Opis metody „Mały sobór”

Br. Piotr Zajączkowski OFMCap.

              Jest to metoda łącząca w sobie dwie rzeczy: twórcze myślenie i dyskusję. Polega przede wszystkim na tym, że poszczególne grupy, które przybierają role dykasterii lub komisji na małym soborze, starają się pochylić nad jakąś rozpatrywaną rzeczywistością i dążyć do wyznaczenia kierunków jej odnowy.

Celem tej metody jest, poprzez ułożenie wspólnego końcowego dokumentu, nakreślenie głównych kierunków odnowy omawianej problematyki np.: rodziny, parafii, katechezy, przestrzegania przykazań itp. Zanim jednak taki dokument powstanie każda dykasteria musi przejrzeć pracę innych dykasterii i wydać tzw. „placet” (od placeo – ere, podoba się, postanawia się, uchwala się, rozporządza się). Jest to zgoda na treść propozycji i tym samym wypowiedź, że dany projekt został przejrzany i nie znaleziono w nim nic, co mogłoby szkodzić lub sprzeciwiać się zasadom głoszonym przez sprawdzającą dykasterię.

Wprowadzenie

Na początku przedstawiamy główne hasło, problem nad którym będziemy pracować oraz wprowadzamy uczestników w zasady metody „Mały Sobór”, w stosowane nazwy. Następnie trzeba doprowadzić do wysunięcia konkretnych elementów omawianej problematyki. Czym główny problem będzie bardziej szczegółowy i dotyczyć będzie rzeczywistości doświadczanej przez uczestników, tym łatwiejsza będzie praca danej grupy i bardziej autentyczne staną się rozwiązania. Ten etap można zrealizować poprzez zaproponowanie przez prowadzącego gotowych aspektów badanego problemu, wypracowanych na poprzedniej lekcji, lub przez metodę „słoneczko”, prosząc o wypisanie po dwa lub trzy skojarzenia. Wybieramy, w zależności od ilości grup, które chcemy utworzyć, cztery lub pięć najczęściej powtarzane skojarzenia np.: jeżeli będziemy podejmowali temat wspólnoty w aspekcie horyzontalnym to mogą pojawić się takie skojarzenia jak: wpływ relacji wertykalnej na horyzontalną; miłość braterska; wspólnota a parafia; wspólnota a osoby potrzebujące pomocy materialnej; wspólnota a formacja parafian itd.

              Następnie uczestnicy dobierają się w grupy. Ich ilość określa prowadzący w zależności od ilości podjętych skojarzeń. Każda grupa przyjmuje nazwę danego skojarzenia i wykonuje lub otrzymuje gotową wizytówkę, którą umieszcza przed sobą. Grupa otrzymuje też formularz pracy.

Aktywizacja

Grupa ma wykonać dwa zadania zgodnie z charakterem własnej „instytucji”. Oznacza to, że grupa wypracowuje tylko taki opis i takie postulaty, które dotyczą jedynie relacji pomiędzy tematem, którym zajmuje się dana dykasteria np.: wspólnota a formacja parafian a głównym zagadnieniem zajęć, w tym wypadku wymiarem horyzontalnym wspólnoty, np. oazowej. Praca grup – dykasterii przebiega następująco:

I. etap – 15 min.

·      opisać ogólnie daną rzeczywistość – „jak jest teraz” – warto podkreślić, że dobrze będzie jeżeli zauważymy nie tylko słabe strony, ale i pozytywne. Można opis rozpoczynać od takich sformułowań jak: Zauważamy, że ...; Obserwujemy ...; Charakterystycznym dla tego problemu jest to, że ...

·      wysunąć postulaty odnowy – „jak być powinno” – można zaznaczyć, że najlepsze postulaty charakteryzują się tym, iż są precyzyjne, jasno sformułowane i zwięzłe.

II. etap – 10 min.

·      wyniki pracy, wędrują do kolejnych grup – dykasterii, gdzie ma nastąpić ratyfikacja – każda z grup, zgodnie z własnym charakterem (czyli patrząc na sprawę ze swojego punktu widzenia) ocenia  propozycje odnowy i jeśli ogólnie się zgadza to wydaje swoją aprobatę – akceptację, pisząc „placet”, oraz jeśli chce, nanosi ewentualne propozycje poprawek. Jeśli całkowicie nie zgadza się z przedstawionymi jej propozycjami, to pisze „non placet”, odrzucając dokument.

·      Po powrocie kartek do swoich grup, przedstawiciel dykasterii odczytuje efekty pracy swojej grupy. Można odczytać i to co dotyczy etapu „jak jest” i etapu „jak być powinno”. Wybór zależy od kontekstu pracy grup, od poruszonego problemu i od tego co się chce osiągnąć. Przedstawiciel prezentuje także propozycje poprawek i odczytuje końcowe decyzje pozostałych dykasterii.

Puenta

Prowadzący zbiera poszczególne formularze, spina je w jeden dokument i poddaje go pod ogólne głosowanie (proszę podnieść rękę i nacisnąć guzik). Dokument przechodzi bezwzględną większością głosów (3/4 głosujących).

Prowadzący w świetle nauki Kościoła podsumowuje wyniki prac i powstały dokument, akcentując postulaty najbardziej cenne. Dlatego przy prezentacji poszczególnych dykasterii na forum publicznym, powinien prowadzić on notatki, zapisując najważniejsze postulaty. Do niego należy także ocena tego, czy dobrze się stało, że końcowy dokument przeszedł lub został odrzucony, aby w ten sposób ukazać plusy i minusy demokracji.

Na końcu warto też poprosić o dowolne, indywidualne wypowiedzi uczestników dotyczące tego, co ja konkretnie mogę w omawianej przez moją grupę kwestii już dzisiaj zmienić i wprowadzić w życie.

Warianty

·      W innej wersji zakłada się, że badaną rzeczywistość rozpatrujemy zawsze w powiązaniu, czy w kontekście z góry założonych i stałych sfer odniesień, np.: rodzina, liturgia i modlitwa, praca i szkoła, zaangażowanie w świat. Te sfery odpowiadają całości życia chrześcijanina. Podczas pracy należy się zastanowić jak odnowić relacje np.: do problemu wojny w świetle jej powiązań z rodziną, liturgią i modlitwą itd.

·      Jeżeli pracujemy nad problematyką o innych charakterze niż kościelny to można zmienić po prostu nomenklaturę używaną w metodzie.

Uwagi!

W zastosowaniu omawianej metody można wskazać na jej następujące plusy i minusy:

„­-”

·       trzeba mieć świadomość, że metoda pochłania dużo czasu

·       proces ratyfikacji w poszczególnych grupach może być działaniem trochę skomplikowanym i dlatego trzeba go dobrze wyjaśnić

·       istnieje niebezpieczeństwo absolutyzacji systemu demokracyjnego – przegłosowanie rzeczy złej

„+”

·       metoda zapoznaje z nazewnictwem używanym przez instytucje kościelne i ukazuje ich system pracy, uwalniając w ten sposób od krążących mitów i niewłaściwych uprzedzeń

·       uczestnicy, biorąc udział w poszukiwaniu postulatów odnowy danego problemu i jego zastosowania, mogą się przekonać, że już od nich samych wiele zależy – odczuwają pewną dumę z racji własnej ważności

·       poprzez system ratyfikacji postulatów odnowy, poznają jego sens i uczą się obrony własnych interesów

·       metoda uczy wchodzenia w głąb poruszanej problematyki

Relacja

Opisaną metodę wykorzystałem podczas spotkania formacyjnego harcerzy ze Związku Harcerstwa Rzeczpospolitej, które miało miejsce w Lublinie w dniach od 23 do 25 marca bieżącego roku. Spotkanie miało na celu przyjrzenie się wzajemnym relacjom zachodzącym pomiędzy takimi osobami jak: drużynowy, zastępowy, harcerz bez funkcji. Ponieważ temat spotkania został ustalony z góry, dlatego po czasie przeznaczonym na powstanie grup, przeszedłem do przydzielenia nazw poszczególnym grupom, które pełniły funkcje dykasterii i rozdania formularzy. Temat okazał się bardzo odpowiedni, ponieważ właśnie te relacje w drużynie nie wyglądają najlepiej. Wyjaśniłem także na czym będzie polegała nasza praca i w jakiej formie będzie ona przebiegała oraz to, że pracę naszą zakończy powstały dokument, który będzie mógł trafić do sekretarza stanu Kurii Watykańskiej.

Powstały trzy grupy:

·      dykasteria: drużynowy – zastępowy

·      dykasteria: zastępowy – zastępowy

·      dykasteria: zastępowy – harcerz

Poszczególne dykasterie, aby mogły swobodnie pracować, rozeszły się do osobnych pomieszczeń. Uczestnicy byli bardzo zaangażowani w pracę nad pierwszym etapem, czyli opisaniem rzeczywistości – „jak jest teraz”. Ponieważ ten temat dotyczył ich osobiście, dlatego praca w grupie nie trwała długo i była bardzo ożywiona. Po ok. 10 minutach dykasterie przeszły do drugiego etapu pracy. Harcerze niejednokrotnie byli zdumieni pracą innej dykasterii, jej uwagami i  postulatami odnowy. Czasami niektórzy oceniali pracę poprzedniej grupy za niesprawiedliwą lub za zupełnie subiektywną. Z niektórych pomieszczeń dało się słyszeć nawet głośne uwagi.

Po powrocie formularzy do macierzystych dykasterii ich przedstawiciele odczytali efekty pracy swojej grupy, zarówno to jak jest i to jak być powinno oraz możliwości naniesienia poprawek i ostateczną akceptację lub jej brak. W tym czasie zapisywałem w notesie najważniejsze elementy opisu rzeczywistości i propozycji odnowy. Wszystkie dykasterie wystawiły PLACET dla wszystkich propozycji odnowy.

W dykasterii o nazwie: drużynowy – zastępowy najczęściej w opisie rzeczywistości podawano sprawę nie szanowania autorytetu i dlatego postulaty odnowy dotyczyły wprowadzenia relacji przyjacielsko – koleżeńskiej, potrzeby kontaktu z członkami drużyny poza oficjalnymi spotkaniami drużyny oraz umiejętność przyznawania się do błędów.

W dykasterii o nazwie: zastępowy – zastępowy rzeczywistość opisana została tylko od strony negatywnej. Najczęściej podejmowano temat niezdrowej rywalizacji i kłótni o nic, a także braku wzajemnego szacunku i wspólnego języka. Postulaty odnowy to: wprowadzenie zasad koleżeństwa i braterstwa oraz zasady honoru. Zauważono potrzebę wzajemnej pomocy w prowadzeniu zastępu i nie przeszkadzania sobie nawzajem.

W dykasterii: zastępowy – harcerz najczęściej zwracano uwagę na wzajemny brak słuchania siebie nawzajem. Postulaty odnowy tej rzeczywistości to przełamywanie siebie, aby słuchać drugiej osoby z uwagą, poczucia wspólnoty i większej dbałości o przygotowanie zbiórek.

Po odczytaniu efektów pracy zebrałem poszczególne formularze w jeden plik tworząc dokument i poprosiłem o głosowanie nad nim. Kto jest za przyjęciem tego dokumentu niech podniesie rękę i naciśnie guzik. Itd. Wszyscy opowiedzieli się za przyjęciem tego dokumentu. Poinformowałem zatem zebrane szanowne grono, że dokument ten powędruje teraz na biurko sekretarza stanu, który po przejrzeniu przedstawi go Ojcu Świętemu. Następnie odczytałem zapisane wcześniej najważniejsze wypowiedzi poszczególnych dykasterii,a zwłaszcza postulaty odnowy, które można już zacząć wprowadzać. Zauważyłem też, że dobrze się stało iż ten dokument przeszedł całkowitą większością głosów, ponieważ zawiera on cenną treść. Podałem również jedną uwagę. Moim zdaniem zabrakło w dokumencie jakiejkolwiek wzmianki o poziomie życia religijnego, które jest przecież jedną z podstawowych cech ZHR.

Następnie zaprosiłem uczestników do indywidualnych wypowiedzi na temat, w czym mogę konkretnie już teraz coś zrobić, aby było lepiej – w ramach tematu poruszanego przez własną dykasterię. Okazało się, że nie było to łatwe zadanie. Bardzo często bowiem uczestnicy woleli mówić co ktoś inny ma zmienić, niż ja osobiście. Jednak po kilku uwagach niektórzy wypowiadali się na temat.

Formularz Dykasterii Małego Soboru

W kolumnie „Akceptacja”, po przemyśleniu propozycji odnowy, każda dykasteria wpisuje na znak akceptacji placet, a w razie nie zgodzenia się z postulatami odnowy: non placet.