio

przez zainfekowany sprzêt

(grzebienie, no¿yczki,

maszynki do golenia,

brzytwy)

alergie skórne,

stany zapalne

b³on śluzowych,

zatrucia pokarmowe,

zapalenie mieszka

w³osowego, czyraki

• sterylizacja metodami fizycznymi:

– ciep³em wilgotnym – autoklawowanie: 121 o C/15 min

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, alkohol etylowy,

aldehydy

• środki ochrony indywidualnej

• stosowanie utleniaj¹cych myde³ zapobiegaj¹cych

alkalizacji skóry

brak

Bakterie/paciorko-

wiec ropotwórczy/

Streptococcus pyogenes

powietrzno-kropelkowe,

bezpośrednio

przez zainfekowany sprzêt

(grzebienie, no¿yczki,

brzytwy, maszynki

do golenia)

zaka¿enia ropne skóry

i tkanki podskórnej

(ró¿a)

• sterylizacja metodami fizycznymi:

– ciep³em wilgotnym – autoklawowanie: 121 o C/15 min

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, alkohol etylowy,

aldehydy

• środki ochrony indywidualnej

brak

bezpośrednie (zaka¿one

osoby, rêczniki, narzêdzia)

grzybice paznokci

(nadmierne

rogowacenie,

³amliwośæ, zgrubienia,

przebarwienia)

• sterylizacja metodami fizycznymi:

– ciep³em wilgotnym – autoklawowanie: 121 o C/15 min

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, alkohol etylowy,

aldehydy

• środki ochrony indywidualnej

• profilaktyczne stosowanie myde³ i zasypek z dodatkiem

środków przeciwgrzybiczych

Grzyby/dermatofity/

Epidermophyton floccosum

brak

bezpośrednie (zaka¿one

osoby, rêczniki, narzêdzia)

grzybica strzyg¹ca

ow³osionej skóry

g³owy, grzybica

powierzchniowa

i g³êboka skóry

g³adkiej i ow³osionej,

grzybica paznokci

• sterylizacja metodami fizycznymi:

– ciep³em wilgotnym – autoklawowanie: 121 o C/15 min

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, alkohol etylowy,

aldehydy

• środki ochrony indywidualnej

• profilaktyczne stosowanie myde³ i zasypek z dodatkiem

środków przeciwgrzybiczych

Grzyby/dermatofity/

Trichophyton spp.

brak

bezpośrednio (zaka¿one

osoby, przedmioty, rêczniki)

świerzb

• sterylizacja metodami fizycznymi:

– ciep³em wilgotnym – autoklawowanie: 21 o C/15 min

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, alkohol etylowy,

aldehydy

• środki ochrony indywidualnej

Paso¿yty

/świerzbowiec ludzki/

Sarcoptes scabiei

brak

Paso¿yty

/wesz g³owowa ludzka/

Pediculus humanus capitis

bezpośrednie (zaka¿one

osoby, przedmioty, rêczniki)

wszawica, infekcje

ow³osionej skóry

g³owy

• sterylizacja metodami fizycznymi:

– ciep³em wilgotnym – autoklawowanie: 121 o C/15 min

• sterylizacja metodami chemicznymi:

– zwi¹zki z aktywnym chlorem, alkohol etylowy,

aldehydy

• środki ochrony indywidualnej

brak

* Wed³ug rozporz¹dzenia ministra zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pra-

cowników zawodowo nara¿onych na te czynniki [2].

BP 01/2009

01/2009

lub wrz¹cej wody o temperaturze 121 o C pod

ciśnieniem 1 atmosfery lub 134 o C pod ciśnie-

niem dwóch atmosfer odpowiednio przez 15

lub 5 min. Sterylizacjê parow¹ przeprowadza siê

w autoklawie [2, 9].

mykanych pojemnikach i traktowaæ jak odpady

niebezpieczne [1].

W przypadku zanieczyszczenia krwi¹ bielizny

wielorazowego u¿ytku nale¿y j¹ zdezynfeko-

waæ, a nastêpnie dok³adnie upraæ z dodatkiem

detergentu, w wysokiej temperaturze. Bieliznê

jednorazowego u¿ytku zanieczyszczon¹ krwi¹

nale¿y traktowaæ jak odpady niebezpieczne.

W zak³adzie fryzjerskim nale¿y wydzieliæ

szatniê, poczekalniê, pomieszczenie sanitarno-

higieniczne, pomieszczenia do przechowywania

sprzêtu oraz miejsca do przechowywania czystej

i brudnej bielizny. W szafach nale¿y oddzielnie

przechowywaæ odzie¿ prywatn¹ i robocz¹.

Zu¿yt¹ odzie¿ i bieliznê nale¿y przechowywaæ

w zamykanych i odpowiednio oznakowanych

pojemnikach [9].

Dezynfekcja i sterylizacja

W zapobieganiu rozprzestrzenianiu siê szko-

dliwych czynników biologicznych du¿e znaczenie

maj¹ procesy dezynfekcji i sterylizacji.

Dezynfekcja to proces polegaj¹cy na zniszczeniu

lub usuniêciu drobnoustrojów do poziomu bez-

piecznego dla cz³owieka. W dezynfekcji wykorzy-

stuje siê metody fizyczne i chemiczne. W salonach

fryzjerskich powszechnie s¹ stosowane zwi¹zki

chemiczne, skutecznie zwalczaj¹ce bakterie, wirusy

i grzyby. Zwi¹zki te s¹ wykorzystywane do dezyn-

fekcji narzêdzi, urz¹dzeñ oraz powierzchni. W Polsce

do dezynfekcji powinno siê stosowaæ wy³¹cznie

preparaty dopuszczone do obrotu.

W grupie fizycznych metod dezynfekcji stosuje

siê metody termiczne i nietermiczne (filtracja lub pro-

mieniowanie UV). Metody termiczne wykorzystuj¹

gor¹c¹ wodê (80-100 o C) lub parê wodn¹. Metoda ta

zalecana jest do dezynfekcji bielizny [1, 9, 10].

Sterylizacja to proces, w wyniku którego

zostaj¹ zniszczone wszystkie drobnoustroje,

zarówno ich formy wegetatywne, jak i zarodniki.

Stosuje siê sterylizacjê:

– ciep³ym wilgotnym powietrzem (sterylizacja

parowa)

– suchym gor¹cym powietrzem

– gazow¹, niskotemperaturow¹ (np. z u¿yciem

gazów o dzia³aniu bakteriobójczym – tlenku

etylenu)

– radiacyjn¹

– chemiczn¹ (z zastosowaniem tzw. chemostery-

lizatorów – zwi¹zki z aktywnym chlorem, prepa-

raty utleniaj¹ce, alkohole, aldehydy) [9, 10].

W salonach fryzjerskich do wyja³awiania

narzêdzi najczêściej jest stosowana sterylizacja

ciep³ym wilgotnym powietrzem. Ta szybka,

nietoksyczna, skuteczna i ekonomiczna metoda

polega na zastosowaniu nasyconej pary wodnej

Odpady

W zak³adach fryzjerskich s¹ wytwarzane od-

pady komunalne, które nie stwarzaj¹ zagro¿enia

dla zdrowia i ¿ycia ludzi i zwierz¹t, oraz odpady

niebezpieczne. Do odpadów niebezpiecznych

nale¿¹ narzêdzia (ostrza maszynek, ¿yletki),

bielizna jednorazowego u¿ytku oraz materia³y

(rêkawiczki, opatrunki), które mia³y kontakt

z p³ynami ustrojowymi cz³owieka (krew). Odpady

niebezpieczne, potencjalnie ska¿one czynnikiem

biologicznym nale¿y zbieraæ do worków folio-

wych znajduj¹cych siê w szczelnych, oznako-

wanych pojemnikach. Narzêdzia ostre (¿yletki)

nale¿y gromadziæ w przeznaczonych do tego celu

pojemnikach, odpornych na przek³ucie. Ka¿dy

pojemnik lub worek jednorazowego u¿ytku po-

winien byæ odpowiednio oznakowany [1, 8].

Centralny Instytut Ochrony Pracy – Pañstwowy

Instytut Badawczy w ramach programu wielolet-

niego pn . Poprawa bezpieczeñstwa i warunków

pracy , przeprowadzi ocenê nara¿enia na czynniki

biologiczne wystêpuj¹ce w środowisku pracy za-

k³adów fryzjersko-kosmetycznych. Wyniki badañ

zostan¹ przedstawione w kolejnych publikacjach

na ³amach „Bezpieczeñstwa Pracy”.

PIŚMIENNICTWO

[1] E. Murawska-Cia³owicz, M. Zawadzki Higiena – pod-

rêcznik dla studentów wydzia³ów kosmetologii . Górnicki

– Wydawnictwo Medyczne, Warszawa 2005

[2] Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia

2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych

dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia

pracowników zawodowo nara¿onych na te czynniki.

DzU nr 81, poz. 716

[3] Z. Dziubka Choroby zakaźne i paso¿ytnicze. PZWL,

wyd. III, Warszawa 2003

[4] M. L. Zaremba, J. Borowski Mikrobiologia lekarska .

PZWL, wyd. III, Warszawa, 2004

[5] A. A. Salyers, D. D. Whitt Mikrobiologia. Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa 2003

[6] M. £uczak, M. A. Zu¿ewicz Zagro¿enia biologiczne –

wybrane zagadnienia . CIOP, Warszawa 2001

[7] J. Dutkiewicz, R. Śpiewak, L. Jab³oñski, J. Szamañska

Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych wy-

stêpuj¹cych w środowisku pracy oraz nara¿onych na nie

grup. IMW, Lublin 2007

[8] J. Skowroñ, M. Go³ofit-Szymczak Zanieczyszczenia

mikrobiologiczne powietrza w środowisku pracy

– źród³a, rodzaje i oznaczanie . „Bromatologia i Chemia

Toksykologiczna”, 37(1)/2004, s. 91-98

[9] Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego

2004 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ, jakim powin-

ny odpowiadaæ zak³ady fryzjerskie, kosmetyczne, tatua¿u

i odnowy biologicznej. DzU nr 31, poz. 273

[10] A. P. Fraise, P. A. Lambert and J-Y Maillard Principles

and practice of disinfection, preservation & sterilization.

Russell, Hugo & Ayliffe’s, 2004

Higiena osobista personelu

W zawodzie fryzjera rêce stanowi¹ naj-

wa¿niejsz¹ drogê przenoszenia szkodliwych

czynników biologicznych. Higiena r¹k odgrywa

podstawow¹ rolê w zapobieganiu zaka¿eniom

pracowników. Przed i po wszystkich zabiegach

fryzjerskich rêce nale¿y myæ wod¹ i myd³em oraz

ewentualnie dezynfekowaæ. Stanowisko do mycia

r¹k powinno byæ wyposa¿one w dozownik myd³a

w p³ynie, dozownik ze środkiem dezynfekcyjnym

oraz zasobnik z rêcznikami jednorazowego

u¿ytku [1, 9].

W trakcie wykonywania takich czynności,

jak mycie czy farbowanie w³osów zalecane jest

stosowanie jednorazowych rêkawic ochronnych.

Zu¿yte rêkawice powinny byæ gromadzone w od-

powiednich, oznakowanych pojemnikach.

Wszelkie skaleczenia, zadrapania oraz pêkniê-

cia skóry musz¹ byæ odpowiednio zabezpieczone

opatrunkiem wodoodpornym. Niezabezpieczone

uszkodzenia skóry mog¹ stanowiæ wrota dla

szkodliwych czynników biologicznych, prowa-

dz¹ce do zaka¿enia.

Publikacja przygotowana na podstawie wyników uzyskanych w ramach I etapu programu wielolet-

niego pn. „Poprawa bezpieczeñstwa i warunków pracy” dofinansowywanego w latach 2008-2010

w zakresie zadañ s³u¿b pañstwowych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Spo³ecznej. G³ówny koor-

dynator: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Pañstwowy Instytut Badawczy.

01/2009

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: