najedz-sie-i-schudnij,30.pdf

ŻYCIE WEWNĘTRZNE | ZNaKi

– Nie uderza was to, że w kulturze, która promuje kon-

sumpcję, ludzie obsesyjnie się odchudzają?

K.M.: To tylko pozorny paradoks. To nie jest tak, że kultura

mówi „jedz”, a my się odchudzamy w kontrze. Kultura mówi

jednocześnie „jedz” i „nie jedz”. Bądź w napięciu, w rozkroku.

Konsumuj za dużo, a potem miej poczucie winy. Nie wolno ci

być spokojnym, zaspokojonym człowiekiem. Masz nie słuchać

siebie i swoich prawdziwych chęci, bo wtedy pewnie doszedł-

byś do wniosku, że trzech czwartych rzeczy, które ci wciskają,

nie potrzebujesz. Masz słuchać wszystkich z wyjątkiem siebie

samego, bo oni wiedzą lepiej, jaki masz być i czego chcesz.

– Iście orwellowska wizja...

W.E.: Kiedy uwaga człowieka jest odwrócona od jego wnę-

trza i skupiona na tym, co zewnętrzne, człowiek staje się zew-

nątrzsterowny. Wtedy łatwiej nim rządzić i wmówić mu niemal

wszystko. Popkonsumpcja skutecznie próbuje nas rozhuśtać.

Najpierw przekarmia, a kiedy już jesteśmy przekarmieni,

każe nam się odchudzać, ustanawiając nieosiągalne standardy

urody i oferując gamę wynalazków, które mają umożliwić ich

osiągnięcie. Wpadamy w pułapkę uzależnienia od konsumo-

wania i odchudzania się. Można powiedzieć, że żyjemy w kul-

turze bulimicznej: jedz jak najwięcej, ale wyglądaj tak, jakbyś

nie jadł. Konsumuj i zwracaj.

K.M.: W pewnym piśmie kobiecym lansowałam wizję by-

cia szczęśliwą grubaską. Dostawałam mnóstwo listów od cier-

piących kobiet. Wśród nich było wiele wymiotujących młodych

dziewczyn. Zachowywały się zgodnie z tym trendem. A ich ro-

dziny jakby nic nie zauważały...

– Jak tu nie ulec? A te knajpy, programy telewizyjne,

sklepy, reklamy?

K.M.: Tusza stała się swoistym elementem kontroli, spo-

łecznego nacisku. Wyglądu nie da się ukryć. Od razu widać, czy

się umiesz zmieścić w wymaganych normach. Z tym wiąże się

określenie, które mnie za każdym razem rozbawia do łez: zbęd-

ne kilogramy. Ciekawe, które są zbędne. Można obciąć rączki,

ociosać trochę brzucha? To brzmi tak, jakby na człowieku rosło

coś, co nie jest nim. Jakieś obce, zbędne ciało. Weszło na niego.

Skądś. Bez jego woli.

– I jest wrogiem numer jeden przeznaczonym do na-

tychmiastowej likwidacji.

K.M.: W tak zwanym normalnym społeczeństwie są i gru-

bi, i chudzi, i cała gama kształtów pomiędzy. Nasza kultura

próbuje nas ujednolicić na modłę totalitarną. Zrównać gusta,

dyktować i zaspokajać potrzeby. Zawsze były mody dotyczące

wyglądu – bardzo zresztą różne – i niewolnicy tych mód. Ka-

nony piękna dotyczyły jednak głównie bogaczy, wśród niż-

szych warstw społecznych, czyli większości, nie obowiązywały

restrykcyjnie. Dziś moda dotyczy wszystkich. Za sprawą mass

mediów, powszechnej dostępności. Każdemu „odstającemu”

grożą sankcje społeczne. Grubej osobie trudniej znaleźć pracę,

gruby automatycznie znaczy gorszy, chory, mniej sprawny...

– We wszystkich kulturach otyłość coś znaczyła. Była

oznaką bogactwa albo władzy, albo urody. Moja babcia

uważała grubość za oznakę dobrobytu, zawsze powtarzała:

„Ale ty jesteś chuda”. I nie był to komplement.

W.E.: Gdzieś nam się jeszcze plącze po głowach taki prze-

kaz, że bycie chudym to wstyd, a bycie grubym to oznaka sta-

tusu. W czasach biedy grubym mógł być tylko bogaty, biedni

musieli jeść na zapas.

K.M.: Niektórym to jedzenie na zapas zostało. Gdy ktoś

zaznał biedy i głodu, skutki będzie odczuwał do końca. Więc

będzie zakarmiał swoje dzieci, aż one też zaczną się najadać

na zapas. To takie nuworyszowskie wielkie żarcie. Gdy wycho-

dzimy z ubóstwa, kupujemy nie tylko dużo rzeczy, ale i dużo

jedzenia. Lodówki pękają w szwach. To syndrom wielkanoc-

nego śniadania. Bez przerwy jest na stole tyle jedzenia, ile

w święta. Dopiero kolejne pokolenie może się odbić od tego

wzoru. Dziś widać też inny problem, zwłaszcza na Zachodzie.

Najedz się i schudnij!

Ciasteczko? Dziękuję, jestem na diecie. Jeszcze kawałeczek?

Nie mogę, muszę zgubić kilka kilo. Odchudzanie to temat numer

jeden towarzyskich spotkań. Gadamy o tym w pracy, w domu,

ze znajomymi. Jemy, bo lubimy, bo tyle dobrych rzeczy, że aż trudno

się opanować, a potem czujemy się za grubi. Czy ogarnęła nas

obsesja odchudzania? – Tatiana Cichocka pyta Katarzynę Miller

i Wojciecha Eichelbergera Zdjęcia Zosia Zija

Tatiana Cichocka,

Katarzyna Miller,

Wojciech Eichelberger

78 | zwierciadło | lipiec

lipiec | zwierciadło | 79

ŻYCIE WEWNĘTRZNE | ZNaKi

Wyższe klasy swoją chudością udowadniają, że nie boją się gło-

du. Jedzą rzeczy wyrainowane. To już nie jest zwykłe jedzenie.

To sztuka dla sztuki. Danie na talerzu wygląda jak obraz albo

rzeźba. Do tego aspirujemy.

– Snobujemy się też na zdrowie, zdrowy tryb życia. To

wyklucza tuszę.

W.E.: To kolejna rzecz, która dzieli ludzką społeczność.

Szczupły wygląd, do którego aspirujemy, świadczy o tym, że

stać nas na lepsze jedzenie. Chcemy więc być szczupli, żeby wy-

glądało, że jesteśmy bogaci, mądrzy, że potraimy dbać o siebie.

Otyłość staje się świadectwem braku świadomości i zaniedba-

nia. Ale i tu czyha konsumpcyjna pułapka. Droga zdrowa żyw-

ność, itness, spa, masaże itd.

– Dajemy się wkręcić?

W.E.: Jedzenie ma, oprócz podstawowej, wiele funkcji.

Może pozornie zaspokajać niektóre potrzeby psychiczne. Wie-

lu ludzi jedzeniem się uspokaja. Żyją w stresie, często nie jedzą

w ciągu dnia, są w stanie walki, a to wymaga od organizmu

mobilizacji, która wycisza łaknienie. Za to wieczorem się obja-

dają. Pojawia się senność. Są ludzie, którzy nie umieją inaczej

się rozluźnić. Objadaniem się wymuszają na swoim organizmie

przełączenie się z trybu walki na tryb trawienno-regeneracyjny.

Jednak pójście spać z pełnym żołądkiem powoduje tycie. To do-

datkowy stres, bo mimo że mało jedzą,

nie są w stanie sprostać standardom...

– Jedzenie to karmienie, czyli sub-

stytut uczuć. Wiele mam i babć wyra-

ża w ten sposób swoją miłość...

K.M.: Czasem to jedyna forma wy-

rażenia tej miłości. Co nam zostało z ro-

dzinnych świąt? Jedzenie. Nic dziwnego,

że ludzie bywają przekarmieni. W naszej

kulturze wiele kobiet nie karmi swoich-

dzieci piersią. Dzieci, które nie ssały pier-

si matki albo ssały za krótko, albo miały

to reglamentowane, będą nienakarmio-

ne emocjonalnie.

W.E.: Gdy nie jesteśmy dokarmieni

emocjonalnie, potrzebujemy miłości,

uwagi, poczucia bezpieczeństwa, dotyku, bliskości. Próbujemy

się więc nakarmić w inny sposób. Jemy i tyjemy.

– Ale jest też druga strona medalu: znam patyczakowate

12-letnie dziewczynki, które stają przed lustrem i mówią:

„Ale jestem gruba”.

W.E.: Nigdy nie są z siebie zadowolone, bo pewnie nie

były kochane bezwarunkowo. Dążą więc do lansowanego ide-

ału w nadziei, że w ten sposób zasłużą w końcu na miłość. Ta

motywacja jest tak silna, że pojawiają się zaburzenia percep-

cji w ocenie wyglądu swego ciała. Tak jak one nigdy nie były

dla opiekunów dość dobre, tak teraz ich ciało nie jest dla nich

wystarczająco chude. Dziewczyna patrzy na szkielet w lustrze,

a widzi tłuszcz. Nie wolno bagatelizować takich zachowań.

Trzeba się skontaktować ze specjalistą.

K.M.: Odchudzanie to też pewna poza. Na spotkaniach to-

warzyskich, konferencjach kobiety mówią o dietach. Jakby żyły

w jakimś psychotycznym zamknięciu i tylko na chwilę wycho-

dziły z niego do pracy, gdzie trzeba mówić o czymś innym, me-

rytorycznym. Ale potem można wrócić do siebie, czyli do swego

lęku, niepewności, potrzeby bycia idealnym. Nie wiadomo, po

co mają takie być. Nikt nie pyta.

W.E.: Masz być idealna i koniec. Niezgoda na siebie łączy

się z perfekcjonizmem i potrzebą kontroli. Sami dla siebie sta-

jemy się jak zwierzę w klatce, które marzy tylko, by się wyrwać.

I od czasu do czasu się wyrywa. Jemy i tyjemy. A potem się od-

chudzamy. Tu często włącza się mechanizm podobny do tego,

który działa w alkoholizmie. Po utracie kontroli, „upodleniu

się” następuje okres skrajnej czystości i samodyscypliny. Dieta.

– Czy wieczne bycie na diecie nie może być przejawem

autoagresji? Autodestrukcyjnym działaniem związanym

z brakiem miłości do siebie?

K.M.: O tak. Nie jestem idealna, więc się ukarzę... Z tego się

bierze myślenie: „Ja nie jem, to ty też nie jedz”. Dlaczego masz

mieć przyjemność, pełnię, której ja nie mam? Takie osoby mó-

wią innym: „Nie powinnaś, to tuczące, niezdrowe. Pilnują, by

inni też nie jedli albo się źle z tym czuli. W interesie takiej osoby

jest, by wszyscy byli na diecie, by być we wspólnocie.

W.E.: Cały problem w tym, że dzisiejszy ideał sylwetki jest

praktycznie nieosiągalny, bo został sztucznie stworzony przez

komputery albo skalpel chirurga.

K.M.: Ten ideał ociosuje kobietom biodra, piersi, kształty,

każe depilować wszędzie włosy, eliminuje zapachy...

W.E.: To pedoilski ideał niedojrzałej kobiecości stworzony

przez niedojrzałych mężczyzn bojących się dojrzałych kobiet.

– A ty jak się w tym odnajdujesz, Kasiu? Spotykasz

się chyba z tym tematem? W kwestii tuszy jesteś przecież

w awangardzie...

K.M.: Z niczym się nie spotykam, bo nikt się nie odważy

spytać. Mam poczucie, że gdybym była nieszczęśliwym gruba-

sem, jakich niestety wielu, wszyscy by na mnie wleźli. Mieliby

kogoś, na kim mogą pojeździć i się lepiej poczuć. A ja wysyłam

sygnał, że nie ze mną te sztuczki. Dotarło do mnie kiedyś, że

świat rządzi nami tak długo, jak długo mu na to pozwalamy.

I że to ja odpowiadam za siebie. Za to, co sobie robię dobrego

i złego. Ja też ponoszę tego konsekwencje. Często słyszę od lu-

dzi: „Jak to dobrze, że chociaż pani o tym mówi”. Bo nie wstydzę

się powiedzieć, że jestem gruba. Ktoś mówi „puszysta”. Zaraz,

zaraz, jaka puszysta? Proszę mi nie zabierać mojej autonomii.

Na wygląd trzeba zapracować. Oczywiście nie zakładałam so-

bie, że będę gruba. Ale tak się akurat stało.

– To dlaczego się nie odchudzisz?

K.M.: Bo bardzo lubię jeść i lubię siebie. Także grubą.

– Jesteś terapeutką, powinnaś dawać przykład.

K.M.: I daję. Nikogo nie namawiam na bycie grubym.

„Moja marynarka z wężowej skóry jest wyrazem mojej indywi-

dualności i wiary w wolność jednostki”, jak powiedział bohater

ilmu „Dzikość serca” Lyncha. Ja tylko mówię, że można być

szczęśliwym, będąc grubym, chudym, krzywym, prostym, z od-

stającymi uszami, rozwodnikiem, biednym, bogatym... Można

być szczęśliwym, bo to zależy od nas, a nie od jakichkolwiek

parametrów, które są zewnętrznie ustalane. Ja słucham siebie.

Teraz czuję, że trochę trzeba schudnąć, bo mi się mniej chce

tańczyć. Póki mi się chce tańczyć, wszystko w porządku.

W.E.: Fajne kryterium. Ja zwykle tyję nieco w zimie, a chud-

nę w lecie. Wyraźnie czuję, kiedy przekraczam swój limit. Je-

stem ospały, nie chce mi się ani biegać, ani tańczyć.

K.M.: Cywilizacja nas oddala od tej normalności, kontaktu

ze sobą. Są ludzie, którzy nigdy nie czuli się głodni... Ja mam

problem, że nie zostawię jedzenia na talerzu, gdy mi smakuje,

choć czuję się pełna. Byłam tak energicznym dzieckiem, że ro-

dzice nie mogli tego znieść. Zmuszali mnie do jedzenia, chyba

też po to, żeby mnie trochę osadzić w miejscu. Kiedy nie jem,

aktywizuje się we mnie taka energia, że potraię tańczyć całą

noc. Ale wtedy jestem sama na tym parkiecie... A gdy się na-

jem, jestem uziemiona. Mój apetyt na życie jest tak duży, że

lepiej go przydusić, przytłumić. Jestem wtedy grzeczniejszą

dziewczynką...

W.E.: Miałem klientów, którzy chronili się otyłością przed

eksplozją swojego temperamentu, popędowości, seksualności.

Otorbiali się, odgradzali od siebie samych i od innych. Albo

ukrywali swoją atrakcyjność seksualną, żeby mieć święty spo-

kój, by uniknąć pokus. Lolitkowatość jest przejawem infanty-

lizacji wzorca kobiecości. Ale otyłość podobnie. Zatrzymujemy

się na etapie tłuściutkiego, miłego bobaska, któremu się genita-

lia jeszcze nie wykształciły...

K.M.: Można się zastanowić, z jakiej kultury zamienili-

śmy się w jaką. Kiedyś kobiety były karmiąco-wchłaniające,

mocne, mięsiste, dające odpoczynek, ukojenie, w ich ramiona

można się było zapaść.

– Pokazują to choćby kobiece igurki neolityczne.

K.M.: To, co się teraz stało, jest kastracją kobiety, pozbawie-

niem jej mocy. Bezwłose, plastikowe dziewczyneczki, kościste

i sztywne, do patrzenia bardziej niż do dotykania.

W.E.: Kastrujemy również mężczyzn. Moda lansuje andro-

ginicznych, wydepilowanych chłopców albo umięśnione robo-

ty w garniturach...

K.M.: Robimy wszystko, by nie być tacy, jak nas natura

prowadzi. By się nie starzeć, nie wyglądać na dorosłych, któ-

rzy przeszli już przez wiele różnych etapów życia. Dlaczego tak

jest? Bo chcemy być towarem. Ponieważ mamy świat, który jest

rynkiem.

W.E.: To przejaw zewnętrznego, przedmiotowego trakto-

wania siebie. Ważny jest wizerunek, to, jak wyglądam, a nie to,

jak się czuję i kim jestem, czy mam poczucie wartości, godności,

sensu. Można się kreować na siłowni na wojownika, lecz nie

mieć ani odrobiny charakteru – to częsty przypadek. Można

mieć ciało pięknej kobiety, a być przerażoną dziewczynką. To

znak czasu – tak bardzo poddajemy się pokusie zewnętrznej

kreacji, że autokreacja staje się najważniejsza.

Robimy wszystko, by nie być tacy, jak nas natura

prowadzi. By się nie starzeć, nie wyglądać na

dorosłych, którzy przeszli przez wiele różnych

etapów życia. Dlaczego tak jest? Bo chcemy

być towarem. Ponieważ mamy świat,

który jest rynkiem

80 | zwierciadło | lipiec

lipiec | zwierciadło | 81

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: