Czynnik chorobotwórczy należy do królestwa roślin. Grzyby nie posiadają chlorofilu, to saprofity lub pasożyty. Systematyka według Linneusza:
Królestwo: Rośliny
Podkrólestwo: Tallophyty
Typ: Grzyby (Eumycetes)
Klasa:
1. Podstawczaki;
2. Workowce;
3. Pleśniaki;
4. Fungi imperfecti, Deuteromycetes (grzyby niedoskonałe - brak płciowych form rozmnażania)
Podrodziny:
Ø Dermatophytes:
Rodzaj:
ü Mikrosporon (gatunek),
ü Trichophyton (gatunek),
ü Epidermophyton (gatunek).
Ø Cryptococoidae
ü Candida (gatunek, np. albicans – najbardziej patogenny dla człowieka)
Budowa:
- 1 lub wielokomórkowe;
- Komórka grzyba: jądro, cytoplazma, błona komórkowa, ściana komórkowa (zawiera mannan i celulozę).
- Często elementy grzyba układają się w nici – strzępki (hyphae), a splot tych strzępek to grzybnia (mycelium).
- Brak chlorofilu ® saprofity lub pasożyty
Jako saprofity przebywają w ziemi lub na podłożu sztucznym, w fazie pasożytniczej na człowieku i zwierzęciu.
Krąg:
Ziemia ® zakażają się drobne gryzonie ® zakażają słomę w stajni ® zwierzę ® człowiek ® wypadają włosy, złuszcza się naskórek ® zakaża się ziemię.
Diagnostyka:
Grzyby w formie pasożytniczej, pobrane z materiału od pacjenta, mają bardzo skąpe formy życiowe (strzępki lub rozpadające się elementy strzępek).
Pobieranie materiału:
Ø Włosy – trzeba wyrwać pęsetą (cześć zainfekowana w mieszku) nie wolno ucinać nożyczkami.
Ø Łuski – z najbardziej zmienionych zapalnie okolic
Ø Paznokcie – wyskrobać zmiany spod paznokci, obciąć dystalne części → rozmiękanie
1. Badanie bezpośrednie:
· Ługowy najczęściej;
· Barwiony rzadko;
· Stwierdzenie czy grzyb jest, czy go nie ma.
W badaniu preparatu bezpośredniego trudno rozpoznać grzyba, dlatego resztę preparatu posiewa się na podłoże. Można tu stwierdzić tylko elementy grzyba, jaki to grzyb – nie wiemy.
2. Posiew na podłoże:
- Agar Sabouraud – stwierdza, jaki to grzyb;
- Dla dermatofitów po około 3 tygodniach powstaje kolonia.
- Oceniamy kolor, wygląd, powierzchnię.
- Czasem – badania biochemiczne (np.: fermentacja, asymilacja cukrów).
- Pobieramy ezą cząstki grzyba i szukamy charakterystycznych form (służących do rozmnażania):
a) Artrospory – segmenciki, które odpadają od nitki (fragmentacja) – są widoczne w fazie pasożytniczej w materiale od pacjenta. Te segmenciki to czynnik, który, gdy spadnie na skórę, może rozwinąć kolonię.
W fazie saprofitycznej:
b) Mikroconidia – wyglądają jak bazie na gałązce, pączki lub jak winogrona. Każdy odpadający mikrokonidium na skórze może dać nowy grzyb.
c) Makrokonidia – Elementy wielokomórkowe.3 kształty, stąd wynika podział Dermatophytów:
§ Wrzecionowaty – szpiczasty na końcach – MICROSPORON.
§ Cygarowaty – oba końce zaokrąglone – TRICHOPHYTON;
§ Rakietowaty – jeśli grubsze na 1 końcu a na 2-gim szerszy –EPIDERMOPHYTON;
d) Chlamydospory – formy przetrwalnikowe, okrągłe, grubościenne na podłożach ubogich, w trudnych warunkach.
3. Diagnostyka wspomagająca:
- Lampa Wooda – przenośna, fluorescencja w ciemnym pokoju.
Zakażające skórę człowieka grzyby spotykają się z obroną immunologiczną – głównie obrona komórkowa (IV typ alergii – wykrycie za pomocą próby śródskórnej z trychophytyną; 10-30 dni po zakażeniu próba jest dodatnia). Powstaje też mnóstwo przeciwciał, jednak bez praktycznego znaczenia.
Czynniki sprzyjające wystąpieniu grzybicy:
1. Stosowane przez dłuższy czas antybiotyki, sterydy, leki immunosupresyjne;
2. Cukrzyca;
3. AIDS;
4. Nowotwory.
Gdy wstępnie podejrzewamy grzybicę, ale jeszcze nie jest ona potwierdzona posiewem:
Mycosis pedum susp.
Tinea pedum susp.
Gdy już mamy posiew to rozpoznanie kliniczne pochodzi od nazwy tego grzyba i wtedy,np.:
Trichophytiasis pedum (gdy T. rubrum)
Epidermophytiasis pedum
DERMATOPHYTES
§ Keratynofilne (enzymy rozpuszczają keratynę);
§ Atakują naskórek, włosy, paznokcie;
§ W glebie, na posiew – faza saprofityczna;
§ Nić grzyba – hyphe /strzępka/ i splot nici – mycelium /grzybnia/;
§ Nić rozpada się, każdy fragment to ARTROSPORA ® to widzimy w fazie pasożytniczej u człowieka;
§ Typy rozmnażania w fazie saprofitycznej:
a) Mikrokonidia;
b) Makrokonidia;
c) Chlamydospory.
RODZAJE:
ü Mikrosporon /włosy, naskórek/
ü Trichophyton /włosy, paznokcie, naskórek/
ü Epidermophyton /paznokcie, naskórek/
PATOGENEZA
1. Mycetismus – zatrucie np. muchomorem
2. Alergie na grzyby głównie pleśniowe /ok. 5% astmy oskrzelowej/
3. Mycotoksykozy – pokarm z pleśniami np. Aspergilus flavus /nowotwór wątroby/
4. Mykozy – zmiany chorobowe, w których występuje grzyb w organizmie
Organizm tworzy obronę Ab, ale słabą; obrona komórkowa 10-30 dni, diagnostyka śródskórna. Próba z wyciągiem z grzybów trychofityną do diagnostyki sarkoidozy a nie grzybicy.
Sarkoidoza: próba z trichofityną (-), próba tuberkulinowa (-)
JEDNOSKI CHOROBOWE
1. EPIDERMOPHYTIASIS INGUINALIS – Grzybica obrębna pachwin
- Wywołana przez Epidermophyton Inguinale.
- Lokalizacja:
§ Pachwiny,
§ Wewnętrzna powierzchnia ud,
§ Na powierzchni worka mosznowego.
- Chorują ludzie o cienkiej, potliwej skórze.
- Zmiany rumieniowe, na obrzeżu większe nasilenie zmian. Mogą być grudki, pęcherzyki, nadżerki, złuszczanie.
- Do diagnostyki wystarczy preparat bezpośredni.
2. TINEA PEDUM – Grzybica stóp
- Wywoływana przez głównie Trichophyton i Epidermophyton.
Sprzyja:
§ Praca w gumowym obuwiu – choroba zawodowa górników;
§ Potliwość stóp;
§ Chodzenie w obuwiu na sztucznym spodzie;
§ Duże grupy społeczne, np. wojsko – tu łatwo się szerzy.
- Tzw. stopa sportowca czyli athlet’s foot – w piśmiennictwie anglosaskim tak jest określana ta jednostka chorobowa.
4 warianty:
a) Varietas interdigitalis – Grzybica międzypalcowa:
Ø Najczęściej między 4-5, 3-4 palcem (tutaj szczeliny są najwęższe i tutaj jest najciaśniej);
Ø Maceracja naskórka, pęcherzyki, nadżerki po pękniętych pęcherzykach i złuszczające się nabłonki wokół nadżerek;
Ø Świąd;
Ø Wywołana przez T.rubrum lub T.mentagrophytes
b) Varietas dyshiorotica – Odmiana potnicowa:
Ø Na podeszwie, wzdłuż podłużnego sklepienia;
Ø Na podłożu rumieniowym liczne pęcherzyki, krosty i nadżerki.
c) Varietas desqamatica – Odmiana złuszczająca
Ø Podeszwa wzdłuż sklepienia podłużnego;
Ø Na rumieniowym podłożu złuszczanie naskórka;
Ø Ciężko zróżnicować z łuszczyca dłoni i podeszew.
d) Varietas hyperkeratotica – Odmiana z nadmiernym rogowaceniem
Ø Najczęściej na piętach;
Ø Masywne zgrubienia rogowe, pękają, pozostają głębokie, bolesne fissury.
Powikłania grzybicy stóp:
- W wyniku drapania róża (wtórna infekcja paciorkowcowa), mogąca nawracać przez całe życie. Po kilku nawrotach może dać słoniowaciznę nogi.
- Odległe reakcje alergiczne – wiele antybiotyków pierwotnie pochodziło z grzybów, które miały wspólne grupy antygenowe z grzybami zakażającymi skórę i taki pacjent z bardzo długo nieleczoną grzybicą dostaje antybiotyk i może dojść do wstrząsu anafilaktycznego (np. po penicylinie) lub osutki, bo powstaje reakcja krzyżowa między lekiem i antygenem grzyba. W USA, gdy przepisuje się penicylinę ® obowiązek sprawdzenia, czy pacjent nie ma grzybicy stóp.
- Bardzo nasilona grzybica międzypalcowa może przejść w ognisko Eczema mycoticum – (wyprysku) alergenem jest składnik grzyba.
3. TINEA (MYCOSIS) UNGIUM – Grzybica paznokci
- Te same grzyby, co w grzybicy stóp (najczęściej Trichophyton i Epidermophyton).
- Może towarzyszyć grzybicy stóp i może występować niezależnie od niej.
- Brak zmian zapalnych na wałach paznokciowych.
- Paznokieć zajęty od wolnego brzegu.
- Płytka nieprzezroczysta, zmienia kolor, bardzo często rogowacenie podpaznokciowe – to boli, bo paznokieć się podnosi i grubieje.
- Płytka zaczyna...
hamost