FORMA ŻYWA A KONCEPCJA GATUNKU BIOLOGICZNEGO.pdf

Gatunek naturalny - część I

FORMA ŻYWA A KONCEPCJA GATUNKU BIOLOGICZNEGO

Dr Jolanta Koszteyn

Referat przedstawiony podczas konferencji ChFPN "Bryza"

Kościelisko 2010

Część pierwsza

Zdecydowana większość biologów uznaje realne istnienie różnorodnych

gatunków istot żywych , choć - jak do tej pory - nie ma jednej, powszechnie

akceptowanej definicji, czy raczej koncepcji gatunku biologicznego .

Na gruncie współczesnej biologii jest ponad dwadzieścia koncepcji gatunku; np.:

Agamospecies, Biological Species, Cladistic Species, Cohesion Species, Composite Species,

Ecological Species, Evolutionary Significant Unit, Evolutionary Species, Genetic Species,

Genotypic Cluster Concept, Morphological Species, Non-dimensional Species, Phenetic

Species, Phylogenetic Species Concept, Recognition Species Concept, Reproductive

Competition Concept, Successional Species Concept, Taxonomic Species Concept.

Pojęcie gatunku biologicznego wywodzi się z empirii, czyli obserwacji struktur i

dynamizmów biologicznych. Te obserwacje powinny uwzględniać

• pojedyncze (osobnicze) cykle życiowe

• więzi pokrewieństwa między osobnikami

• normę reakcji danej formy żywej.

Punktem wyjścia rozważań nad koncepcją gatunku biologicznego są wyniki

badań nad konkretnymi, pojedynczymi formami żywymi . Ten dąb, ten kot, ta

żaba, ta bakteria, ten człowiek jest konkretną, pojedynczą formą żywą . Zwrócenie

uwagi na kwestię przedmiotu rozważań nad gatunkiem biologicznym , może się

wydawać trywialne, czy wręcz niepoważne. Wziąwszy jednak pod uwagę

niektóre, „zawężone” koncepcje gatunku (np. oparte na cechach

morfologicznych dorosłych osobników, lub na podobieństwie DNA) sprawa nie

jest tak błaha, jakby się z pozoru wydawało. Wyrażenie konkretna, pojedyncza

forma żywa nie oznacza – a przynajmniej nie przede wszystkim – „zamrożonej w

czasie”, wyodrębnionej z otoczenia struktury organicznej , którą widzimy tu i

teraz .

Gdy z początkiem wiosny staniemy nad

brzegiem stawu, to widzimy skrzek żaby.

W kilka dni potem widzimy żwawo

pływające kijanki, zaopatrzone w skrzela i

długi ogon.

Za jakiś czas dostrzegamy skaczące po

trawie żabki, które nie mają ani ogona, ani

skrzeli, za to mają długie odnóża tylne i

płuca.

Ale nawet wtedy, gdy żaba osiągnie

dojrzałość, jej aktualne struktury (serce,

kości, skóra, itd.) nie są dokładnie

strukturami sprzed paru dni, ponieważ

zostały one częściowo wymienione, dzięki

nieustannemu metabolic turn-over.

„ Wszystkie składniki organizmu

uczestniczą w ciągłych przemianach. /…/

jedną z głównych (jeśli nie podstawową)

funkcją organizmu jest stałe odtwarzanie

swojej struktury. /.../ komórka i cały żywy

organizm musi umieć syntetyzować swe

bardzo skomplikowane struktury ze

znacznie prostszych cząsteczek.” (Rose &

Bullock 1993/91-92)

Złożona struktura żaby zmienia się z

minuty na minutę - ale ta żaba – czy to w

postaci skrzeku, czy kijanki – pozostaje

ciągle tą samą żabą tak długo, jak długo

trwa jej dynamika rozwojowa czyli

budowanie oraz nieustanne

odbudowywanie i naprawianie organów

ciała.

Dynamika rozwojowa, w niearbitralny sposób

„wytycza granice” rzeczywistego i podstawowego

przedmiotu badań biologów, czyli osobniczego cyklu

życiowego żaby, ćmy, chełbi, paproci, … itd.

„ Organizm jest czymś więcej niż strukturą, jest zarazem

ciągiem zdarzeń.” (Berrill & Karp, 1983/12)

„ Granic” pojedynczej formy żywej nie wytycza jej

struktura, „zamknięta” w powłokach skóry czy ściany

komórkowej, ale jej cykl życiowy .

To oczywiście nie oznacza, że dynamika formy żywej

ogranicza się wyłącznie do rozwoju.

M uchołówka (Ficedula) karmiąca swoje pisklę

Szerszeń (Vespa) budujący gniazdo

Widzimy bowiem, że organizmy poszukują pożywienia, budują gniazda,

uciekają przed napastnikiem, odbywają wiosenne gody, opiekują się

potomstwem, i w końcu odpoczywają po trudach dnia.

Niemniej jednak, dynamika rozwojowa umożliwia dostrzeżenie całościowości

pojedynczych form żywych (osobników), poza którymi nie ma dynamiki życia.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: