tk_nr002.pdf

CZASOPISMO INTERNETOWE

w w w . t u r y s t y k a k u l t u r o w a . o r g

n r 2/2 0 0 8 (gr u d z i e ń 20 0 8)

pa r t n e r z y:

ISSN 1689-4642

Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org

Nr 2/2008 (Grudzień 2008)

Spis treści

Artykuły................................................................................................................4

Miejsce cmentarzy w turystyce kulturowej - wokół problemu badawczego..........................4

Kulturowe szlaki turystyczne - próba klasyfikacji oraz postulaty w zakresie ich tworzenia i

funkcjonowania.....................................................................................................................17

Recenzje:.............................................................................................................33

Turystyka kulturowa: fenomen, potencjał, perspektywy......................................................33

Cudze chwalicie, swego nie znacie. .....................................................................................37

Atlasy "Polska niezwykła" wydawnictwa Demart................................................................37

Eventy..................................................................................................................39

Wrocław Melomanów...........................................................................................................39

Bitwa pod Grunwaldem 600 lat później...............................................................................40

Itinerarium...........................................................................................................44

Vita est peregrino – „życie jest pielgrzymowaniem…”........................................................44

Miejsca i szlaki....................................................................................................48

Dzieje Kłodzka i regionu......................................................................................................48

Waloryzacja turystyczno-kulturowa Miasta i Powiatu Kłodzko (listopad 2008).................53

Region kłodzki jako destynacja turystyki kulturowej...........................................................63

Moje Kłodzko.......................................................................................................................66

Pobyt w Kłodzku i regionie .................................................................................................70

Literatura na temat Kłodzka..................................................................................................74

Region kłodzki – przydatne adresy i kontakty .....................................................................75

Gdzie jeść i spać w regionie kłodzkim..................................................................................77

Nowości wydawnicze

.............................................................................................................................85

Eksploracja przestrzeni historycznej ....................................................................................85

W kręgu humanistycznej refleksji nad turystyką kulturową ................................................85

Nowe czasopismo: „Nowe problemy turystyki” ..................................................................86

Szkolenia zawodowe i branżowe........................................................................87

”Turystyka Kulturowa dla samorządów lokalnych, zarządzających i pracowników obiektów

celowych i infrastrukturalnych” ...........................................................................................87

Szkolenie specjalistyczne dla pilotów turystyki kulturowej.................................................88

Szkolenie specjalistyczne dla pilotów: trasy kultury żydowskiej w Polsce..........................89

Konferencje naukowe..........................................................................................91

Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org

Nr 2/2008 (Grudzień 2008)

Turystyka religijna : spojrzenie interdyscyplinarne..............................................................91

Warsztaty badawcze z geografii turyzmu ............................................................................91

Podsumowania: konferencje, warsztaty, wydarzenia..........................................92

Turystyka kulturowa : z badań nad trendami w turystyce i podróżowaniu na początku XXI

wieku.....................................................................................................................................92

Turystka gejowska – najszybciej rozwijający się sektor w turystyce ..................................93

Rola krajoznawstwa i turystyki w życiu osób niepełnosprawnych.......................................94

Zabytkom na odsiecz! Szlakiem grodów, zamków i twierdz...............................................95

Śląski Szlak Zabytków Techniki doceniony.........................................................................96

Artykuły

Sławoj Tanaś

Instytut Geografii Miast i Turyzmu

Uniwersytet Łódzki

slatan@geo.uni.lodz.pl

Miejsce cmentarzy w turystyce kulturowej - wokół problemu

badawczeg o 1 .

Streszczenie.

Cmentarze i groby od wieków stanowiły cel podróży. Były to jednak różne cele. W

ostatnich latach coraz częściej o cmentarzach wspomina się w kontekście turystyki

kulturowej. Stanowią one cel podróży o charakterze poznawczym (krajoznawczym),

religijnym (pielgrzymkowym), etnicznym (sentymentalnym), a nawet rekreacyjnym. Artykuł

jest próbą zwrócenia uwagi Czytelnika na problematykę badań nad miejscem cmentarzy w

turystyce kulturowej i ich znaczenia w przestrzeni turystycznej.

1. Wstęp.

Aktywność turystyczna człowieka jest procesem wpływającym na przemiany

zachodzące w przestrzeni geograficznej, w wyniku którego kształtuje się przestrzeń

turystyczna. Przestrzeń turystyczną można zaliczyć do przestrzeni realnej, która może być

„ujmowana przedmiotowo (np. zbiór rzeczy, zdarzeń, cech, relacji) lub podmiotowo, np. jako

zbiór rzeczy odnoszony do działającego i poznającego podmiotu” (Lisowski 2003). Dualny

charakter przestrzeni realnej pozwala ujmować relacje między przedmiotami i podmiotami z

różnych punktów widzenia. Uwzględnienie człowieka, jako podmiotu działającego w

rzeczywistym świecie fizycznym i w określonych realiach przestrzenno-czasowych, łączy się

z analizą przestrzeni subiektywnej, opisywanej przez pryzmat wewnętrznych doświadczeń,

zaspokojenia określonych potrzeb i subiektywnych wyobrażeń obiektywnej przestrzeni.

„Proces percepcji przestrzeni (otoczenia podmiotu) obejmuje identyfikację (rozpoznanie,

klasyfikację) obiektów, ich strukturyzację (określenie wzajemnych relacji), wartościowanie

(postrzeganie wartości użytkowych) i odczuwanie, czyli percepcję przypisywanych znaczeń”

(Lisowski 2003).

W nawiązaniu do koncepcji przestrzeni realnej w ujęciu heterotelicznym, przedmiotem

prowadzonych przez autora badań jest cmentarz, będący częścią przestrzeni kulturowej.

Podmiotem badań jest eksplorujący lub penetrujący przestrzeń cmentarza turysta.

Autor skłania się ku definicji cmentarza wg Kolbuszewskiego (1996), który określa go

jako „instytucjonalnie ukształtowany wycinek przestrzeni o programowo założonym

grzebalnym przeznaczeniu, zorganizowanym wedle pewnych dyrektyw – reguł kulturowych,

związanych tak ze zrytualizowaniem form grzebania zmarłych, jak z istnieniem pewnej

tradycji sposobu utrwalania pamięci o nich”. Przestrzeń o „grzebalnym przeznaczeniu”,

zwaną dalej przestrzenią sepulkralną, autor dzieli na otwartą (cmentarze na wolnym

powietrzu) i zamkniętą (krypty, katakumby, kaplice grobowe). Zachodzące w przestrzeni

sepulkralnej zjawiska turystyczne wynikają z zainteresowania turysty tą przestrzenią i

związane są z zaspokajaniem jego określonych potrzeb.

Problem badawczy polega na zidentyfikowaniu i opisaniu procesu poszerzania

przestrzeni turystycznej o nowe przestrzenie, uważane pierwotnie za nieturystyczne. Taką

przestrzenią jest m.in. przestrzeń sepulkralna. Jednocześnie należy pamiętać, że przestrzeń

sepulkralna sama w sobie może stanowić przestrzeń turystyczną lub stanowić jej część.

1 Artykuł napisany na podstawie pracy doktorskiej autora, w całości opublikowanej pod tytułem: „Przestrzeń

turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 2008, ss. 215

Turystyka Kulturowa, www.turystykakulturowa.org

Nr 2/2008 (Grudzień 2008)

Przestrzeń sepulkralna otwarta, po spełnieniu określonych warunków może pełnić również

funkcje rekreacyjne. Następstwem poszukiwań nowych przestrzeni turystycznych i

rekreacyjnych jest zainteresowanie cmentarzami osób biorących udział w ruchu

turystycznym oraz korzystających z określonych form regeneracji sił, w szczególności

spaceru .

Cmentarz będący zbiorem mogił ma wybitne znaczenie dla dziedzictwa narodowego,

dla zachowania i przekazania następnym pokoleniom świadectwa historii, źródeł i

dokumentów, jest cennym zabytkiem architektonicznym, na który składają się rzeźby,

pomniki, nagrobki, grobowce lub kaplice świadczące o cechach i pochodzeniu zmarłego lub

o okresie, w którym powstały.

Wraz z rozwojem cmentarzy pojawiały się formy zdobnictwa grobów (sarkofagi,

epitafia). Rozwijała się sztuka grobowa zwana sepulkralną , charakteryzująca się różnymi

formami nagrobków i specyficznym zdobieniem, posiadającym swą symbolikę. Symbolika

dekoracji nagrobków zaznacza się poprzez znaki, przedmioty lub pojęcia związane ze

śmiercią, przemijaniem, nieśmiertelnością, żałobą lub osobistymi cechami zmarłego.

Przestrzeń sepulkralna generuje więc wartości historyczne i krajoznawcze, takie jak:

architekturę, sztukę, słowo pisane, oprawę roślinną. Jest wytworem pracy ludzkiej i stanowi

istotny element dziedzictwa danej społeczności. Przestrzeń cmentarza posiada również

istotny pierwiastek estetyczny, na który składa się architektura krajobrazu.

2. Walory kulturowe cmentarzy

Cmentarz jest pewnym wycinkiem przestrzeni, w ramach którego realizowana jest

przez określoną społeczność praktyka grzebania zwłok zmarłych, odpowiadająca

wyznaniowym, etniczno-kulturowym i innym potrzebom danej społeczności. Stąd za

najważniejszą cechę cmentarza należy uznać jego znakową rozpoznawalność (Kolbuszewski

1996). Cmentarz jest efektem realizacji wyższego rzędu potrzeb kulturowych. Z tego

względu cmentarze mają istotne znaczenie w zaspokajaniu przez odwiedzających (także

turystów) potrzeb poznawczych związanych z poznawaniem kultury własnej lub innej

społeczności. Walory poznawcze cmentarza to w rzeczywistości jego infrastruktura

stanowiąca o charakterze wystroju cmentarza. Składa się na nią wiele elementów, które

razem tworzą architektoniczną tożsamość nekropolii. W zasadzie cmentarz, niezależnie od

religii i kręgu kulturowego, ma najczęściej podobne elementy swej infrastruktury. W tabeli I

zostały wymienione wybrane elementy infrastruktury cmentarza.

T a b e l a I

Składowe krajobrazu cmentarza.

Składowe cmenta-

rza

Cmentarz

chrześcijański

Cmentarz żydowski

Cmentarz

muzułmański

Trwałe ogrodzenie

Brama

Kaplica cmentarna

Kostnica

Aleje, drogi

Obiekt centralny

Groby ziemne

Oprawa roślinna

Forma

upamiętnienia

krzyż, stela, nagrobek,

grobowiec, pomnik,

krypta, epitafium

Macewa, nagrobek,

grobowiec, ohel,

symbol

Stela, obelisk,

grobowiec

Źródło: opracowanie własne

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: