metody_aktywizujace_procesy_nauczania_cz01(1).pdf

TRENDY uczenie w XXI wieku Internetowy magazyn CODN nr 1/2005

__________________________________________________________________

Małgorzata Taraszkiewicz

METODY AKTYWIZUJĄCE

PROCESY UCZENIA SIĘ

W SZKOLE

1. wykład

2. czytanie

3. obserwacja

4. pytania i odpowiedzi

5. dyskusja

___________________________________________________________________________

Małgorzata Taraszkiewicz „Metody aktywizujące procesy uczenia się w szkole” (cz.1) str. 1

TRENDY uczenie w XXI wieku Internetowy magazyn CODN nr 1/2005

__________________________________________________________________

Podział metod aktywizujących procesy uczenia się

Różne są typologie metod podawane w literaturze, ja niezmiennie od lat propaguję

podział na 16 grup metod – według mnie podział naturalny i łatwy do

zapamiętania.

Jest to kolejno: wykład, czytanie, pisanie, pytania i odpowiedzi, dyskusja,

obserwacja (pokaz/demonstracja), gry dydaktyczne, granie ról, drama, symulacja,

analiza przypadków, karty dydaktyczne, organizacja graficzna, metody kreatywne,

metody zintegrowane i ćwiczenia.

Pierwsza grupa metod modeluje sprawne mówienie (czyli tak naprawdę -

sprawne myślenie) – umiejętność podstawową dla komunikacji, najbardziej

żywotnego procesu jaki zachodzi między ludźmi. Do tej grupy należą następujące

metody: wykład, pytania i odpowiedzi oraz dyskusja .

Kolejne metody to czytanie i pisanie – składowe sztuki komunikowania się.

Mówienie, czytanie i pisanie to megaumiejętności, które na ogół nie są ulokowane

w świadomości nauczycieli jako metody nauczania, ale przecież właśnie na nich

zasadniczo opiera się cały proces dydaktyczny!

Tradycyjna szkoła zakłada (cicho) iż te umiejętności nabywane są „same przez

się”, a przedmiotem uwagi w praktyce stają się jedynie własności techniczne (np.

pisanie bez błędów ortograficznych, czytanie względnie płynne, mówienie „na

temat” lub „do rzeczy”).

Dalej przedstawimy pakiet umiejętności oparty o metodę obserwacji . Także i w

tym przypadku, istnieje pewna niedobra tradycja zakładająca iż umiejętność

patrzenia (lub obserwacji) jest wrodzoną umiejętnością ucznia! Chciałabym

podważyć to przekonanie i sprowadzić metodę obserwacji do właściwej dla niej

perspektywy.

Kolejne metody związane są z poruszaniem się w para-rzeczywistości,

rzeczywistości Gry , będą to: gry dydaktyczne, granie ról, drama, symulacja .

Te metody – w przestrzeni zdarzeń edukacyjnych, są raczej średnio popularne.

Prawdopodobnie z powodu traktowania ich jako metody „niepoważne”, kłopotliwe

___________________________________________________________________________

Małgorzata Taraszkiewicz „Metody aktywizujące procesy uczenia się w szkole” (cz.1) str. 2

TRENDY uczenie w XXI wieku Internetowy magazyn CODN nr 1/2005

__________________________________________________________________

(w sensie nie-możności kontroli efektów nauczania oraz utrzymywania dyscypliny),

trzeba się do nich przygotować!

Do metod najmniej popularnych i najrzadziej wykorzystywanych w szkole należą –

głównie z powodu ich małej znajomości lub powodów wymienionych wyżej: karty

dydaktyczne, analizy przypadków, organizacje graficzne, metody aktywności

kreatywnej i zintegrowanej .

Pozostały jeszcze ćwiczenia . Ta metoda pracy – choć bardzo popularnie

wykorzystywana w szkole, jest tradycyjnie realizowana nieco „niemetodycznie”,

choć jest według mnie najważniejsza ze wszystkich, ze względu na cel i sens

edukacji dzieci w szkole!

Metoda rozumiana jest tu jako strategia przekazywania wiedzy o świecie,

zakładająca określoną formę kontaktu z uczniami, która to (forma kontaktu) wysoce

uprawdopodobnia nabycie określonych doświadczeń.

Istota metod aktywizujących proces uczenia się polega na takiej organizacji sytuacji

edukacyjnej, że treści kształcenia stają się dostępne uczącemu i są możliwe do

przetłumaczenia na osobiste doświadczenia.

Pamiętajmy iż metody jakimi pracujemy na lekcji uczą uczniów uczenia się, modelują

proces uczenia się!

Każda metoda posiada własną specyfikę, angażuje inny typ doświadczenia, przynosi

– w efekcie – inne (różne) efekty edukacyjne.

___________________________________________________________________________

Małgorzata Taraszkiewicz „Metody aktywizujące proces uczenia się w szkole” str. 3

TRENDY uczenie w XXI wieku Internetowy magazyn CODN nr 1/2005

__________________________________________________________________

Na początek

dla rozgrzewki zastanówmy się czemu służy określona metoda?

(Jeśli chcesz uzupełnij podane sugestie po swojemu).

1. Wykład – żeby uczeń poznał określony kontekst, dla wprowadzenia i podsumowania

większych partii materiału.

2. Czytanie – żeby czytał ze zrozumieniem i rozumiał cudze myśli, różne konteksty.

3. Pisanie – żeby umiał właściwie i w rozmaity sposób wyrażać swoje myśli.

4. Dyskusja – żeby doświadczył rozmaitości poglądów i ocen oraz umiał przedstawiać,

bronić i korygować własne stanowisko.

5. Pytania i odpowiedzi – żeby umiał się dziwić i dociekać.

6. Pokaz, demonstracje – żeby zobaczył na własne oczy pewien wycinek opowiadanej

rzeczywistości.

7. Gry dydaktyczne – żeby poznawał różne strategie para-życiowe

8. Granie ról – żeby rozumiał strukturę i dynamikę roli

9. Drama – żeby poczuł, przeżył na własnej skórze

10. Symulacje – żeby trenował określone umiejętności w bezpiecznym kontekście

11. Analiza przypadku – żeby uczył się na doświadczeniach innych

12. Karty dydaktyczne – żeby wiedział co/jak/kiedy ma robić

13. Organizacja graficzna – (mapy mentalne, linie czasu) – żeby nauczył się „obrazów

myśli” i myślenia w kategoriach procesów i chronologii

14. Metody kreatywne – twórczego rozwiązywania problemów – żeby poszerzać pole

możliwości i horyzonty wyobraźni

15. Ćwiczenia – żeby poprzez praktykę dochodzić do sprawności w określonym wycinku lub

dziedzinie

16. oraz Metody zintegrowane – (tzw. metoda projektu) wykorzystujące w skumulowany

sposób założenia i efekty edukacyjne różnych metod do realizacji długofalowej akcji

dydaktycznej oraz także dla umożliwienia doświadczenia współpracy grupowej.

Tym samym zarysowany został podział podstawowych szesnastu grup metod , z których

dziesięć opisanych jest poniżej. Zapraszam do lektury i ćwiczeń.

___________________________________________________________________________

Małgorzata Taraszkiewicz „Metody aktywizujące proces uczenia się w szkole” str. 4

TRENDY uczenie w XXI wieku Internetowy magazyn CODN nr 1/2005

__________________________________________________________________

1. Wykład

Wykład należy do najbardziej popularnych metod nauczania we wszystkich typach szkół.

Długimi i na ogół nudnymi wykładami dręczone są umysły dzieci, młodzieży i studentów.

Wykładowca na ogół „mówi, mówi, ale co mówi — nie mówi”. Prawdopodobnie każdy z nas

w czasie własnej edukacji wielokrotnie (być może nawet tysiące razy) doświadczał takiej

właśnie sytuacji.

Jak powiedziano na początku, wykład jest to metoda najbardziej popularna, a jednocześnie

– paradoksalnie, najmniej skuteczna, jeśli mierzymy wywołane przez nią efekty edukacyjne:

stopień zapamiętania treści i umiejętności życiowe. Można także stwierdzić iż jest to

metoda nadużywana, a także często wykorzystywana niewłaściwie wobec konkretnego

problemu edukacyjnego. Jest stosowana „zamiast” innej metody (np. dyskusji, dramy,

ćwiczenia itd.), na ogół z powodu braku umiejętności nauczyciela lub jego przekonania o

sile przekazu werbalnego – fałszywego zresztą.

Jak wynika z analizy „Stożka doświadczenia Dale’a” z przekazu werbalnego ludzie

pamiętają jedynie 10-15% treści. Zapewne procent ten jest daleko niższy, jeżeli przekaz

werbalny jest skomponowany niewłaściwie, a słuchaczom brakuje motywacji do uważnego

słuchania lub też są słabo przygotowani do słuchania aktywnego.

Słuchanie nie jest czynnością automatyczną, jest wysiłkiem.

Ludzie dorośli – odpowiednio zmotywowani, ze świadomością celu uczestniczenia w

wykładzie, słuchają efektywnie tylko 25-50% czasu. U dzieci procent ten gwałtownie spada.

Wynika to z ich naturalnych predyspozycji do koncentracji uwagi przez maksimum 5-10

minut i uzasadnionej neurologicznie potrzeby odpoczynku („wyłączenia się”). Oznacza to iż –

w przypadku dzieci, jak i dorosłych, znaczna część informacji odbieranych audialnie, nie jest

w ogóle rejestrowana!

Popularne założenie nauczycieli, że skoro była o czymś mowa (np. wykładałam to na

poprzedniej lekcji), to uczeń winien to wiedzieć i umieć, w świetle powyższych danych jest

bezpodstawne. Niestety fakt, że coś „było powiedziane...” nie znaczy, że „dotarło i się

utrwaliło”.

___________________________________________________________________________

Małgorzata Taraszkiewicz „Metody aktywizujące proces uczenia się w szkole” str. 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: