Użytkowanie lasu

(użytkowanie lasu), dziedzina wiedzy i praktyki zajmująca się poznawaniem i oceną i klasyfikacją drewna oraz pozyskiwaniem surowca drzewnego i innych użytków leśnych.

Proces produkcyjny w leśnictwie

((użytkowanie lasu), w procesie produkcyjnym w leśnictwie wyróżniamy dwie wyraźnie wyodrębnione fazy:
- faza produkcji biologiczno-technicznej (trwa od chwili posadzenia drzew do ich wyrębu i obejmuje proces wzrostu drzew oraz zabiegi pielęgnacyjne),
- faza produkcji technicznej obejmuje proces pozyskiwania drewna.
Dieter F. Giefing

Proces technologiczny

(użytkowanie lasu), obejmuje wszystkie zadania związane z przetworzeniem surowca w produkt. W pozyskiwaniu drewna surowcem są stojące drzewa, natomiast produktem przygotowane do sprzedaży sortymenty. Wyróżnia się trzy rodzaje czynności procesów technologicznych: przetwarzanie, przemieszczanie i czynności kontrolno-pomiarowe. W procesie technologicznym określa się kolejność i sposób realizacji poszczególnych czynności oraz typy zastosowanych maszyn. 

Prace przygotowawcze procesu produkcyjnego użytkowanie lasu), obejmują takie czynności jak: rozpoznanie bazy surowcowej, przyjęcie ogólnych założeń dotyczących metod i technologii pozyskiwania drewna, rozpoznanie infrastruktury (nośności dróg i przepustów) pod kątem możliwości zastosowania zmechanizowanych procesów pozyskiwania drewna, rozpoznanie potencjału wykonawczego nadleśnictwa i zakładów usługowych, przygotowanie kadr do wykonania zadań.

Prace wstępne w procesie technologicznym (użytkowanie lasu), wyznaczenie powierzchni manipulacyjnej, szacunek brakarski, zaplanowanie procesu technologicznego, organizacji prac oraz terminów ścinki i wywozu (z uwzględnieniem kadr, narzędzi i sprzętu, którym dysponują zakłady usług leśnych, zapoznanie wykonawców z zadaniami, uporządkowanie powierzchni, zaplanowanie i wyznaczenie szlaków zrywkowych i dróg wywozowych.

Metoda drzewa w częściach (użytkowanie lasu), w zależności od długości przewożonego surowca należy zaliczyć do metody drewna długiego lub metody drewna krótkiego. 

System drewna krótkiego (użytkowanie lasu), patrz: metoda drewna krótkiego; SWS - short wood system. (Użytkowanie lasu), to metodą zrywania i wywożenia z lasu drewna krótkiego. Jest to metoda przeznaczona do realizacji zmechanizowanych procesów technologicznych pozyskiwania drewna. Drzewa ścina się, okrzesuje i przerzyna za pomocą harwesterów, zrywa forwarderami, wywozi samochodami z przyczepami o dużej ładowności, dochodzącej do 70 m3.  Metoda drewna krótkiego zwana jest też SWS - short wood system.

System drewna długiego (użytkowanie lasu), patrz: metoda drewna długiego; LTS - lenght tree system. (Użytkowanie lasu), to metoda polegająca na zrywce i wywozie z lasu dłużyc (drewna długiego); typowym sprzętem do realizacji zadań w tej metodzie są: pilarka ewentualnie maszyna ścinkowa, skider, samochód do transportu dłużyc, jest to metoda powszechnie stosowana w polskim leśnictwie.  Metoda drewna długiego zwana jest też LTS - lenght tree system.

Metoda całej strzały (użytkowanie lasu), patrz: metoda drewna długiego. 

System drewna sypkiego (użytkowanie lasu), patrz: metoda drewna sypkiego; FWS - friable wood system. (Użytkowanie lasu), to pozyskiwanie rozdrobnionego drewna przeznaczonego na cele energetyczne, do produkcji płyt lub do produkcji celulozy. Po zrywce drewna (zwykle młodych drzewek lub strzałek) do szlaku gospodarczego dokonuje się ich rozdrobnienia rębarkami z jednoczesnym załadunkiem na pojazd wywozowy (skrzynia samochodu i przyczepa o podwyższonych burtach lub kontener). Drewno wywożone jest z lasu w postaci zrębków.  Metoda drewna sypkiego zwana jest też FWS - friable wood system.

Metoda całego drzewa użytkowanie drewna), metoda polegająca na pozyskiwaniu i transporcie do zakładów przerabiających drewno całych drzew. Maszynami skonstruowanymi do realizacji pozyskiwania drewna tą metodą są: maszyna ścinkowa lub pilarka, klembank zrywający całe drzewa, ewentualnie samochód przystosowany do transportu całych drzew; jest ona z powodzeniem stosowana w niezagospodarowanych lasach Kanady i w Rosji. W Europie przepisy drogowe ograniczają długość transportowanego ładunku, co uniemożliwia praktyczne stosowanie tej metody. W Polsce często (niepoprawnie) metodą tą określa się technologie ze zrywką całych drzew i manipulacją drewna na składnicach przyzrębowych. Metoda całego drzewa zwana jest też  FTS - full tree system.

Pozyskiwanie drewna (użytkowanie lasu), ścinka, okrzesanie, manipulacja, wyrób sortymentów, odbiór drewna (magazynowe zainwentaryzowanie sortymentów drzewnych przygotowanych do sprzedaży). W zakres pozyskiwania drewna wchodzą także prace wstępne, takie jak wyznaczenie powierzchni manipulacyjnej, szacunek brakarski, zaplanowanie technologii prac itp. oraz prace zakończeniowe polegające głównie na uprzątnięciu powierzchni w sposób umożliwiający odnowienie drzewostanu. Pozyskiwanie drewna jest głównym celem użytkowania rębnego. Natomiast w użytkowaniu przedrębnym (trzebieże, czyszczenia późne) pozyskiwanie drewna jest uboczną konsekwencją pielęgnacji drzewostanów

Ręczno-maszynowe pozyskiwanie drewna

Użytkowanie lasu), pozyskiwanie drewna z użyciem pilarek do ścinki okrzesywania i wyrzynki oraz ciągników do zrywki.

Zmechanizowane pozyskiwanie drewna użytkowanie lasu), zmechanizowane procesy technologiczne pozyskiwania drewna realizowane są z zastosowaniem maszyn wielooperacyjnych: harwesterów do ścinki, okrzesywania i wyróbki sortymentów oraz forwarderów do zrywki drewna.

Pozyskiwanie użytkowanie lasu), miejsce przy odziomku ścinanego drzewa, które musi być odpowiednio przygotowane (uprzątnięte, z przygotowanymi ścieżkami oddalania) w celu ograniczenia ryzyka wypadku. 

Pozyskiwanie drewna z pkt. widzenia ochrony środowiska

Przyczyny zamierania lasów

Zamieranie lasów (użytkowanie lasu), zjawisko zamierania lasów zaliczamy do klęsk ekologicznych; czynnikiem inicjującym jest zwykle antropopresja (skażenie środowiska), zaś czynnikiem sprawczym szkodniki wtórne.

Teoria glinu użytkowanie lasu), jedna z teorii zamierania lasu; w następstwie kwaśnych deszczy, agresywne kwasy przedostają się do gleby, wchodzą w reakcję z glinem znajdującym się w glebie i uwalniają wolne jony tego pierwiastka, które wraz z roztworem glebowym pobierane są przez systemy korzeniowe drzew; glin powoduje obumieranie włośników i zamieranie korzeni; jest to jeden z czynników inicjujących proces zamierania lasów.

Zachowanie zasobów leśnych:

Zapobieganie emisji substancji toksycznych

Przeciwdziałanie

: teoria stresu totalnego(użytkowanie lasu), przyjmuje się w niej, że oddziaływanie na drzewostany jednego ze stresorów nie jest przyczyną zamierania lasów, które charakteryzują się dużą zdolnością reakcji obronnych; jednoczesne oddziaływanie na drzewa wielu różnych czynników stresujących decyduje o przekroczeniu ich tolerancji na stresory i utracie możliwości obrony przed nimi, prowadząc do zamierania lasów.

Przystosowanie

Tu chodzi bardziej o pojawianiu się roślin organizmów o większej tolerancji, ale:

Pozorne przystosowanie się do zagrożenia ergonomia w leśnictwie), polega m.in. na nabywaniu rutyny tj. na stopniowym zanikaniu lęków pod wpływem częstej ekspozycji na zagrożenie.
Ta forma przystosowania się do zagrożeń często współwystępuje z powtarzalnymi przyczynami wypadków lub jest jednym z czynników doprowadzających do wypadków zdarzających się wskutek nieuwagi lub innych przyczyn popełnionych pomyłek (Koradecka 1997).

stresor (użytkowanie lasu), fizjologiczny lub psychiczny czynnik wywołujący stres.

Stres ergonomia w leśnictwie), istnieje kilka definicji stresu. Najczęściej, stres uznaje się, jako bodziec, zwykle przykry, przeszkadzający i odrywający od pracy, szkodliwy dla operatora. (np. hałas, drgania mechaniczne, sytuacja niebezpieczna, sytuacja wynikająca ze stosunków w pracy, w domu, itp.). Skutkiem stresu jest, „strain” - czyli reakcja organizmu (stan napięcia psycho - fizycznego organizmu) na negatywny bodziec.

gospodarstwo leśne użytkowanie lasu), przedsiębiorstwo o procesie produkcyjnym trwającym  około 100, a nawet więcej lat. Podstawowym zadaniem gospodarstwa leśnego jest zachowanie trwałości lasu, co przejawia się w natychmiastowym zalesianiu terenów, na których pozyskano drewno. Gospodarstwo leśne zajmuje określony obszar wraz z zabudowaniami i środkami produkcji. Biologiczną podstawę produkcji drewna stanowi proces fotosyntezy, którego konsekwencją jest przyrost drzew oraz wycofywanie z obiegu w środowisku znacznych ilości węgla. Produktami gospodarstwa leśnego są: drewno i leśne użytki niedrzewne, jak: grzyby, owoce leśne, zioła i inne. Istotne są także pozaprodukcyjne funkcje lasu: wodochronne, glebochronne, ochrona przed lawinami, oraz funkcje dydaktyczne, estetyczne i turystyczne.

ocena procesów technologicznych (użytkowanie lasu), powinna uwzględniać aspekty ekologiczne, ergonomiczne i ekonomiczne; celem dokonywania oceny jest uzyskanie efektywności ekonomicznej tego procesu gospodarczego przy zminimalizowaniu zagrożeń ergonomicznych i środowiskowej uciążliwości wykonanego zadania gospodarczego. 

EKOLOGIA:

-emisja dwutlenku węgla użytkowanie lasu), dwutlenek węgla jest głównym, emitowanym do atmosfery gazem, który wywołuje efekt szklarniowy, przyczyniając się tym samym do ocieplenia klimatu. W leśnictwie dwutlenek węgla emitowany jest do atmosfery przez pracujące maszyny w trakcie wykonywania zabiegów gospodarczych.

-emisja substancji toksycznych użytkowanie lasu), pracujące w lesie maszyny w spalinach emitują do środowiska znaczne ilości substancji toksycznych, takich jak: tlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu, węglowodory, aldehydy, cząstki stałe (PAK). Większość z nich jest niebezpieczna zarówno dla środowiska jak i zdrowia człowieka.

-przemieszczanie i wycofywanie pierwiastków i masy organicznej -pierwiastki biogenne w pozyskiwanym drewnie użytkowanie lasu), stanowią mikro- i makroelementy niezbędna do życia roślin; jednym z kryteriów oceny uciążliwości pozyskiwania drewna jest określenie ilości pierwiastków biogennych wycofywanych ze środowiska leśnego wraz z pozyskiwanym drewnem. Najwięcej pierwiastków biogennych jest w żywych częściach drzew, tj. w liściach i młodych pędach. Za niekorzystne należy, więc uznać pozyskiwanie chrustu w celach energetycznych. W grubiźnie jest stosunkowo mało pierwiastków biogennych, dlatego pozyskiwanie drewna wielko- i średniowymiarowego jest mało uciążliwe dla środowiska.

-zabiegi gospodarcze prowadzone w leśnictwie sprzyjają emisji hałasu do środowiska leśnego. Źródłem hałasu są pracujące maszyny i narzędzia. Wpływ hałasu na środowisko leśne jest stosunkowo słabo poznany.

-degradacja gleby hodowla lasu, szkółkarstwo), naturalne lub sztuczne upośledzenie którejkolwiek funkcji gleby w ekosystemie i obniżenie jej żyzności i produkcyjności wskutek pogorszenia się jej właściwości chemicznych, fizycznych, biologicznych itp. ważnych dla życia i rozwoju roślin, powodujących zakłócenie w obiegu składników mineralnych i organicznych w ekosystemie, w przepływie energii, retencji wody, oraz w procesach samoregulacji i neutralizowania bądź buforowania ujemnych wpływów zewnętrznych.

-uszkodzenia drzew użytkowanie lasu), w trakcie pozyskiwania drewna, zarówno podczas obalania drzew, jak i zrywki drewna dochodzi do uszkadzania drzew w pozostającym drzewostanie głównym oraz w jego niższych warstwach (drugie piętro, podgon, podszyt, naloty); dąży się do stosowania technologii pozyskiwania drewna ograniczających to niekorzystne zjawisko.

ERGONOMIA:

-obciążenia -klasyfikację pozycji ciała oraz wartości obciążenia zewnętrznego (por.ryc.). Kombinacje położeń poszczególnych członów ciała (plecy, ramiona, nogi) z uwzględnieniem wartości obciążenia zewnętrznego są zgrupowane w czterech kategoriach oceny. Cyfry określające pozycje składowe położenia pleców, ramion i nóg tworzą kod pozycji przy pracy. Interpretację obciążenia statycznego podczas pracy metodą OWAS

-obciążenia środowiskowe

-zagrożenie życia zdrowia

EKONOMIA:

-czasochłonność (użytkowanie lasu), czas niezbędny do realizacji określonych zadań w procesie technologicznym. h/m3

-wydajność pracy (ergonomia w leśnictwie), ilość pracy wykonana w jednostce czasu. W leśnictwie przy pozyskaniu drewna najczęściej definiowana ilością pozyskanej miąższości drewna na godzinę [m3/godz.]. użytkowanie lasu), wielkość zadań zrealizowanych w jednostce czasu; można określać wydajność w operacyjnym czasie pracy, wydajność w efektywnym czasie pracy, wydajność godzinową i wydajność w czasie zmiany kontrolnej (w czasie 8-godzinnego dnia pracy). m3/h

-koszty bezpośrednie pośrednie i całkowite, wydziałowe

ekorozwój (ekologia lasu), rozwój gospodarczy społeczeństw pozwalający na zachowanie zasobów surowcowych dla następnych pokoleń. Osiągnięcie tego celu jest możliwe jedynie przy wykorzystywaniu w gospodarce surowców odnawialnych.

NORMY!!

kryteria oceny procesów technologicznych

ERGONOMIA:

czas pomocniczy, obsługi techn., usuwania usterek, zagrożenia zdrowia i życia, obciążenia psychofizyczne, obciążenia środowiska

metoda oceny obciążenia psychicznego

koncentracja, monotonie, świadomość zagrożenia wypadkiem

(ergonomia w leśnictwie), ocenę intensywności pracy
Kryteria oceny intensywności prace:
a) Częstotliwość - ilość informacji i decyzji na jednostkę czasu
b) Zmienność informacji
c) Złożoność - stopień skomplikowania informacji, decyzji i czynności
d) Dokładność - z jaką precyzją należy odebrać informację, przetworzyć i wykonać czynność
e) Ważność - znaczenie skutków przeoczenia informacji lub nie wzięcia jej pod uwagę, niepodjęcia decyzji lub podjęcia decyzji błędnej, czyli zaniechanie lub błędne wykonanie czynności

Metoda Sekiego – Hugona, kwestionariusz japoński, koncepcja Fibigera

Obciążenia fizyczne: energetyczne cal, kJ, statyczne, monotypowość ruchów, obciążenia małych grup mięśni – met. Bezpośrednie, pośrednie, tabelaryczno-chronometrażowa

drgania mechaniczne (wibracje) na stanowisku pracy

(bezpieczeństwo i higiena pracy w leśnictwie), zespół zjawisk występujących na stanowiskach pracy, polegających na przekazywaniu energii ze źródła drgań od organizmu człowieka przez określone części ciała będące w kontakcie z drgającym źródłem w czasie wykonywania czynności zawodowych.

HAŁAS sonometr (ergonomia w leśnictwie), urządzenie elektroniczne służące do badania natężenia dźwięku. Przy pomocy sonometru dokonuje się także badania materiałów za pomocą ultradźwięków.

temperatura otoczenia a wypadkowość ergonomia w leśnictwie), stosunkowo liczne badania wpływu uciążliwości termicznej na wydajność i jakość pracy wykazuje, że w zależności od temperatury pomieszczeń pracy zmienia się tzw. wskaźnik częstotliwości wypadków przy pracy.
Podkreślić należy, że dla zakresu temperatur komfortu cieplnego ( 190 C - 210 C)  występowała w przemyśle najmniejsza ilość wypadków.

wilgotność powietrza

EKOLOGIA

bilans energetyczny gospodarstwa leśnego użytkowanie lasu), zbilansowanie całkowitej energii zużywanej w gospodarstwie leśnym (węgiel, drewno, paliwa płynne, gaz ziemny) z energią wycofywaną, zakumulowaną w pozyskiwanym drewnie. Zyskiem jest uzyskana nadwyżka energii.

bilans energetyczny pozyskiwania drewna (użytkowanie lasu), zbilansowanie energii dodanej zużywanej przez maszyny wykonujące pozyskiwanie i zrywkę drewna z energią wycofywaną, zakumulowaną w pozyskiwanym drewnie. Zyskiem jest uzyskana nadwyżka energii. Wielkość energii dodanej jest uzależniona od zastosowanej technologii pozyskiwania drewna.

bilans węgla w lesie gospodarczym użytkowanie lasu), w lasach gospodarczych wraz z pozyskiwanym drewnem wycofywana jest z obiegu w środowisku znaczna ilość węgla. Z punktu widzenia bilansu, CO2 w atmosferze pozyskiwanie drewna ma, więc szczególnie pozytywne znaczenie. W Polsce dzięki wykorzystywaniu drewna na cele surowcowe z obiegu w środowisku wycofuje się około 60% węgla wiązanego co roku w drewnie w procesie fotosyntezy.

bilans węgla w lesie naturalnym użytkowanie lasu), w lasach naturalnych dwutlenek węgla, pobrany w wyniku fotosyntezy z atmosfery, wraca do niej po obumarciu drzew w procesie oddychania organizmów cudzożywnych rozkładających drewno i organizmów będących kolejnymi ogniwami łańcucha pokarmowego. Jedynie w strefie borealnej część biomasy zamierających organizmów roślinnych nie ulega rozkładowi, tworząc np. torfowiska. W lasach tropikalnych proces rozkładu drewna obumierających drzew przebiega bardzo dynamicznie, zgodnie z przedstawionym na rycinie schematem. Proces ten jest więc neutralny wobec bilansu CO2 w atmosferze.

akumulacja węgla w lasach (użytkowanie lasu), w lasach świata zmagazynowane są ogromne ilości węgla szacowane na 560 Tg; w dendromasie polskich lasów zmagazynowanych jest 575 000 000 ton węgla, co w przypadku jego uwolnienia spowodowałoby wyemit...