I. Charakterystyka agenta ubezpieczeniowego jako
przedstawiciela firmy ubezpieczeniowej.
1. Pojęcie agenta ubezpieczeniowego i umowy agencyjnej.
1.1. Status prawny agenta ubezpieczeniowego.
Agent ubezpieczeniowy jako instytucja prawna podlega regulacjom dwóch podstawowych aktów normatywnych: kodeksu cywilnego oraz ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej ( Dz.U. nr. 11 z 1996. poz. 63 z późn. z. ) Przepisy kodeksu cywilnego zawierające podstawowe uregulowania dotyczące umowy agencyjnej mają zastosowania do różnych cywilnoprawnych agentów, w tym do agentów ubezpieczeniowych.
Agentem ubezpieczeniowym jest osoba fizyczna, prawna lub przedsiębiorca nie posiadający osobowości prawnej, upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz tego zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów.[1]
Każdy agent ubezpieczeniowy jest przedsiębiorcą, gdyż ustawa o działalności ubezpieczeniowej stanowi, że agent nie będący osobą prawną prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy z dnia 13.12.1988r. o działalności gospodarczej. Dlatego właśnie jest on typem przedsiębiorcy – osobą fizyczną prowadzącą indywidualną działalność gospodarczą. [2] Agentem może być także osoba prawna. Wtedy w zakresie swoich statutowych działań powinna ona przewidywać możliwość stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń lub też stałego pośredniczenia przy zawieraniu tych umów. Natomiast w przypadku, gdy agentem ubezpieczeniowym ma być jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej ( np. spółka cywilna czy jawna),wtedy akt będący podstawą jej działania ( umowa spółki ) powinien przewidywać możliwość stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń lub stałego pośredniczenia przy zawieraniu takich umów.
W oparciu o przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej należy wyróżnić agentów ubezpieczeniowych – pełnomocników, którzy są upoważnieni do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń oraz agentów ubezpieczeniowych – pośredników, mających kompetencje do pośredniczenia ( ,w ścisłym tego słowa znaczeniu ) przy zawieraniu umów ubezpieczenia.
Pośredniczenie w sensie cywilnoprawnym polega na dokonywaniu za kogoś innych czynności faktycznych. Celem jest więc tutaj określenie działań pośrednika , który umożliwia osobom trzecim zawarcie umowy, przy czym trzeba podkreślić, iż działanie pośrednika nie zawiera w sobie żadnych oświadczeń woli mogących wywołać jakiekolwiek skutki dla zlecającego pośrednictwo. Ten właśnie rodzaj pośrednictwa nosi nazwę pośrednictwa sensu stricto. Pośrednik nie otrzymuje pełnomocnictwa do działania w imieniu zlecającego, a jest on jedynie posłańcem przynoszącym gotowe oświadczenie woli innej osoby. [3]
Tabela 1. Liczba zezwoleń wydanych przez Krajowy Nadzór Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych.
Ilość(I kwartał 2002r.)
Ilość ogółem
Zezwolenia na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego (zezwolenia agencyjne)
7 990
306 000
Źródło: Biuletyn Miesięczny Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, czerwiec 2002
Natomiast działalność agenta ubezpieczeniowego zdefiniowana została jako wykonywanie czynności w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń polegających na: pozyskiwaniu klientów, wykonywaniu czynności przygotowawczych i administracyjnych zmierzających do zawierania umów ubezpieczenia oraz doradzaniu w tym zakresie, zawieranie takich umów oraz uczestniczeniu w zarządzaniu i wykonywaniu takich umów również w sprawach o odszkodowanie.[4]
1.2. Umowa agencyjna.
1.2.1. Definicja umowy agencyjnej.
Zgodnie z brzmieniem art. 758 § 1 k.c. przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.
Działalność agencyjna zgodnie z art. 37 e ust 2 ww. ustawy może być wykonywana wyłącznie przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego. Z definicji powyższej wynika, że agent może zawierać umowy jako pełnomocnik lub działać wyłącznie jako pośrednik, którego rola ogranicza się w uproszczeniu do znalezienia dającemu zlecenie klientów i nakłonienia ich do zawarcia z nim określonego typu umowy. Do zawierania umów w imieniu dającego zlecenie oraz do odbierania dla niego oświadczeń agent jest uprawniony tylko wtedy, gdy ma do tego umocowanie.[5]
Działalność agencyjna zgodnie z art. 37 e ust 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej może być wykonywana wyłącznie przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego. W jaki sposób zadania będą wykonywane decyduje sam agent. Jego organizacja pracy i operatywność wpływają bezpośrednio na to jakie osiągnie wyniki.
Jego samodzielność nie jest jednak nieograniczona - firmy mają swoje standardy pracy - należy omawiać z nimi plany działania, składać sprawozdania, brać udział w szkoleniach itp. W zakresie płacenia podatku dochodowego i składek na ubezpieczenia społeczne sytuacja agenta jest taka sama jak osoby prowadzącej działalność gospodarczą, czyli o prawidłowe rozliczenie z ZUS i US agent troszczy się samodzielnie.[6]
1.2.2. Obowiązki i zakres odpowiedzialności stron.
Standardowa umowa agencyjna pomiędzy agentem ubezpieczeniowym a towarzystwem wymienia obowiązki i zakres odpowiedzialności każdej ze stron.
Umowę z pośrednikiem zawiera się indywidualnie i obejmuje ona takie punkty jak:
· Strony zawierające umowę;
· Termin zawarcia umowy agencyjnej;
· Czas na jaki umowa zostaje zawarta; może to być umowa na czas określony, z aneksem możliwości przedłużenia na czas nieokreślony;
· Upoważnienia doradcy w zakresie reprezentowania towarzystwa oraz wykonywania w jego imieniu następujących czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego: wypełnianie wniosku, przyjmowanie pierwszej składki, wystawianie dowodu przyjęcia składki, kierowanie na badania medyczne, doręczenie polisy wraz z dalszą obsługą i pomocą w realizacji świadczeń;
· Warunki rozwiązania umowy, tzn. przypadki, w jakich umowa może być rozwiązana, czas powiadomienia o rozwiązaniu umowy, obowiązki stron po rozwiązaniu umowy;
· Ograniczenia odpowiedzialności w zakresie dowolnego zmieniania warunków umowy, dzielenie się prowizją itp.;
· Wymagania stawiane agentowi co do ubioru, prezentacji, reklamy itp.;
· Warunki wynagrodzenia, czyli wysokość prowizji, czas jej wypłacania, bonusy i inne wynagrodzenia dodatkowe ( np. refundacja kosztów benzyny );
· Zastrzeżenie o zmianie wysokości i czasu wypłacania składki;
· Warunki i termin wygaśnięcia umowy;
Ponieważ bardzo ważną kwestią z punktu widzenia agenta jest wynagrodzenie, poświęcę temu problemowi więcej uwagi.
W większości przypadków doradcy są wynagradzani na zasadach prowizyjnych. Czas wypłacania prowizji i jej wysokość są ujęte, jak już zostało wspomniane w aneksie do umowy agencyjnej. Uważa się, iż to właśnie system prowizyjny jest najefektywniejszym z metod wynagradzania. Prowizja jest dla towarzystwa także narzędziem, dzięki któremu rekrutują agentów oraz pozwala zwrócić uwagę na jego cele marketingowe. Prowizja różni się w zależności od czasu trwania ubezpieczenia, jego rodzaju, osiągniętych wyników sprzedaży , trwałości umów ubezpieczenia itp. Oprócz prowizji na wynagrodzenie agenta może się składać także opłata za obsługę klienta, refundacja kosztów itp. natomiast w przypadków agentów zatrudnionych przez towarzystwo za podstawie umowy o pracę , stosuje się tzw. system mieszany, gdzie stała pensja jest powiększona o bonus w zależności od wysokości sprzedaży w danym okresie. [7]
Kodeks cywilny nie przewiduje szczególnej formy dla umowy agencyjnej. Określa jedynie, że każda ze stron może żądać od drugiej pisemnego potwierdzenia treści umowy oraz postanowień ją zmieniających lub uzupełniających. Zrzeczenie się tego uprawnienia jest nieważne. Do ważności umowy agencyjnej wystarczy zachowanie formy ustnej. Agent ubezpieczeniowy, aby mógł wykonać pierwszą czynność należącą do działalności agencyjnej, powinien okazać ubezpieczającemu pełnomocnictwo zakładu ubezpieczeń, co oznacza, że powinno mieć ono formę pisemną.
Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym wyraźnie przesądza, że zakład ubezpieczeń jest obowiązany wydać agentowi pisemne pełnomocnictwo. Niezachowanie tej formy nie oznacza jednak nieważności umów zawartych przez agenta, skoro do zawarcia umowy ubezpieczenia w zasadzie nie jest wymagana forma pisemna.[8]
2. Czynności związane z uzyskaniem statusu agenta ubezpieczeniowego.
2.1. Warunki uzyskania zezwolenia na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego.
Osoba fizyczna, ubiegająca się o zezwolenie na wykonywanie czynności agenta, musi spełniać następujące warunki:
1) mieszkać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,2) nie być skazana za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub przestępstwo karno - skarbowe,
3) ukończyć zorganizowane przez zakład ubezpieczeń szkolenie zakończone egzaminem z wynikiem pozytywnym,4) mieć pełną zdolność do czynności prawnych.
Poniższe dokumenty, które są niezbędne do wydania zezwolenia należy składać w oryginale lub ich kopiach poświadczone notarialnie :
· Wniosek o wydanie zezwolenia na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego,- składany przez zakład ubezpieczeń - składany przez osoby fizyczne
· Wyciąg z Krajowego Rejestru Karnego,
· Poświadczenie zameldowania na terytorium RP (wystawione przez Urząd Gminy lub odpis dowodu osobistego poświadczony notarialnie),
· Zaświadczenie o ukończeniu szkolenia,
· Zaświadczenie o zdanym egzaminie,
· Oświadczenie o pełnej zdolności do czynności prawnych,
· Upoważnienie do odbioru zezwolenia - tylko osoby fizyczne, których zezwolenie będzie odbierane przez zakład ubezpieczeń,
· Opłaty skarbowe.
Można zatem stwierdzić, iż wymogi stawiane przez Krajowy Nadzór Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych ( KNUiFE ) nie są zbyt wygórowane. [9] Warunek zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej jest oczywisty. Fakt ten stwierdza się na podstawie okazania dowodu tożsamości lub innego urzędowego potwierdzenia miejsca zamieszkania. Oczywiste jest także , iż czynność agenta powinna być wykonywana przez osobę nie posiadającą pełnej zdolności do czynności prawnych, czyli do wywoływania swoim własnym zachowaniem skutków prawnych, głównie w sferze nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Natomiast zgodnie z art. 11 kodeksu cywilnego , pełną zdolność do czynności prawnej uzyskuje się z chwilą uzyskania pełnoletności.
Wymóg niekaralności za przestępstwa określone w ustawie także ma pełne uzasadnienie, gdyż podczas wykonywania czynności agenta ubezpieczeniowego będzie miał on stale do czynienia z gotówką i dokumentami o istotnym znaczeniu nie tylko dla zakładu ubezpieczeń ale i klienta. Najważniejsza jest tu oczywiście dokument ubezpieczeniowy, czyli polisa. Od osoby wykonującej takie czynności wymaga się szczególnej rzetelności i uczciwości. Potwierdzeniem tego jest zaświadczenie o niekaralności wydane przez Rejestr Osób Skazanych, pomimo, że sama ustawa nie wymaga takiej formy. Spośród wszystkich warunków koniecznych do uzyskania licencji KNUiFE najistotniejsze jest z pewnością ukończenie przez ubiegającą się osobę odpowiedniego szkolenia i zdanie egzaminu. Osoba, która chce wykonywać zawód doradcy ubezpieczeniowego powinna orientować się w sytuacji panującej na rynku ubezpieczeniowym oraz w ogólnej sytuacji gospodarczej kraju. Poza tym powinna posiadać znajomość ogólnych warunków ubezpieczeń prowadzonych przez dane towarzystwo, orientować się w przepisach kodeksu cywilnego o umowie ubezpieczenia oraz ustawy o działalności ubezpieczeniowej, posiadać znajomość zasad akwizycji ubezpieczeniowej , kontaktów z klientami, uczciwej konkurencji itp. Potrzeba ukończenia takiego szkolenia jest także wymogiem nowoczesnego rynku, na którym znajomość powyższych zagadnień jest podstawą do pracy w zawodzie agenta. Od osób ubiegających się o zezwolenie KNUiFE wymaga się także znajomości marketingu, fachowości oraz stosowania nowoczesnych metod sprzedaży produktów ubezpieczeniowych. Dlatego tak ważne jest, aby szkolenia przeprowadzane były na odpowiednim poziomie merytorycznym, a egzamin stanowił rzeczywistą weryfikację wiedzy kandydata na agenta. Zakres szkolenia i obowiązujące tematy egzaminu oraz tryb jego składania określa Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 14 listopada 1995r. Ponieważ omawianie treści tego zarządzenia jest w tym momencie zbędne, wymienione zostaną najważniejsze z nich. Celem powyższego szkolenia jest dostarczenie uczestnikowi wiedzy teoretycznej oraz umiejętności praktycznych niezbędnych do prawidłowej i kompetentnej obsługi klienta. Minimalny czas szkolenia osób ubiegających się o uzyskanie zezwolenia Komisji na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego wynosi 150 godzin. Egzamin ma formę testu ujętego w siedem bloków tematycznych - odpowiednio do zakresu szkolenia. Test składa się ze 100 pytań. Szkolenie powinno obejmować:
1. Wiedzę z zakresu siedmiu bloków tematycznych objętych zakresem egzaminu, do których zalicza się:
a) podstawowe zagadnienia z zakresu prawa cywilnego,
b) regulacje związane z działalnością ubezpieczeniową,
c) zasady zawierania umów ubezpieczenia i likwidacji szkód,
d) obliczania składki ubezpieczeniowej,
e) podstawowe regulacje kodeksu handlowego, ustawy o przedsiębiorstwach państwowych i prawa spółdzielczego,
f) ogólne i szczególne warunki ubezpieczeń danego zakładu ubezpieczeń,
g) zagadnienia z zakresu etyki zawodowej agenta ubezpieczeniowego ( tajemnica zawodowa, konflikt interesów, kontakty z klientem, minimalny zakres informacji udzielanych ubezpieczającym ).
2. Podstawowe informacje o rynku ubezpieczeniowym w Polsce.
3. Zaznajomienie z dokumentacją związaną z zawieraniem umów ubezpieczenia i likwidacją szkód.
4. Informacje o taryfach składek i zasadach ich obliczania.
5. Zaznajomienie z aktami dotyczącymi wewnętrznej struktury danego zakładu ubezpieczeń ( regulamin organizacyjny, statut itp. )
6. Zagadnienia z zakresu techniki akwizycji ubezpieczeniowej.
Po zakończeniu szkolenia egzamin powinien być przeprowadzony nie później niż w ciągu 14 dni . Egzamin ten ma formę testu, składającego się ze 100 pytań, a warunkiem jego ukończenia jest poprawne odpowiedzenie na 66 z nich. KNUiFE może cofnąć zezwolenie na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego zarówno na wniosek zakładu ubezpieczeń, jak i z własnej inicjatywy, po zasięgnięciu opinii zakładu ubezpieczeń.[10]
Organ nadzoru może cofnąć zezwolenie na wykonywanie działalności agenta ubezpieczeniowego, jeżeli osoba fizyczna:
1. przestała spełniać warunki wymagane do uzyskania zezwolenia, np. została prawomocnie skazana za przestępstwa przeciwko mieniu, dokumentom lub przestępstwa karno – skarbowe albo też utraciła zdolność do czynności prawnych,
2. złożyła zawiadomienie o zaprzestaniu wykonywania zawodu,
3. prowadzi działalność z naruszeniem przepisów prawa; chodzi tu w szczególności o przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej, kodeksy cywilnego ( o umowie ubezpieczeni, pełnomocnictwo ), czy też przepisy kodeksu karnego.
W momencie cofnięcia zezwolenia dana osoba nie może wykonywać czynności
agenta ubezpieczeniowego, a zatem powinno być jej odebrane pełnomocnictwo. Osoba, której cofnięto pełnomocnictwo powinna zwrócić dokument zezwolenia na wykonywanie czynność agenta ubezpieczeniowego oraz rozliczyć się finansowo i z dokumentacji z zakładem ubezpieczeń. Okres wypowiedzenia umowy ubezpieczenia nie może przekroczyć trzech miesięcy od chwili stwierdzenia tego faktu przez towarzystwo ubezpieczeniowe.[11]
4. Charakterystyka zawodu agenta ubezpieczeniowego.
Omówione wcześniej warunki uzyskania zezwolenia na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego pokazują, iż poza nimi nie ma właściwie istotnych ograniczeń w dostępie do tego zawodu. Wynika z tego, iż agentem może zostać prawie każdy niekaran...
irq65