Zioła - ten wspaniały, o uniwersalnym charakterze, dar natury znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach życia. Dzięki swym właściwościom i dobroczynnemu działaniu zioła i ziółka oddają niezastąpione usługi nie tylko w kuchni czy medycynie. Równie ważne, choć często niedoceniane w dziedzinie kosmetyki zapewniają pielęgnacje „od stóp do głów”.
Wykorzystanie ziół w postaci naturalnej oraz jako surowca do wyrobu balsamów, kremów, mazideł i perfum sięga (podobnie jak w innych dziedzinach) bardzo dawnych czasów.
Ziołowe środki pielęgnacyjne i upiększające znali i cenili zarówno starożytni Egipcjanie, Grecy jak i Rzymianie. Złożone z naturalnych składników kremy, pasty, pudry i farby , jak również wonne kąpiele lawendowe i rozmarynowe cieszyły się powszechnym uznaniem, a sztuka wyrobu kosmetyków stała się z czasem osobną dziedziną wiedzy.
Szczególne miejsce w ziołowej kosmetyce zajmują wszelkiego rodzaju pachnidła , perfumy i wody kwiatowe. Sporządzane przez Greków, Persów i Egipcjan zapachowe maści szybko rozprzestrzeniły się w całej Europie. Sztukę wyrobu perfum przejęli i udoskonalili Rzymianie wprowadzając środki zapachowe w płynie oraz w formie pudru.
Ciekawostki : - pierwsze perfumy miały postać maści wytworzonej z tłuszczu zwierzęcego i nośnika zapachowego. Maścią nacierano skórę lub, w postaci kostki, kładziono na głowę. Pod wpływem powolnego roztapiania zapach zostawał wchłaniany przez skórę i odzież.
Starożytni Egipcjanie pozyskiwali środki zapachowe podgrzewając na słońcu namoczone w oliwie zioła. Ciepło uwalniało aromat ziół, a tak powstały pachnący olej stawał się składnikiem do wyrobu balsamów i perfum.
Zastosowanie roślinnych substancji zapachowych (olejków eterycznych) do wyrobu pachnideł i innych kosmetyków datuje się od momentu ponownego odkrycia i zastosowania technik destylacyjnych ( wg przekazów historycznych były one stosowane już przed wieloma tysiącami lat). Ponowne odkrycie przypisywane jest Avicennie - uczonemu arabskiemu, który pozyskał z płatków róży ( poddanych destylacji) aromatyczną wodę i różany olejek eteryczny. Olejki eteryczne pozyskiwane z wielu roślin aromatycznych ( lawenda, rozmaryn, eukaliptus, cytrusy, bazylia, mięta, mira, melisa, bergamota, ylang-ylang, drzewo sandałowe i wiele, wiele innych) wchodziły w skład wszystkich naturalnych środków kosmetycznych. W dobie współczesnej są wytwarzane syntetycznie i stosowane jako mieszanki z olejem nośnikowym do masażów oraz w terapii zapachowej.(dokładniej o olejkach w osobnym rozdziale).
Nie wdając się w szczegóły dot. historii ziołowej kosmetyki należy jedynie podkreślić, że do końca XIX wieku zioła były podstawowym surowcem używanym do wyrobu wszelkiego rodzaju kosmetyków, środków higieny i pielęgnacji. A o tym jak bardzo ceniono i kultywowano „ziołową kosmetykę” niech świadczy fakt, że każdy większy dom posiadał specjalne pomieszczenie przeznaczone do wyrobu ziołowych środków pielęgnacyjnych .Zgromadzony surowiec przerabiano tu na pudry, proszki, kremy, politury, mydła, zapachowe wody i poduszeczki; tu układano bukieciki ze świeżych aromatycznych ziół służące jako środek zapachowy, odstraszający owady, a w czasach epidemii chroniący przed infekcją.
Pielęgnowana i rozwijana przez całe tysiąclecia sztuka wyrobu naturalnych , ziołowych kosmetyków odeszła w zapomnienie wraz z rozwojem techniki i industrializacji. Współczesny przemysł kosmetyczny produkuje masowo niezliczoną ilość różnorodnych środków pielęgnacyjnych i upiększających. Wytwarzane syntetycznie, z zastosowaniem sztucznych barwników i chemicznych środków konserwujących kosmetyki zepchnęły na margines ziołowe kremy, maseczki i balsamy. Koncerny chemiczne i firmy kosmetyczne, nie szczędząc środków na reklamę i badania( w tym kontrowersyjne, na zwierzętach) prześcigają się w „nowatorstwie” i „wynalazczości”. Walka o rynek zbytu i maksymalne zyski trwa nieustannie.
Na szczęście fala entuzjazmu i fascynacji „cudownymi” specyfikami powoli mija, a coraz bardziej widoczne skutki ich działań ubocznych (alergie, schorzenia skóry itp.) skłaniają coraz więcej osób do ostrożnego i rozsądnego korzystania z bogatej oferty.
Zioła wracają do łask a naturalne kosmetyki cieszą się znowu zainteresowaniem i popularnością. Mody mijają. Zioła były i są, a czy będą i pozostaną zależy od nas.
Oprócz działania leczniczego, przypisuje się aloesowi - ze względu na aktywne składniki: enzymy, proteiny, witaminy, substancje mineralne - właściwości oczyszczające, wygładzające, regenerujące i nawilżające. Powoduje lepsze ukrwienie skóry i czyni ją bardziej elastyczną. Wzmacnia włosy, pobudza cebulki włosowe, nadaje włosom puszystość a ponadto działa bakteriobójczo.
Do celów kosmetycznych można używać świeżego soku. Pamiętajmy jednak, że aloes przenika przez skórę cztery razy szybciej niż woda i z tego względu może wprowadzić pod skórę zanieczyszczenia lub bakterie, które się na niej znajdują. Przed zastosowaniem aloesu należy więc bardzo dokładnie oczyścić skórę, szczególnie przy zranieniach.
Uwaga: aloes wywołuje czasami alergie, dlatego przed użyciem trzeba koniecznie wykonać test skórny.
Przepis: Zerwij z rośliny kilka lub kilkanaście liści, oczyść je, umyj, pokrój, dodaj pół litra wody wszystko zmiksuj w mikserze. Przecedź przez sito, dodaj pół litra gorącej wody aby uzyskać odpowiednią temperaturę płynu i użyj go do ostatniego płukania włosów, mocno wcierając w skórę.
Już nasze prababcie wiedziały, że aby mieć piękną cerę należy pić „bratki”. Przede wszystkim należy to robić wiosną – by oczyścić krew po zimie. Rutyna znajdująca się w zielu fiołka czyści krew, wpływa na wydzielanie wraz z moczem szkodliwych produktów przemiany materii, a ponadto zmniejsza łamliwość i przepuszczalność ścian włosowatych naczyń krwionośnych. Ułatwia również przyswajanie witaminy C i utrudnia wydalanie jodu. Natomiast saponina działa wykrztuśnie.
Napar ze świeżego lub suszonego ziela fiołka pije się w wielu schorzeniach skórnych: trądziku, egzemach, wysypce alergicznej, zapaleniu skóry.
Przepis: Napar przygotuj zalewając 2 łyżki suszonego ziela (lub odpowiednio więcej świeżego) dwiema szklankami wrzącej wody. Nakryj i pozostaw w cieple na 15 minut. Pij porcjami w ciągu dnia. Można dla smaku posłodzić miodem lub cukrem.
Lipa drobnolistna
Kwiat lipy ma właściwości regenerujące. Ta właściwość wykorzystywana jest przez producentów gotowych kosmetyków. My możemy same przygotować w domu maseczkę z lipy. W tym celu rozdrobnione zioła lipy (lub mieszanki lipy i np. rumianku, bławatka, skrzypu i przywrotnika) zalewamy szklanką wody i zagotowujemy. Gdy rozmiękną, nakładamy ciepłą, lecz nie gorącą, papkę na twarz i szyję, przykrywamy złożonym podwójnie płatem gazy, nasączonej odwarem z tych ziół. Po 20 minutach zmywamy maseczkę lekko ciepłą wodą.
Kwiat lipy jest również doskonałym surowcem do kąpieli regeneracyjnych i uspokajających oraz do zmywania skóry. Na kąpiel bierzemy 300 g kwiatu lipowego, zagotowujemy w 5 l wody, przecedzamy i uzupełniamy wodą do 1/2 pojemności wanny. Kąpiel powinna trwać 15 minut, a temperatura wody nie powinna przekraczać 39 stopni.
Mydlnica lekarska
O właściwościach zmydlających mydlnicy wiedział już Hipokrates. Nasze prababki w odwarze z korzeni mydlnicy prały delikatne jedwabie i wełny, a także myły twarz i włosy. Obecnie korzeń mydlnicy wchodzi w skład niemal wszystkich mieszanek ziołowych do mycia włosów. Ładnie się pieni, zmiękcza wodę, a włosom nadaje miękkość, puszystość i połysk.
Odwar z korzenia mydlnicy, świeżego lub suszonego, jest znakomitym środkiem do pielęgnacji cery, nadaje skórze aksamitną miękkość i gładkość. Zastępuje przy tym mydło, co jest szczególnie ważne dla osób o suchej, wrażliwej cerze. Myć twarz i szyję tym odwarem można nawet codziennie.
Przepis: rozdrobniony korzeń mydlnicy zalewamy wrzącą wodą (w proporcji 1 łyżka korzenia na szklankę wody), przykrywamy i zostawiamy w cieple na pół godziny, odcedzamy.
Korzeń łopianu, zawiera garbniki działające ściągająco, przeciwzapalnie i bakteriobójczo.
Przepis: 10-25 g rozdrobnionego korzenia należy zalać połową lub całą szklanką wrzątku, a gdy napęcznieje zagotować. Używać na okłady w rozmaitych chorobach skóry: przy łojotoku, trądziku młodzieńczym, egzemie, świądzie, wypryskach, zaczerwienieniu, czyraczności itp.
Równie dodatnio działają składniki zawarte w korzeniu łopianu na skórę głowy. Używa się go więc w mieszankach ziołowych do mycia i płukania włosów, a także w postaci nalewki do wcierania w skórę głowy przy wypadaniu włosów, łupieżu suchym i łojotoku.
Oto mieszanka przeciw wypadaniu włosów i przeciw łupieżowi:
Składniki:
20 g korzenia łopianu
10 g szyszek chmielu
40 g korzenia mydlnicy
30 g ziela hyzopu
20 g korzenia pokrzywy
Wykonanie:
Czubatą łyżkę tej mieszanki ziół zalać szklanką letniej wody, doprowadzić do wrzenia, odstawić na 15 minut z ognia i przecedzić. Odcedzoną pozostałość jeszcze raz zalać wodą i ponownie zrobić odwar. Pierwszym odwarem umyć głowę, delikatnie drapiąc paznokciami skórę. Poczekać 5 minut i spłukać drugim odwarem.
Przy włosach łatwo się przetłuszczających można stosować następującą mieszankę do płukania włosów:
50 g korzenia łopianu
10 g ziela skrzypu polnego
10 g kwiatu rumianku
50 g korzenia mydlnicy
20 g ziela pokrzywy
Czubatą łyżkę ziół zalać szklanką wody, zagotować, odstawić na 15 minut, odcedzić i użyć do płukania włosów.
W kosmetyce wykorzystywane są kwiaty podbiału, z których odwarem przemywa się tłustą cerę. Ponadto używa się ich do okładów na wysypki i plamy żółciowe, a także na otwarte wrzody, różę na twarzy, czyraki i wypryski. Jak zwykle, dobrze jest stosować kwiat podbiału z innymi ziołami.
Na tłustą cerę wystarczą same kwiatki podbiału. Bierze się 2 łyżki suszonych kwiatów na 1-1,5 szklanki wody, gotuje 5 minut, odstawia na 10 minut, odcedza i używa zewnętrznie do okładów i obmywań (lub pije po pół szkalnki 2-3 razy dziennie, jako środek wykrztuśny i przeciwskurczowy).
Przy plamach, wrzodach, róży itp. lepiej jest przygotować do okładów i obmywań mieszankę podbiału z innymi ziołami: 5 części kwiatów podbiału, 3 części ziela ruty i 10 części ziela rdestu ptasiego. Bierze się łyżkę ziół na szklankę wody i przygotowuje odwar jak wyżej.
Przywrotnik
Podobno nazwa przywrotnik pochodzi stąd, że to ziele „przywraca” młodość i urodę. Jakby nie było jest to rewelacyjne ziółko regenerujące skórę. Wiadomo, że odwar z ziela przywrotnika hamuje rozwój szczepów bakterii, działa przeciwzapalnie i ściągająco, ale to nie tłumaczy jeszcze, dlaczego stosowany zewnętrznie do obmywań i maseczek przywraca skórze elastyczność, jędrność i sprężystość, usuwa zmarszczki i plamy na skórze lub czyni je mniej widocznymi. Na plamy na skórze (np. po nadmiernym opalaniu) jest wprost rewelacyjny.
Ziele przywrotnika działa skuteczniej, jeśli połączymy je z zielem przetacznika leśnego i kwiatami kasztanowca.
Przepisy:
2 łyżki suszonego ziela przywrotnika (lub mieszanki składającej się z równych części ziela przywrotnika, kwiatów kasztanowca i ziela przetacznika) zalać 1/2 l zimnej wody i ogrzewać prawie do wrzenia przez pół godziny, nie gotując.
Zmieszać 100 g ziela przywrotnika i po 25 g kwiatów rumianku (lub kwiatów krwawnika) i kwiatów lipy (lub kwiatów kasztanowca). Całość zalać 2-3 l wody i powoli gotować 5 minut pod przykryciem. Odstawić na kilka minut i przecedzić do wanny, wypełnionej do 1/3 wodą o temperaturze 37 stopni. Wytrawione zioła umieścić w woreczku płóciennym i zanurzyć w wannie. Czas kąpieli 15-20 minut.
Stosuje się dla przywrócenia skórze elastyczności i odporności, usunięcia lub zmniejszenia widoczności zmarszczek, blizn, plam i znamion skóry. Odwar ten można z dobrym skutkiem stosować do obmywań twarzy i do okładów na twarz oraz inne części ciała.
Rumianek pospolity
Wchodzi w skład prawie wszystkich maseczek ziołowych. Jego wyciąg (Azulan) używa się do okładów i przymoczek w różnego rodzaju zapaleniach skóry, uszkodzeniach naskórka, trądzikach itd. Odwarem z kwiatów rumianku płucze się włosy. Działa wtedy leczniczo na skórę i przy okazji lekko rozjaśnia włosy.
Maseczka z żółtka, utartego z łyżeczką miodu, oliwy oraz łyżką mocnego naparu z rumianku nadaje cerze gładkość, zamyka pory, rozjaśnia i czyści skórę. W razie potrzeby (np. na przedwiośniu) trzeba ją stosować jako kurację co drugi dzień przez 2 tygodnie.Przy chropowatej i popękanej skórze (np. na nogach, ramionach) dobrze jest robić okłady (a na twarz maseczki) z odwaru rumianku w mleku (zamiast w wodzie).
W kosmetyce szałwia i jej olejek odkażają skórę, przeciwdziałając zbytniemu przetłuszczaniu i rozszerzaniu porów, wypadaniu włosów i łupieżowi. Olejek eteryczny z szałwi służy jako dodatek do niektórych gatunków wód zapachowych i płynów do zmywania twarzy.
Szałwia wchodzi w skład mieszanek ziołowych do płukania włosów. Włosy myte odwarem z szałwi nabierają jasno złotawego koloru. Szałwia potrafi też przyciemnić siwe włosy.
Oto przepis na taką „farbę” do siwych włosów:
Zmiksować łyżkę listków herbaty z łyżką suszonych liści szałwi i zalać pół litrem wrzącej wody. Gotować na małym ogniu około dwu godzin, uzupełniając wyparowaną wodę. Przechowując, do konserwacji dodać trochę wody kolońskiej, spirytusu lub wódki. Wcierać we włosy i skórę głowy raz dziennie, kolejno przez 5 dni w tygodniu. Stopniowo zniknie siwizna, a włosy będą brunatne, gęstsze i wzmocnione, bo dodatkowo szałwia działa przeciw łupieżowi i pobudza cebulki włosowe.
Pielęgnacja cery przy użyciu ziół powinna być uwarunkowana potrzebami, problemami i właściwościami skóry, w zależności od rodzaju cery.
Cera normalna:
W młodym wieku przede wszystkim dbaj o jej czystość i ochronę przed czynnikami atmosferycznymi. W późniejszym wieku konieczna jest szczególna dbałość, szybko bowiem może ona przejść w cerę suchą i pokrywa się wówczas szybciej siecią zmarszczek.
Do jej przemywania można stosować wyciągi ziół zawierających śluzy:
- lipa,
- prawoślaz,
- nasiona lnu,
- nasiona kozieradki.
Pij wodę mineralną z dodatkiem soku z pomarańczy, grejpfruta, czy żurawin.
Cera sucha:
Przy doborze ziół do cery suchej należy w pierwszej kolejności zastosować zioła zawierające:
- składniki śluzowe,
- witaminę C i P,
- związki krzemu,
- pektyny, działające osłonowo na skórę i chroniące przed przesuszeniem i szybkim odwodnieniem (lipa, siemię lniane).
Mają one szczególne znaczenie ze względu na skłonność skóry suchej do utraty właściwego poziomu tłuszczów i wody oraz jej nadmierną wrażliwość, tendencję do łuszczenia się i szybkiego starzenia oraz do rozszerzonych naczyń krwionośnych.
Cera tłusta:
Zioła stosowane do pielęgnacji cery tłustej powinny zawierać składniki:
- bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwzapalne - takie jak łopian, czy dziurawiec. Twoja cera może być podatna na infekcje ropne, bakteryjne i wirusowe, stąd właśnie taki zestaw.
- o właściwościach ściągających - pokrzywa. Przez wzgląd na tendencje do rozszerzonych porów na skutek nadprodukcji gruczołów łojowych
- o działaniu rozpulchniającym i rozmiękczającym - len, siemię lniane, ze względu na nadmierne rogowacenie przymieszkowe, towarzyszące łojotokowi.
Cera mieszana:
Pielęgnacja tego rodzaju cery jest kłopotliwa. Każdą partię skóry twarzy należy traktować oddzielnie. Stosować preparaty pielęgnacyjne podwójnie: inne na tłuste partie, inne na suche.
Przy tym temacie warto również wspomnieć o kąpielach ziołowych, które poprawiają krążenie krwi, zwężają lub rozszerzają naczynia krwionośne w zależności od temperatury wody, przyśpieszają regenerację organizmu, działają odprężająco. W zależności od rodzaju ciał od substancji biologicznie czynnych mogą mieć działanie ściągające lub rozszerzające pory, powlekające, przeciwzapalne, bakteriobójcze, bakteriostatyczne, przeciwgrzybicze, pobudzające, pojędrniające, kojące, bądź łagodzące.
SPIS
1. Kąpiele
2. Parówki
3. Pielęgnacja oczu
4. Pielęgnacja rąk i stóp
5. Pielęgnacja włosów
6. Pielęgnacja zębów
7. Maseczki
8. Kompresy
1. Kąpiele:
Aromatyczne kąpiele z dodatkiem ziół nie tylko doskonale oczyszczają skórę, ale pielęgnują i leczą. W zależności od rodzaju ziół kąpiel może mieć działanie relaksujące, odprężające mięśnie, pobudzające krążenie krwi czy też gojące w przypadkach kłopotów ze skórą. Temperatura wody powinna być zbliżona do temp. ciała bądź niższa. Kąpiel powinna trwać co najmniej 10- 15 minut.
Najprostszy sposób przygotowania ziołowej kąpieli to zawieszenie na kranie wanny kilku torebek wybranego zestawu ziołowych herbatek, bądź dodanie do wody przygotowanego wcześniej i odcedzonego naparu. Można również napełnić zioła uszytymi z gazy woreczkami (po kąpieli zostawić do wysuszenia i używać kilkakrotnie). Doskonała kąpiel ziołowa to kąpiel z dodatkiem kilku kropli wybranych olejków eterycznych.
Zioła do kąpieli:
• kąpiele odprężające : jaśmin, lipa, rumianek, kozłek lekarski, więzówka
• kąpiele orzeźwiające : bazylia, bluszcz, eukaliptus, lawenda, mięta, rozmaryn, szałwia, sosna, wrotycz, tymianek, fenkuł, liść laurowy
•kąpiele gojące: nagietek, mięta zielona, przywrotnik, rojnik, żywokost, krwawnik pospolity
•kąpiele tonizujące : mniszek lekarski, liść czarnej porzeczki, pokrzywa, stokrotka
Składniki: 4 części olejku z szafranu, oliwki, kukurydzy albo migdałowego; 1 część olejku z bergamotki, tymianku, goździków albo eukaliptusa; 1 część wódki.
Przygotowanie: Wszystkie składniki umieść w butelce i dobrze ją zamknij. Mocno wstrząśnij. Dodawaj po jednej łyżeczce do każdej kąpieli. Najbardziej przyjemnym, ale i zarazem kosztownym składnikiem opisywanej mieszanki jest olejek migdałowy, ale warto w niego zainwestować.
To świetny sposób na gruntowne oczyszczenie skóry twarzy. Wysoka temperatura powoduje eliminację toksyn i pobudza krążenie krwi. Para zmiękcza również skórę, otwiera pory i tym samym umożliwia wchłanianie składników ziół.
Stosowanie parówki: przy cerze normalnej : 1 raz w tygodniu, przy tłustej : 2-3 razy na tydzień, przy suchej : 1 raz na dwa tygodnie.
Nie należy korzystać z parówki w wypadku rozszerzonych naczyniek, poważnych kłopotach ze skórą bądź w wypadku schorzeń serca lub astmy.
Parówkę przygotowujemy z dwóch garści świeżych lub 3 łyżek suszonych ziół.
Twarz należy dokładnie umyć, zioła zalać w misce lub garnku 6 szklankami gotującej wody. Zamieszać drewnianą łyżką. Twarz zbliżyć na odległość ok. 30, a wypadku cery wrażliwej 45cm, nakryć głowę ręcznikiem i pod tak powstałym „namiotem” pozostać (z zamkniętymi oczami) przez 10-15 minut. Twarz spłukać letnią, a kilka minut później zimną wodą. Rozcieńczony ocet ziołowy lub napar z czarnego bzu, mięty, szałwi lub krwawnika wklepany za pomocą wacika pomoże zamknąć pory. Po parówce należy unikać gwałtownych zmian temperatury i co najmniej przez godzinę pozostać w domu.
Zioła do parówek:
• do cery tłustej: kwiat nagietka, skrzyp, szałwia, krwawnik, nasiona łubinu, bodziszek
• do cery suchej, wrażliwej: bławatek chaber, fiołek leśny, krwiściąg, ogórecznik, przywrotnik, pietruszka, prawoślaz lekarski, rojnik, szczaw
• do cery ziemistej, starzejącej się: kwiat czarnego bzu, koniczyna łąkowa, mniszek lekarski, kwiaty i liście wrotycza, lippia trójlistna
• do parówek oczyszczających: fenkuł, kwiat lipy, pokrzywa
• do parówek pobudzających krążenie krwi: pokrzywa, rozmaryn
• do parówek uśmierzających i łagodnie oczyszczających: lawenda, melisa, płatki róży, rumianek, trybuła, tymianek, mięta zielona
• do parówek gojących: korzeń i liście żywokostu lekarskiego, fenkuł.
Zioła stanowią nieocenioną pomoc dla zmęczonych, podrażnionych, wrażliwych oczu.
Ulgę przynoszą ziołowe odwary (gotować długo - eliminacja bakterii! - czystość stosowanych środków ma ogromne znaczenie w pielęgnacji oczu), stosować schłodzone i tylko świeżo przygotowane, b. dokładnie przecedzać filtrować.
Najlepszym ziołem do pielęgnacji przemęczonych oczu jest świetlik łąkowy (Euphrasia rostkoviana)- płukanka z odwaru usuwa zmęczenie i ból oczu oraz łzawienie spowodowane gorączką lub katarem siennym.
Obok przemywań i płukanek ulgę zmęczonym oczom przynoszą kompresy sporządzone z rumianku, kwiatu dzikiej róży lub czarnej herbaty: zaparzyć 2-3 torebki ziół, przestudzić, przyłożyć na zamknięte oczy i odpoczywać przez 15 minut z nogami ułożonymi wysoko.
Mała uwaga: Najlepszym środkiem pielęgnującym oczy( podobnie jak dla całego organizmu) jest dobry, wystarczająco długi sen. Odpoczynek zmęczonym oczom przynosi również spoglądanie na zieleń (łąki. pola, lasy)
...
sanka