Wykład III
FIZJOTERAPIA W ONKOLOGII
- Nowotwór (neoplasma NPL), grupa chorób, których kom dziela sie w sposób niekontrolowany przez organizm, a nowo powstałe nie organizuja sie w typowe tkanki. Utrata kontroli nad podziałami jest związana z mutacją genów kodujących białka uczestniczące w cyklu komórkowym
- Mutacje powoduje, że komórka wcale lub niewłaściwie reaguje na sygnały z organizmu. Powstanie nowotwory złośliwego wymaga kilku mutacji, stąd długi ale najczęściej bezobjawowy okres rozwoju choroby
- Część tych mutacji jest dziedziczona
Nowotwór łagodny:
- Jeżeli kom rozrastając się tworzą pojedynczy guzek, otorebkowany, który powiększa stopniowo swój rozmiar i rozpycha okoliczne tkanki, a także nie daje przerzutów
Nowotwór złośliwy:
- Rozrastający się w sposób naciekający, tzn nie rozpycha okolicznych tkanek lecz wnika pomiędzy kom prawidłowej tkanki, nie ma wyraźnej granicy pomiędzy nowotworem a tkankami prawidłowymi, w których się rozrasta. Daje przerzuty.
- Niektóre kom nowotworu mają tą właściwość ż e gdy dostaną się do krwi, przemieszczają się do odległych narządów i tam osiadaja i zaczynaja sie rozrastać tworząc nowe ognisko, czyli przerzut odległy.
- Jeżeli kom przedostaną się do chłonki, przepływają naczyniami chłonnymi do najbliższych węzłów chłonnych i rozrastając sie w nich tworzą przerzuty w węzłach chłonnych
Podział nowotworów:
- Łagodny (neoplasma benignum)
- Złośliwy (neoplasma malignum)
- Anaplastyczny (neoplasma anaplasticum)
- Mięsak (sarkoma)
- Rak (carcinoma) 90% nowotworów złośliwych (Ca)
- Potworniak (teratoma)
W Polsce w 2000 r na nowotwory złośliwe zachorowało około 120 000 osób, w tym samym czasie zanotowano 84600 zgonów z tego powodu.
Nowotwory stanowiły drugą po chorobach układu krążenia przyczynę zgonów, powodując 25% zgonów mężczyzn i 21,5 % kobiet.
Częstość występowania:
- Poszczególnych typów nowotworów złośliwych w populacji zależy od płci, kobiety najczęściej chorują na raka piersi
- Stanowi on 20,7% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet
- Kolejnymi najczęściej wystepującymi nowotworami u kobiet są: rak jelita grubego – 10% wszystkich zachorowań na złośliwe, rak płuca – 7,8%, rak szyjki macicy – 6,8%
- Rocznie u prawie 39 kobiet na 100000 diagnozuje sie raka piersi
- Łącznie w Polsce rocznie rejestruje sie 11000 - nowych zachorowań na raka piersi
- mężczyźni najczęściej chorują na raka płuc – stanowi 27% wszystkich zachorowań u mężczyzn
- kolejne najczęściej występujące u mężczyzn to: rak jelita grubego - 10%, rak prostaty – 8%, pęcherz moczowy – 6,5%, żołądek – 6,4%, krtań – 4%
U kobiet największy odsetek zgonów nowotworowych stanowiły zgony z powodu:
- raka piersi (12,9% wszystkich zgonów z powodu nowotworu)
- raka jelita grubego – 11,4%
- raka płuca – 11%
- żołądka – 5,9%
- jajnika – 5,6%
- szyjki macicy – 5,4%
U mężczyzn:
- rak płuca – 33%
- jelito grube 9%
- żołądek 8%
- prostaty 6,6%
- pęcherza moczowego 4,2%
Leczenie:
- podstawowymi metodami leczenia onkologicznego jest chirurgia, radioterapia i chemoterapia
- w zależności od celów wyróżniamy leczenie radykalne, paliatywne i objawowe
- leczenie chirurgiczne powinno polegać na wycięciu nowotworu i zmienionych przerzutowo węzłów chłonnych, wyjatkiem jest tu rak jajnika, gdzie pozostawione w trakcie operacji ogniska nowotworu w jamie brzusznej, można zniszczyć za pomocą chemioterapii. W pozostałych przypadkach chirurgiczne leczenie radykalne nowotworu polega na całkowitym usunięciu wszystkich ognisk choroby
* rak gruczołu piersiowego (carcinoma mammae)
- węzły chłonne są miejscem filtrowania płynu tkankowego i miejscem gdzie wychwytywane są kom nowotworowe, zanim zdążą rozprzestrzenić sie po całych organizmie i wyprzeć tkanki zdrowe
- spływ chłonki z gruczołu piersiowego odbywa sie głównie przez dół pachowy, ale także w okolicach mostka i obojczyka. Usuniecie węzłów ma decydujace znaczenie dla przebiegu choroby
- obecnie nie usuwa sie wszystkich węzłów chłonnych pachowych, których jest około 80, tzw wypreparowanie dołu pachowego
- usuwa się co najmniej 10 węzłów chłonnych, w tym wszystkie które są wyczuwalne lub wydaja się powiększone w USG
- aby pobrać jak najmniejsza ilość węzłów, chirurg pobiera początkowo tylko pierwszy węzeł z obszaru spływu limfy z guza, który pełni prawdopodobnie funkcję wartownika (ang. Sentinel node), a więc jest pierwszą barierą dla rozsiewu kom raka.
- Jeżeli śródoperacyjne badanie mikroskopowe nie wykaże obecności kom raka w węźle wartowniczym, chirurg rezygnuje z usuwania dalszych węzłów chłonnych pachowych, jeżeli natomiast wykryje, konieczne jest usunięcie dalszych węzłów pachowych i zbadanie ich pod miokroskopem
- Terapia przeciwnowotworowa kończy się zwykle obrzękiem konczyny górnej
- Występuje głównie u tych kobiet, które przeszły wycięcie guza wraz z otaczającymi węzłami pachowymi tzw radical mastectomia
- Obrzęk może być też wynikiem naświetlania, promieniowanie jonizujące działa szkodliwie na naczynia i węzły chłonne, powoduje zwłóknienie a przez to zmniejszenie przepuszczalności naczyń chłonnych
- Obrzęk powstaje w wyniku nagromadzenia dużych ilości wody w tkance łącznej (w jej przestrzeni miedzykomórkowej), jest spowodowany utrudnionym odpływem płynu tkankowego bądź wzrostem przepuszczalności naczyń krwionośnych
Stopnie nasilenia obrzęku w oparciu o różnice objętości:
- Od 0 – 10% różnica fizjologiczna
- 11 - 20 % obrzęk o niewielkim stopniu zaawansowania
- 21 - 30% obrzęk umiarkowany
- Powyżej 30% obrzęk o znacznym stopniu zaawansowania
Problemy:
- Brak piersi
- Zmiana wyglądu piersi
- Zmniejszona ruchomość kończyny górnej po stronie operowanej
- Zmniejszona siła mięśniowa
- Obrzęk kończyny
- Wady postawy, jak obniżony lub podniesiony bark, skrzywienie kręgosłupa, odstawanie łopatki
- Psychiczne zmiany u kobiet: lęk przed śmiercia, kalectwem, niska samoocena, obawa przed reakcja męża i dzieci
fizjo.awf