rozwój muzyczny.odt

ROLA MUZYKI W CAŁOKSZTAŁCIE WYCHOWANIA I KRZTAŁCENIA DZIECKA.

     Muzyka jest częścią składową ogólnego kształcenia i wychowania i zasługuje na szczególne podkreślenie w znaczeniu ogólno wychowawczym. Wychowanie muzyczne jest bardzo ważną i specyficzną formą kształcenia i wychowania, mającą wpływ na wszechstronny rozwój człowieka. Podstawowym celem przedmiotu muzyka jest przygotowanie do świadomego korzystania z dorobku światowej i rodzimej kultury muzycznej, twórczego uczestnictwa w życiu muzycznym kraju oraz rozwijanie uzdolnień i zainteresowań muzycznych.

Odpowiednio przygotowany program wychowania muzycznego musi opierać się na znajomości psychiki dziecka i jej rozwoju, a muzyka dzięki swym walorom humanistycznym zawiera wszelkie możliwości wpływania na ten rozwój. Wychowanie muzyczne nie polega wyłącznie na przekazywaniu uczniom podstawowych wiadomości z zakresu muzyki, lecz na rozwijaniu osobowości i kultury osobistej, rozwijanie muzycznych uzdolnień i umiejętności uczniów. Współczesna szkoła stawia za cel przygotowanie dzieci do życia w dzisiejszej rzeczywistości i korzystania z jej dorobku kulturowego oraz osiągnięć technicznych. Chodzi tu o ukształtowanie osobowości aktywnej i wszechstronnej. Cel ten może być osiągnięty przez zastosowanie różnorodnych metod pobudzających zainteresowania i wyobraźnie dziecka. Bardzo ważny jest kontakt ze sztuką, wywoływanie bodźców, które określają nastroje i przeżycia. Muzyka ma pozytywny wpływ na rozładowanie stanów napięć emocjonalnych oraz utrzymanie równowagi psychicznej dziecka. Pobudzenie zainteresowań muzycznych można dokonać poprzez bezpośrednią muzyczną działalność- udostępnienie zróżnicowanych form kontaktów uczniów z muzyką jak: śpiew, gra na instrumentach, słuchanie muzyki, ruch z muzyką, elementarne tworzenie muzyki.

Wyznacznikiem wszechstronnego rozwoju osobowości są trzy kategorie celów:

-         poznawczy

-         kształcący

-         wychowawczy

Jednym z pierwszych kontaktów dziecka z muzyką jest jego własny śpiew, a najprostszą formą muzyczną- piosenka oraz bezpośrednie słuchanie muzyki. Ruch z muzyką przeznaczony jest głównie w przedszkolu i początkowych klasach I-III. Kładzie się tu nacisk na rozwój i kształcenie muzykalności, która przyczynia się do rozwoju psychicznego i fizycznego dzieci. Ruch z muzyką kształci poczucie rytmu, tempa, dynamiki, kształci szybki refleks, aktywność, kondycję, orientację w przestrzeni. Dziecko 3-4 letnie jest zdolne do poprawiania swoich reakcji, gdyż dzięki poczuciu rytmu muzyka pobudza je ogólnie do wykonywania ruchów, dzieci 5-7 letnie dostosowują swoje ruchy do odpowiedniej muzyki. Reagują na zmiany tempa, dynamiki, wysokości dźwięku.

Ruch przy muzyce kształtuje sprawność, estetyką ruchu, zmusza do pracy nad całym ciałem oraz umysłem. Piosenka jest najprostszym i najbliższym utworem muzycznym i na ogół darzona dużym zainteresowaniem przez dzieci ze względem na tekst, w którym coś się dzieje, o czymś opowiada. Dziecko potrafi zrozumieć go, przyswoić i przeżyć, a potem odtworzyć- jest źródłem emocjonalnych przeżyć dziecka. Piosenka jest często materiałem, na podstawie, którego łatwiej jest uświadomić dzieciom najprostsze zjawiska muzyczne jak rytm, melodia, dynamika, budowa frazy lub całego utworu. Stanowi podstawę kształcenia głosu dziecka- dążenie do jego pięknego brzmienia. Uwrażliwia słuch w różnych przejawach: wysokość dźwięku, czas trwania, dynamika, tempo, artykulacja. Pomaga kształtować smak artystyczny, rozwija pamięć. W trakcie śpiewu kształcą się wyobrażenia słuchowe, pamięć interwałów, słuch wysokościowy. Jedną z wartości wychowawczych muzyki jest potrzeba radości, jaka jest dostarczana dzieciom przez muzykę. Zadowolenie wywołane jest nie tylko nastrojem utworu, ale przede wszystkim własną aktywnością, wyładowaniem nagromadzonej energii, satysfakcją działania i tworzenia. Radość występuje również w wyniku słuchania utworu, wywołana jego treścią czy nastrojem. Atmosfera radości jest niezbędna dla właściwego rozwoju dzieci. Radość przeżycia estetycznego często rekompensuje niepowodzenia w innych przedmiotach nauki. Zbliża dzieci do siebie, ośmiela nieśmiałych. Szczególnie jaskrawo procesy te występują w szkołach specjalnych, a także u dzieci wychowywanych w złych warunkach społecznych oraz u dzieci o opóźnionym rozwoju umysłowym. Zajęcia z muzyki powinny być relaksem, a nie tylko obowiązkami. Muzyka, a szczególnie niektóre jej gatunki, może wywoływać pewne stany zwane nastrojami. Mamy do czynienia z wrażliwością emocjonalną, która czyni zarówno dziecko jak i dorosłego człowieka żywszym i podatniejszym na bodźce, szybszym w reakcjach uczuciowych i intelektualnych; wrażliwością estetyczną, która daje zdolności i potrzebę przeżywania piękna w sposób wszechstronny- jest ona formą wrażliwości emocjonalnych; wrażliwość artystyczna- to zdolność oceny obiektywnych cech dzieła sztuki, które niezależnie od indywidualnych i różnych przeżyć estetycznych decydują o artystycznej wartości danego dzieła; wrażliwość muzyczna jest rodzajem wrażliwości artystycznej- składa się na nią słuch muzyczny połączony z umiejętnością emocjonalnego reagowania na muzykę, a więc muzykalność wrodzona i wykształcona przez uprawianie i8 słuchanie muzyki oraz wiedza muzyczna. Powinniśmy prezentować dzieciom i młodzieży muzyką różnorodną pod względem brzmienia, wyrazu emocjonalnego, gatunku, stylu muzycznego. Odczucie wartości piękna jest tym pełniejsze im słuchacz więcej potrafi w utworze usłyszeć i głębiej go przeżyć. Bardzo ważne jest, więc przygotowanie dzieci i młodzieży jako odbiorców muzyki. Słuchanie jej jest przeżyciem muzycznym, u którego podstaw leżą zdolności muzyczne. Zdolność rozumienia utworu, zmienia się wraz z wiekiem, dojrzewaniem muzycznym i wywołuje różną reakcję. Inaczej odczuwa się muzykę smutną, żałosną, a inaczej wesołą, radosną, chyba, że brak u słuchacza zdolności do reakcji emocjonalnych. W muzyce występują różne napięcia i odprężenia. Muzyki słucha się po to, by analizować, poznawać, ale głównie po to, by ją przeżywać, Przeżycie muzyczne może brać też udział w kształtowaniu postaw moralnych. Łączenie integralne estetyki z etyką ma tradycje już od starożytności. Platon i Arystoteles położyli fundament pod rozwój myśli, że piękno równa się dobru, zachwyt jest przejawem nie tylko piękna, ale i uczuć moralnych, a określone rytmy i melodie wywołują: gniew i łagodność, pychę i złość. Treść utworów muzycznych może wpływać bezpośrednio na kształtowanie poglądów i postaw moralnych młodego i dorosłego człowieka, gdy zawierają czytelną treść o problematyce moralnej. Może to mieć miejsce wyłącznie w formach muzycznych połączonych ze słowem lub akcją sceniczną. Przykładem mogą być pieśni patriotyczne, obrzędowe, religijne. Treści zawarte w procesie wychowania muzycznego kształtują poglądy dzieci na wartość kultury, udział różnych społeczeństw w tworzeniu tych wartości. Na postawę moralną mają wpływ także zespołowe czynności muzyczne dzieci. Kształci się przy tym świadoma dyscyplina, współodpowiedzialność, solidarność, a także współprzeżywanie piękna i radości, bezinteresowne związki koleżeńskie. Nauczanie przeżycia estetycznego, ukazanie wartości, przyjemności i korzyści z niego przyjętych jest fragmentem wychowania humanistycznego w tym znaczeniu, że ukazuje takie możliwości realizacji potrzeb i wzbogacania się człowieka, które nie kolidują z dążeniami i prawami innych ludzi. Wspólne muzykowanie- gra na instrumentach poza rozbudzaniem zainteresowań i zamiłowań muzycznych oraz rozwojem muzycznym dzieci przyczynia się do rozwoju procesów poznawczych, kształci uwagę, pamięć, uczy skupienia, a także spostrzegania zjawisk dźwiękowych i ujmowania ich w muzyczną całość. Wspólne muzykowanie rozwija pozytywne postawy społeczne jak np. koleżeńskie stosunki, współpracę w zespole, daje poczucie pełnowartościowości nawet mniej zdolnym uczniom.

Opracowała: Dorota Mierzwińska.