John Cornwell-Papiez Hitlera-przypisy.pdf

(157 KB) Pobierz
6266406 UNPDF
PRZYPISY
Skróty, źródła archiwalne
AAS Acta Apostolicae Sedis
ADSS Actes et Documents du Saint Siege relatifs ä la Seconde Guerre Mondiale (Akta i
dokumenty Stolicy Apostolskiej dotyczące II wojny światowej), Watykan 1965-
1981
DRB Dokumenty rządu brytyjskiego z Archiwum Państwowego w Kew
CJC Codex Juris Canonici (Kodeks Prawa Kanonicznego), Rzym 1917
PZWB Dokumenty dotyczące polityki zagranicznej Wielkiej Brytanii
PZN Dokumenty dotyczące polityki zagranicznej Niemiec
MSZ Dokumenty brytyjskiego MSZ z Archiwum Państwowego w Kew
Osborne Listy w posiadaniu lady Hesketh
SRS
Sezione per i Rapporti eon gli Statu Watykański Sekretariat Archiwum
Państwowego
Teste
Zeznania w procesie beatyfikacyjnym Piusa XII, w posiadaniu Towarzystwa
Jezusowego w rzymskim Borgo Santo Spirito
PROLOG
1. Teste, s. 229. Książę Carlo Pacelli, siostrzeniec papieża, powiedział trybunałowi
beatyfikacyjnemu, że przez większość życia wuj mierzył 178 cm i ważył około 57 kilo.
2. C. Pallenberg The Vatican from Within, Londyn 1961, s. 27.
3. J. Lees-Milne Midway on the Waves: Diaries 1945-1949, Londyn 1985, s. 98.
4. Cyt. w: P. Hebblethwaite Paul VI, Londyn 1993, s. 339.
5. C. Dessain, red., Letters and Diaries of John Henry Newman, Londyn 1961, t.22,
ss. 314-315.
6. Cyt. w: S. Friedländer Nazi Germany and the Jews, Vol. I: The Years of Persecution,
1933-39, Londyn 1997, s. 49. Niemieckie źródło cytatu: Der Nationalsozializmus:
Dokumente 1933-1945, Frankfurt nad Menem 1957, s.
ROZDZIAŁ 1. RODZINA PACELLICH
1. Najsolidniejszym opublikowanym źródłem wiedzy o dzieciństwie i rodzinie
Pacellego są - oprócz, cytowanych za Teste, zeznań w sprawie jego kanonizacji - Articoliper
ilprocesso, życiorys sporządzony na potrzeby beatyfikacji przez jezuitów i opublikowany
do użytku wewnętrznego w Borgo Santo Spirito w Rzymie w roku 1967. Inne źródła to
między innymi: I. Giordaniego Pio XII: Un Grande Papa, Turyn 1961,1. Konopatzkiego
Eugenio Pacelli: Kindheit und Jugend in Dokumente, Monachium 1978, N. Padellara
Portrait of Pius XII, tłum. ang., Londyn 1956, i J. Smita Pope Pius XII, Londyn 1961.
2. Cyt. w: G. Trevelyan Garibaldi's Defence of the Roman Republic, Londyn 1928, s. 228.
3. Zob. passim D. Kertzer The Kidnapping ofEdgardo Mortara, Londyn 1997.
4. Cyt. w: C. Butler Vatican Council, Londyn 1962, s. 355.
5. Denzinger-Schónmetzer Enchyridion symbolorum
definitionum
declarationum,
Rzym 1976, s. 508.
6. H. E. Manning True Story ofthe Vatican Council, Londyn 1877, s. 145.
7. Teste, s. 30.
375
8. Cyt. w: J.D. Holmes The Triumph of the Holy See, Londyn 1978, s. 160.
9. J.N.D. Kelly The Oxford Dictionary odPopes, Oksford
1987, s. 310.
10. N. Padellare Portrait of Pius XII, s. 10. u. Tamże, ss. 10-11.
11. Tamże, ss 10-11.
12. Cyt. w: Konopatzki Eugenio Pacelli, s. 34.
13. Cyt. w I. Giordani Pio XII, ss. 14-15.
14. Teste, s. 109.
15. Cyt. w: P. Lehnert Ich durfte Ihm dienen: Erinnerungen an Papst Pius XII,
Wurzburg 1982, s. 9 i nn.
16. R. Leiber, SJ, „Pius XII As I Knew Him" The Tablet, 13. XII. 1958.
17. Tamże.
18. Cyt. w: B. O'Reilly Life of Leo XII, Londyn 1987, s. 483.
19. Encyklika Aeterni patris, 1879.
20. Teste, Elisabetta Pacelli (Rosignani), s. 3.
21. Cyt. w: P. Lapide The Last Three Popes and the Jews, Londyn 1967, s. 83.
22. Patrz G. Kisch The Jews in Medieval Germany: A Study of Their Legal and Social
Status, Chicago 1949.
23. Na temat oszczerstw o wykorzystywaniu krwi niemowląt i profanacji hostii
istnieje obszerna literatura. Zob. zwłaszcza R. Po-chia Hsia The Myth of Ritual Murder:
Jews and Magie in Reformation Germany, Yale 1988.
24. Oremus at pro perfìdis Judaeis: ut Deus at Dominus noster auferat velamen de
cordibus eorum; ut et ipsi agnoscantjesum Christum Dominum nostrum. W tej zmawianej
w intencji Żydów modlitwie w obrządku trydenckim celebrant i wierni nie klęczą tak jak
zwykle.
25. Civiltà Cattolica z 20.VIII. 1881, s. 478, z 3.XII 1881, s. 606 i z 21.1. 1882, s. 214.
14. AAS 40, 1907, ss. 593-650.
15. Tamże, s. 631.
16. Motu proprio - „Sacrorum antistium".
17. O. Collins Papai Power, Londyn 1997, s. 66.
18. Na temat Romola Murriego, założyciela ruchu Chrześcijańskiej Demokracji,
patrz N. Padellaro Portrait of Pius XII, tłum. ang., Londyn 1956, ss. 22-23.
19. H. Dal-Gal Pius X, Dublin 1953, s.234.
ROZDZIAŁ 3. PAPIESKIE GRY O WŁADZĘ
1. W kwestii historycznego tła Codex Juris Canonici (Rzym 1917), dalej CJC, patrz
C. Van de Wiel History of Canon Law, Louvain 1989, oraz J. Coriden An Introduction to
Canon Law, Nowy Jork 1990.
2. Patrz G. Feliciani, „La Codificazione del Diritto Canonico e la Riforma della Curia
Romana", w La chiesa e la società industriale, cz. 2, pod red. E. Guerriera i A. Zambarbieriego,
w Storia della Chiesa, t. XXII/2, Mediolan 1990, ss. 293-315.
3. U. Stutz Der Geist des Codex Juris Canonici, Stuttgart 1918, s. 50.
4. Patrz CJC, kanon 246: Singulis Congregationibus praeest Cardinalis Praefectus
vel, si eisem praesit ipsemet Romanus Pontifex, eas dirgit Cardinalis Secretarius; quibus
adjunguntur Cardinales quos Pontifex eis adscribendos censuerit, cum actiis necessariis
administris. (Każdej kongregacji przewodniczy kardynał prefekt albo jeśli przewodniczy jej
sam rzymski papież, to kieruje nią kardynał sekretarz. W jej skład wchodzą wyznaczeni
przez papieża kardynałowie wraz z niezbędnymi asystentami).
5. CIC, kanon 1323: Fide divina et Catholica ea omnia credenda sunt quae verbo Dei
scripto vel tradito continentur et ab Ecclesia sive sollemni judicio sive ordinario et unwersali
magisterio tanquam divinitus revelata credenda proponuntur. (We wszystkie te prawdy, zawarte
w pisanym słowie Bożym lub w tradycji i podawane przez Kościół do przyjęcia w postaci uroczystych
decyzji oraz w zwykłym i powszechnym nauczaniu jako objawienia Boże, trzeba wierzyć
fide divina et Catholica).
6. T. Lincoln Bouscarew, SJ, i Adam C. Ellis, SJ, Canon Law: A Text and Commentary,
Milwaukee 1951, s. 743.
7. CIC, kanon 1325: Caveant Catholici ne disputationes vel collationes, publicas
praesertim, cum acatholicis habeant, sine venia Sanctae Sedis aut, si casus urgeat, loci Ordinarii.
8. G. Sweeney Bishops and Writers, Cambridge 1977, s. 208.
9. Patrz kanon 749.2, CJC, Rzym 1983.
10. Patrz R. Astorri, Diritto comune e normativa concordataria. Un scritto inedito di
Mons Pacelli sulla decadenza degli accordi tra chiesa e stato, w „Storia contemporanea",
4. VIII. 1991, ss. 685-701.
11. Cyt. w: A. Rhodes The Power of Korne in the Twentieth Century, Londyn 1983,
ss. 122-123.
12. E.E.Y. Hales, The Catholic Church in the Modem World, Londyn 1958, s. 252.
13. Cyt. w: N. Padellaro Portrait of Pius XII, tłum. ang., Londyn 1956, s. 24.
14. Cyt. W: C. Falconi Popes in the Twentieth Century, tłum. ang., Londyn 1967, s. 76.
15. Tamże, s. 76.
16. Pacelli zastąpił Benigniego 7 marca 1911 roku. Patrz E. Poulat Intergrisme et
Catholicisme Integrai, Paryż 1969, s. 258.
17. Rhodes The Power ofthe Rome, s. 225.
ROZDZIAŁ 2. ŻYCIE UTAJONE
1. Patrz Articoli per il processo, Rzym 1967, s. 16; I. Giordani Pio XII: Un Grande
Papa, Turyn 1961, ss. 31-32.
2. Patrz Articoli per il processo, s. 16.
3. Eugenio Pacelli La personalità a la territorialità delle leggi specialmente nel diritto
canonico, Watykan 1912.
4. Teste, ss. 255-256.
5. Tamże, s. 256.
6. Cyt. w: C. Falconi Popes in the Twentieth Century, tłum. ang., Londyn 1967, s. 2.
7. G. Daly Transcendence and Immanence: A Study in Catholic Modernism and
Integralism, Oksford 1980, s. 165.
8. N. Lash, „Modernism, Aggiornamento and the Night Battle", w Bishops and Writers,
pod red. Garretta Sweeneya, Cambridge 1977, ss. 55-56.
9. Cyt. w: G. Fogarty The Vatican and the American Hierarchy from1870 to 1965,
Wilmington, Delaware, 1985,5. 178.
10. Cyt. w: O. Chadwick A History of Popes: 1830-1914, Oksford 1998, s. 357.
11. Cyt. w: Falconi Popes in the Twentieth Century, s. 54.
12. Cyt. w: Chadwick History of the Popes, s. 55.
13. Cyt. w: Daly Transcendence, s. 51.
376
377
18. Cyt. tamże, s. 224.
19. O Cardonie (niewątpliwie na podstawie wywiadu z tym kapłanem) napisano
26 czerwca 1914 roku w „L'Eclaireur de Nice". Inne wersje historii Cardona ukazały się
27 czerwca 1914 w paryskim „Le Journal" i „Echo de Paris".
20. Vatican SS [Segreteria di Stato] SRS: Austria-Ungheria (1913-1914), t. 448, ss. 26-29.
21. Tamże, t. 448, ss. 32—34.
22. Tamże, t. 449, ss. 53-54.
23. Tamże, t. 448, s. 34 i nn.
24. Tamże, s. 38.
25. Tamże, Serbia (Rapporti sessioni), 1914, t. 1186.
26. Tamże, t. 1187.
2. Patrz encykliki Leona XIII Diuturnum illud (1881) i Immortale Dei (1885).
3. Patrz H. Spiegelberg The Phenomenological Movement, Haga 1969, s. 228—
268. Patrz również M. Scheler Ilformalismo nelletica e letka materiale dei valori, Mediohn
1996, a zwłaszcza wstęp Giancarla Caronella.
4. W sprawie międzywyznaniowych tendencji w partii Centrum i zawodowych
związkach katolickich w opozycji do „integrale" Stolicy Apostolskiej patrz H. Hurten
Deustche Katholiken, 1918-1945, Paderborn 1992, ss. 7-8.
5. Praca M. Schelera Sociological Reorientation and the Task oj German Catholics
after the War (1915), cyt. w: K. Scholder The Churches and the Third Reich, tłum. ang., t. 1,
Londyn 1987, s. 15.
6. Patrz Stehlin Weimar and the Vatican, s. ix.
7. Cyt. w: E.R. Huber i W. Huber Staat und Kirche, t. 2, Berlin 1976, s. 540.
8. Bulla papieska De salute animarum i towarzyszący jej list apostolski Quad de
fidelium z roku 1821.
9. SRS, Germania, t. 885, s. 3.
10. SRS, Germania, 1919, t. 885, s. 10.
11. Cyt. w: N. Trippen Das Domkapitel und die Erzbischofwahlen in Koln, 1821-1929,
Kolonia i Wiedeń 1972, s. 504, cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich,
t. I, s. 5 9.
12. SRS, Germania, 1919, t. 885, s. 10.
13. Tamże, s. 17.
14. Tamże, s. 11.
15. Tamże, s. 18.
16. Tamże, ss. 11—12.
17. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 61.
18. Cyt. tamże.
19. Erzberger do Aversy, list z 2 marca 1917, cyt. w: Stehlin Weimar and the Vatican, s. 12.
20. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 61.
21. Patrz E.C. Helmreich The German Churches under Hitler, Detroit 1979, s. 98.
22. Patrz Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, ss. 62 i 249.
23. Tamże, s. 62.
24. Cyt. tamże, s. 62.
25. Stehlin Weimar and the Vatican, s.53.
26. Teste, s. 6 i nn.
27. Tamże, s. 6.
28. Tamże, s. 69.
29. SRS, Germania, 1921, t. 902, s. 9, wersja zrewidowana.
30. Tamże, s. 20 i nn.
31. Wspólna rezolucja Kongresu Stanów Zjednoczonych nr 433 z roku 1920.
32. MSZ 371/43869/21.
ROZDZIAŁ 4. DO NIEMIEC
1. A. Hasler How the Pope Became Infallible, Nowy Jork 1981, s. 253.
2. Cyt. w: H. Daniel-Rops A Fight for God, Londyn 1963, s. 241.
3. A. Hatch i S. Walshe Crown of Glory: The Life of Pope Pius XII, Londyn 1957, s. 62.
4. F. Johnston Fatima: The Great Sign, Exeter 1980, s. 28.
5. S. Antonio, La conciliazione ufficiosa: Diario del Barone Carlo Monti, 1914-1922,
t. 2, Watykan 1997, s. 96.
6. SRS, Guerra Europa, 1914-1918,1, ss. viii, 17, t. Ili, ss. 50-51.
7. Tamże, s. 62.
8. Tamże, s. 64.
9. Relacja Theobalda von Bethmann-Hollwega w Betrachtungen zum Weltkriege, t. 2,
s. 211 i na., cytowana w: Hatch i Walshe Crown of Glory, s. 62.
10. „New York Times" z 17 października 1922.
11. Patrz Hatch and Walshe Crown of Glory, s. 74.
12. N. Padellare Portrait of Pius XII, tłum. ang., Londyn 1956, s. 41.
13. pfSRS, Germania, 1917, t. 852, ss. 2-5.
14. Tamże, s. 4.
15. SRS, Germania, 1917, t. 853, ss. 6-7.
16. SRS, Baviera, t. 42, ss. 6, 9, 10.
17. Tamże, s. 11.
18. Tamże, s. 17.
19. SRS, Baviera, t. 42, s. 57. Pierwszy z ocalałych listów Pacellego z Monachium pochodzi
z 3 lutego 1919.
20. SRS, Baviera, list Pacellego do Gasparriego z 18 kwietnia 1919.
21. Tamże, s. 37.
22. Zob., na przykład, M. Martin Decline and Fall of tbe Roman Catholic Church,
Londyn 1981, s. 262.
23. P. Lehnert Ich durfte Ihm dienen: Erinnerungen an Papst Pius XII, Wurzburg 1982,
s. 15 i następne.
24. SRS, Baviera, ss. 46-47, wersja zrewidowana.
ROZDZIAŁ 6. BŁYSKOTLIWY DYPLOMATA
ROZDZIAŁ 5. PACELLI I WEIMAR
1. Scholder The Churches and the Third Reich, tłum. ang., 1.1, Londyn 1987, s. 65.
2. L. Volk Das Reichskonkordat, Moguncja 1969, ss. 11—13.
3. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 66.
4. Volk Das Reichskonkordat, s. 18.
1. S. Stehlin Weimar and the Vatican, New Jersey 1983, przyp. 275.
378
379
5. Scholder The Churches and the Third Reich, t.1, s. 67.
6. „The Tablet" 18.11. 1939.
7. MSZ Belgii, Allemagne, 17, Aspeslaugh do generała de GufToryego, szefa belgijskiej
delegacji przy Międzyalianckiej Komisji Kontroli Wojskowej, 12 lipca 1923 roku, cyt.
przez Stehlina, s. 256.
8. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 69.
9. Tamże.
10. PZWB, 1919—1939, seria druga, t. 5, 1933, Londyn 1956, s. 525.
11. P. Lehnert Ich durfte Ihm dienen: Erinnerungen an Papst Pius XII, Würzburg 1982, s. 38.
12. A. Stahlberg Bounden Duty: Memoirs of a German Officer, 1932-45, Londyn 1990,
ss. 36-37.
13. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 71.
14. Tekst konkordatu z Prusami, patrz W. Weber Die Deutschen Konkordate und
Kir chew ertrage der Gegenwart, Getynga 1962, ss. 86-88.
15. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 72.
16. Cyt. w: Hatch I S. Walshe Crown of Glory, s. 85.
17. Teste,s. 54.
18. Lehnert Ich durfte, s. 42.
17. Tamże.
18. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 149.
19. Bergen do MSZ, 2 czerwca 1930, Archiwum AA w Bonn, Botschaft Rom-Vatican,
t. 143, cyt. tamże.
20. G.A. Craig Germany 1866-1945, Oksford 1981, s. 533.
21. W. Patch Heinrich Brüning and the Dissolution of Weimar Republic, Cambridge
1998, ss. 88-89 i nn
22. Patrz tamże, ss. 2-4.
23. R. Morsey, „Die Deustche Zentrumpartei", w Das Ende der Parteien, 1933, red.
E. Matthias i R. Morsey, Dusseldorf 1960, s. 301.
24. Heinrich Brüning Memoiren, 1918-1934, Stuttgart 1970, s. 358 i nn. Volk (patrz
przyp. 16), jezuicki historyk i wielbiciel Piusa XII, nie chce wierzyć, by Pacelli był aż
tak niezręcznym politykiem. Morsey (patrz przyp. 23), na podstawie sporadycznych
nieścisłości w tekście, wyraża wątpliwości co do samego spotkania. Ja natomiast (z uwagi
na staranne porównanie przezeń dowodów zewnętrznych i wewnętrznych) skłaniam się do
stanowiska Karla Scholdera przedstawionego w książce The Churches and the Third Reich,
t.I, 612: „Nie ma wątpliwości, że dobrze ukazuje on intencje Pacellego", nie podzielam
zaś obiekcji Volka zawartych w pracy Reichskonkordat, s. 48 i nn., i R. Morseya
w Zur Entstehung, Autbentisytat und Kritik von Brünings Memoiren, Opladen 1975, s. 45
i nn. Zastrzeżenia drugiego z autorów w kwestii spotkania Pacellego z Brüningiem są
małostkowe i nie w pełni ścisłe. Co prawda ogólne zarzuty Morseya co do rzetelności
pamiętnika Brüninga mają pewne podstawy, niemniej wszystko przemawia za tym, że
rozmowa przebiegła tak, jak opisał to niemiecki kanclerz.
25. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 152.
26. Brüning, Memoiren, s. 358.
27. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 15 2.
28. I. Kershaw, Hitler, 1889-1936, Londyn 1998, s. 339.
. 29. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 152; Brüning Memoiren, s. 358.
30. Brüning Memoiren, s. 358.
31. Tamże, s. 359.
32. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 153; Brüning Memoiren, s. 359.
33. Brüning Memoiren, s. 359.
34. Tamże, s. 360.
35. Rękopis Brüninga, pamiętniki, s. 351-352. Archiwum Polityki Zagranicznej
Uniwersytetu Harvarda 93.4, cyt. w: Patch Heinrich Brüning, ss. 295-296.
36. Brüning Memoiren, s. 361.
37. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 153.
38. Meldunek Rittera przesłany 20 grudnia 1931 roku do Monachium, cyt. w: Scholder
The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 154.
39. Tamże, s. 15 5.
40. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, t. II, s. 157.
41. Cyt. tamże, s. 157.
42. Ludwig Kaas, Der Konkordatstyp des faschistischen Italien, „Zeitschrift für
auslandisches öffentliches Reich und Volkerrecht" III. 1,1933, ss. 488-522.
ROZDZIAŁ 7. HITLER I KATOLICYZM NIEMIECKI
1. A. Hitler Mein Kampf, przekład Ralpha Manheima, Londyn 1993, s. 105-107.
2. Patrz Paul Hoser, Hitler und die Katholische Kirche, „Vierteljahrshefte für
Zeitgeschichte", lipiec 1994, s. 483.
3. Cyt. w: F. Zipfel Kirchenkampf in Deustchland, 1933-1945, Berlin 1965,5.9, cyt. w:
M. Housden Resistance and Conformity in the Third Reich, Londyn 1997, s. 46.
4. Patrz P. Hoser, Hitler und die Katholische Kirche, s. 485 i nn.
5. Rozwój katolicyzmu w latach dwudziestych, patrz E.C. Helmreich The German
Churches under Hitler, Detroit 1979, s. 99 i nn.
6. Helmreich The German Churches, s. 100.
7. Patrz O. Heilbroner, „The Disintegration of the Workers; Catholic Milieu", w The
Rise of National Socialism and the Working Classes in Weimar Germany, red. C. Fischer,
1997, s. 217.
8. Cyt. w: T. Abel Why Hitler Came into Power, Harvard 1986, s. 98.
9. Korespondencja ta pojawia się, na przykład, w książce H. Mullera Katholische
Kirche und Nationalsozialismus, Dokumente 1930-1935, Monachium 1963, ss. 13-15.
Przekład i dyskusja w: K. Scholder The Churches and the Third Reich, tłum. ang., t. I,
Londyn 1987, ss. 132-133.
10. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 134.
11. Przekład tamże, s. 135.
12. Teste, s. 6 i następne.
13. Patrz H. Daniel-Rops A Fight for God, London 1963, ss 326-27 i Robert A. Graham
The Vatican and Communism in World War II: What Really Happened?, San Francisco
1996, s. 48 i nn.
14. Daniel-Rops A Fight for God, s. 327 i nn.
15. Cyt. w: J.D. Holmes The Papacy in the Modern World, Londyn 1981, s. 80.
16. Patrz L. Volk Das Reichskonkordat, Moguncja 1969, s. 45.
380
381
ROZDZIAŁ 8. HITLER I PACELLI
39. A. Kupper Staatliche Akten über die Reichskonkordatsverhandlungen, 1933,
Moguncja 1969, s. 166.
40. Tamże, s. 175.
41. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 404.
42. Helmreich The German Churches under Hitler, s. 245.
43. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 404.
44. M. Burleigh i W. Wippermann The Racial State: Germany 1933-1945, Cambridge
1996, s. 138.
45. Patrz D.J. Goldhagen Hitlers Willing Executioners, Nowy Jork 1996.
46. G. Lewy The Catholic Church and Nazi Germany, Nowy Jork 1964, s. 282.
47. PZWB, 1919-1939, seria druga, t. 5, 1933, Londyn 1956, s. 524.
48. Tamże, s. 525.
1. Cyt W: Scholder The Churches and the Third Reich, tłum. ang., 11, Londyn 1987, s. 406.
2. Cyt. w: W. Hofer, red., Der Nationalsozialismus, Dokumente, 1933-1945, Frankfurt
nad Menem 1957, s. 130.
3. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 240.
4. Cyt. tamże, s. 243.
5. Cyt. w: L. Volk, red., Akten Kardinal Michael von Faulbaber, 1917-1945, Moguncja
1975, s. 715.
6. Cyt. W: E.C. Helmreich, The German Churches under Hitler, Detroit 1979, s. 237.
7. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 244.
8. Cyt. tamże, s. 246.
9. O. Chadwick Bńtain and the Vatican duńngtheSecond World War, Cambridge 1986, s. 86.
10. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 246.
11. Cyt. tamże, s. 299.
12. Tamże, s. 299.
13. Cyt. tamże, s. 247.
14. Cyt. w: Helmreich, The German Churches under Hitler, s. 239.
15. Cyt. tamże, s. 239.
16. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 253.
17. Cyt. w: W.L. Patch młodszy, Heinrich Brüning and the Dissilution of the Weimar
Republic, Cambridge 1998, s. 301.
18. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 253.
19. S. Friedländer Nazi Germany and the Jews, t. 1: The Years of Persecution, 1933-39,
Londyn 1997, s. 42
20. Cyt. tamże, s. 42. Cytat z Helmreicha The Churches and the Third Reich, ss. 276-277.
21. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 384.
22. Lehnert Ich durfte Ihm dienen: Erinnerungen an Papst Pius XE, Wurzburg 1982, ss. 28-31.
23. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 391.
24. Cyt. tamże, s. 388.
25. Cyt. tamże, s. 386.
26. Cyt. tamże, s. 387.
27. Tamże, s. 393.
28. Cyt. tamże, s. 394.
29. Cyt. tamże, s. 395.
30. Tamże.
31. Cyt. tamże, s. 398.
32. Cyt. w. L. Volk Kirchliche Akten über die Reichskonkordatsverhandlungen, 1933,
Moguncja 1975, ss. 82-85.
33. L. Volk Das Reichskonkordat vom 20. Juli 1933, Moguncja 1972, s. 231.
34. Patch Brüning, ss. 302—303.
35. R. Leiber, Reichskonkordat und Ende der Zentrumspartei, „Stimmen der Zeit", 167,
1960-1961, s. 220.
36. R. Leiber, Pius XII As I Knew Him, „The Tablet", 27. XII. 1958.
37. Przypisywany hrabiemu Harry emu Kesslerowi z Brüning, cyt. w: J.-G. Vaillancourt
Papal Power, Berkeley 1980, s. 191.
38. Scholder The Churches and the Third Reich, 1.1, s. 402.
ROZDZIAŁ 9. KONKORDAT W PRAKTYCE
1. K. Scholder The Churches and the Third Reich, tłum. ang., 1.1, Londyn 1987, s. 495.
2. Cyt. w: E.C. Helmreich, The German Churches under Hitler, Detroit 1979, s. 253.
3. Tamże, s. 254.
4. Cyt. tamże.
5. Tamże, s. 257; Scholder The Churches and the Third Reich, t. 1, s. 411.
6. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, t. 1, s. 502.
7. Cyt. w: Helmreich, The German Churches under Hitler, s. 259.
8. Patrz też M. Faulhaber Judentum, Christentum, Germanentum. Adventspredigten,
gehalten in St Michael zu München, 1933, Monachium 1934.
9. Patrz Scholder The Churches and the Third Reich, t. 1, ss.
518-519;
S. Friedländer Nazi Germany and the Jews, Londyn 1997, ss. 47-48.
10. Cyt. w. Helmreich The German Churches under Hitler, s. 262; patrz też D.J.
Goldhagen Hitler's Willing Executioners, Londyn 1996, ss. 47-48.
11. Cyt. w: Scholder The Churches and the Third Reich, t. 1, s. 519.
12. Cyt. w: Helmreich, The German Churches under Hitler, s. 262.
13. Cyt. tamże; patrz też Scholder The Churches and the Third Reich, t. 1, s. 515.
14. Cyt. w: Helmreich, The German Churches under Hitler, s. 268.
15. Cyt. w: J.S. Conway The Nazi Persecution od the Churches, 1933-1945, Londyn
1968, ss. 90-92.
16. Cyt. tamże, s. 270.
17. Cyt. w: D. Tardini Pio XII, Rzym 1959, s. 105.
18. Patrz N. Padellaro Portrait of Pius XII, tłum. ang., Londyn 1956, s. 113.
19. C. Falconi Popes of the Twentieth Century, Londyn 1967, s. 239.
20. P. Preston A Concise History of the Spanish Civil War, Londyn 1986, s. 55.
21. Cyt. w: Padellaro Portrait of Pius XII, s. 117.
22. A. Hatch i S. Walshe Crown of Glory, Londyn 1957, s. 109.
23. Cyt. w: N. Perry i L. Echeverria Under the Heel of Mary, Londyn 1988, s. 178.
24. Padellaro Portrait of Pius XII, s. 122.
25. H. Daniel-Rops A Fight for God, Londyn 1963, s. 425.
26. Padellaro Portrait of Pius XII, s. 123.
27. Cyt. tamże, s. 124; Hatch i Walshe, Crown of Glory, s. 121.
28. Cyt. w: S. Friedländer Pius XII and the Third Reich, Londyn 1966, s. 7.
382
383

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin