Webster Jean - Tajemniczy opiekun.doc

Tajemniczy Opiekun

Jean Webster

Tytuł oryginału angielskiego DADDY-LONG-LEGS

Ilustrowała

AUTORKA

(przedruk z wyd. ang.)

Okładkę i stronę tytułową projektował ZBIGNIEW RYCHLICKI

Wstęp IZABELLA KORSAK

©  Copyright for the Polish edition by I. W. „Nasza Księgarnia", Warszawa 1957

PBtiKi HBUBTEW P

w Zabrzu.

Historia siedemnastoletniej Agaty Abbott i jej „tajemniczego opiekuna" — dzięki któremu bohaterka dostaje się wprost z zakładu opiekuńczego dla sierot do ekskluzywnego collegeu — cieszy się niesłabnącym powodzeniem wśród kilku już pokoleń czytelniczych. Jean Webster (1876—1916) popularna amerykańska pisarka dla młodzieży opublikowała ,,Tajemniczego opiekuna" w r. 1912 (w Polsce pierwsze wydanie tej książki ukazało się w r. 1926), mając już w dorobku kilka powieści i tom opowiadań humorystycznych. Książka, przyjęta entuzjastycznie przez ówczesne nastolatki, została wkrótce sfilmowana  (był to film niemy ze słynną Mary Pickford w roli głównej), z czasem przerobiono

ją także na musical.

I choć opowieść o cudownej odmianie losu za sprawą możnego protektora jest rodem z baśni o biednej sierotce i pięknym królewiczu, nie brak w książce Jean Webster trafnych i gorzkich uwag o instytucjach filantropijnych, o przepaści dzielącej świat bogatych „dobroczyńców" od świata tych, którzy zmuszeni są do upokarzającej roli obiektu

owej dobroczynności.

Jean Webster (właściwie: Ałice Jane Chandler Webster), córka wydawcy, cioteczna wnuczka Marka Twaina, studiowała filologię angielską i ekonomikę w Yassar College, odbyła podróż do Europy, współpracowała z lokalną prasą swego rodzinnego stanu Nowy Jork i wizytowała sierocińce i domy poprawcze. Wyniesione stamtąd wrażenia i obserwacje umocniły ją w przekonaniu, że wychowankowie domów opieki mogliby osiągnąć w życiu to wszystko, co dzieci z „normalnych"

rodzin, gdyby tylko ułatwić im start życiowy, reformując instytucje opiekuńcze. Bohaterka „Tajemniczego opiekuna" marzy o stworzeniu wzorowo prowadzonego domu dla osieroconych dzieci, sama bowiem doświadczyła wszystkich upokorzeń filantropijnego systemu opieki. Czy jednak to, że życiowe losy Agi ułożyły się tak pomyślnie jedynie dzięki cudzej szczodrobliwości, a później dzięki gorącej miłości majętnego pana, nie dowodzi pewnego pesymizmu autorki, jej niewiary w możliwość osiągnięcia pełnego sukcesu własnymi siłami?

Niezależnie od tej niewesołej refleksji lektura „Tajemniczego opiekuna" bawi pełnymi werwy i humoru opisami życia w college'u, przekornymi i dowcipnymi komentarzami narratorki na wszelkie tematy: od czytanych przez nią szacownych klasyków literatury zaczynając, na domniemanych losach zaginionego prosiaka kończąc.

Jean Webster opublikowała w r. 1914 książkę, która stanowi do pewnego stopnia kontynuację „Tajemniczego opiekuna". Wkrótce potem wyszła za mąż i przeniosła się do Nowego Jorku. Ostatni rok swego życia spędziła częściowo na niewielkiej farmie w stanie Massachusetts, gdzie zaczęła z zapałem hodować kaczki i bażanty, częściowo zaś w swym nowojorskim mieszkaniu z pięknym widokiem na Park Centralny. Zmarła mając niespełna czterdzieści lat.

IZABELLA KORSAK

FATALNA ŚRODA

Pierwsza środa każdego miesiąca była istnym dniem Sądu, dniem wyczekiwanym ze strachem, znoszonym mężnie i zapominanym co rychlej.

Każda posadzka musiała błyszczeć nieskazitelnie, każde krzesło — być odkurzone z najdrobniejszego atomu pyłu, każde łóżko — zasłane bez fałdki. Dziewięćdziesiąt siedem sierotek trzeba było poddać naprzód gruntownej operacji mycia i czesania, a potem przystrojenia w świeżo uprane i wykrochmalone, kraciaste, perkalikowe albo barchanowe sukienki — zależnie od pory roku; dziewięćdziesięciorgu siedmiorgu maleństwom trzeba było wbić do głowy, jak się mają zachować i jak odpowiadać: „Tak, proszę pana" lub: „Nie, proszę pana", ilekroć który z Opiekunów łaskawie zwróci się do nich z zapytaniem. Był to dzień pełen niepokoju i trosk, których główny ciężar spadał na barki Agaty Abbott, jako najstarszej z sierot Domu Wychowawczego imienia Johna Griera.

I tym razem owa fatalna pierwsza środa miała się już, podobnie jak jej poprzedniczki, ku szczęśliwemu końcowi. Agata pośpieszyła ze spiżarni, gdzie robiła kanapki dla środowych gości, na górę do zwy-kłych swoich zajęć. Specjalnej jej pieczy poruczona była Sala F, gdzie jedenaścioro maleństw, od czterech do siedmiu lat, zajmowało jedenaście małych, ustawionych rzędem łóżeczek. Zwołała swoją gromadkę, powygładzała zmięte sukienki, powycierała umorusane noski 1 us tawiła sierotki szeregiem, aby skierować je ku jadalni, gdzie zająć

I  \

się miały w ciągu błogosławionej pół godzinki pochłanianiem porcji mleka, chleba i placka ze śliwkami.

Wyprawiwszy swoich pupilów, opadła na zydelek przy oknie i oparła tętniące skronie o zimną szybę. Była na nogach od piątej rano, wysługując się wszystkim, napominana i popędzana przez zdenerwowaną zarządzającą. Pani Lippett nie zawsze zachowywała za kulisami spokój i uroczysty majestat, w jakie stroiła się wobec Opiekunów i Pań Wizytatorek.  Siedząc przy oknie,  skierowała Agata tęskny wzrok poprzez duży szmat ubielonego szronem trawnika, poza wysokie żelazne sztachety, wykreślające granice terytorium ochrony (jak nazywano czasem Dom Wychowawczy), wzdłuż falistych zboczy, upstrzonych wiejskimi siedzibami bogaczy, ku dachom i wieżyczkom pobliskiego miasteczka, przezierającym poprzez nagie korony drzew.

Dzień, o ile było jej wiadomo, zakończył się zupełnie pomyślnie. Opiekunowie dokonali zwykłych oględzin, wysłuchali stałych miesięcznych raportów, wypili tradycyjną herbatę, a teraz śpieszyli z powrotem do swoich domów, do własnych, wesoło płonących ognisk rodzinnych, aby zapomnieć, aż do następnej pierwszej środy miesiąca, o przyczyniających im tyle kłopotów małych pupilach. Agata śledziła z zaciekawieniem — nie bez pewnej domieszki tęsknej zazdrości — sznur powozów i samochodów wyjeżdżających z otwartych na oścież wrót Domu Wychowawczego. W wyobraźni towarzyszyła jednemu pojazdowi za drugim do pięknych, obszernych domów, rozsianych po zboczach pagórków. Wyczarowywała sobie w imaginacji obraz siebie samej, otulonej w bogaty płaszcz futrzany, strojnej w aksamitny, przybrany pękami piór kapelusz, rozpartej na poduszkach powozu i niedbale rzucającej stangretowi krótki rozkaz: do domu! Obraz ten jednak bladł i mącił się z chwilą, gdy powóz stawał przed progiem mieszkania.

Agata miała bujną wyobraźnię, która — zdaniem pani Lippett — mogła ją unieszczęśliwić, jeśli nie potrafi jej okiełznać. Mimo wszakże całej bujności wyobraźnia ta nie była w stanie przekroczyć wejściowych podwoi domów, ku którym ją unosiła. Biedna, pełna zapału i żądzy przygód Agata w ciągu całych swoich lat siedemnastu ani razu nie znalazła się wewnątrz zwykłego domu mieszkalnego i dlatego nie mogła odtworzyć sobie obrazu życia owych istot pędzących beztroskie dni z dala od Domu Wychowawczego i jego sierot.

A-ga-to Ab-bott, Wo-ła-ją cię do biu-ra, Po-śpiesz się le-piej, Ra-dzę ci szcze-rze!

Tommy Dillon, członek chóru, wbiegł po schodach śpiewając tę zwrotkę i popędził po korytarzu, a głos jego, w miarę zbliżania się szybkich kroków ku Sali F, rósł i potężniał. Agata, oderwana nagle od swoich marzeń, stanęła znów w obliczu zwykłych trosk.

— Kto mnie woła? — wpadła w śpiew chłopca, przerywając motyw nutą ostrego niepokoju.

Pa-ni Lip-pett w biu-rze, Krzy-czy, drze się jak wa-riat-ka. A-a-men!

— zakończył Tommy pobożnie. Nie było wszakże zwykłej złośliwości w jego głosie. Najzatwardzialszy nawet z małych mieszkańców Domu Wychowawczego nie był pozbawiony współczucia dla biednej winowajczyni, wzywanej w ten sposób do biura przed oblicze groźnej zarządzającej.

Tommy lubił Agatę, mimo że czasem poszturchiwała go i omal nie oderwała mu nosa energicznym wycieraniem.

Agata pośpieszyła bez słowa protestu, natomiast z dwiema poprzecznymi bruzdami na czole. Zastanawiała się nad tym: w czym zawiniła? Co poszło nie po myśli rozkazodawczyni? Czy kanapki nie były dość cienko krajane? Znalazły się może łupinki w ciastkach orzechowych? A może która z Pań Wizytatorek dostrzegła dziurę w pończoszce Susie? Kto wie?! Może — wielkie nieba! — który z jej własnych che-rubinków z Sali F pozwolił sobie na impertynencję wobec jednego z Opiekunów?...

Długi hali na dole nie był oświetlony i w chwili kiedy Agata schodziła ze schodów, ostatni z grona Opiekunów stał gotów do wyruszenia w otwartych drzwiach wyjściowych. W przelocie tylko mignęła przed nią jego postać, dając jej wrażenie czegoś bardzo wysokiego. Wysoki pan skinął ręką na samochód czekający na zakręcie podjazdu. Szofer zapuścił motor i podjechał bliżej, a w jaskrawym świetle automobilowych latarni zarysowała się na tle muru sylwetka pana. Cień wydłużał groteskowo ramiona i nogi, które biegły po posadzce i pięły się po

J.

korytarzowym murze. Wyglądało to zupełnie jak wielki pełzający pająk.

Wystraszoną twarz Agaty rozpogodził wybuch śmiechu. Słoneczna jej natura chwytała pożądliwie każdą okazję do zabawy. Dużo dobrej woli trzeba było istotnie na doszukiwanie się powodu rozbawienia w przygnębiającym fakcie istnienia kogoś takiego jak Opiekun. Posiadała ją widocznie Agata, rozweselona bowiem tym drobnym epizodem, stanęła uśmiechnięta przed obliczem pani Lippett. Ku zdumieniu swojemu spostrzegła, że i na twarzy zarządzającej gościł, jeśli nie uśmiech wyraźny, w każdym razie wyraz pewnej życzliwości; wyglądała prawie tak uprzejmie jak w dni odwiedzin Wizytatorów.

—  Usiądź, Agato, mam ci coś do powiedzenia.

Agata opuściła się na najbliższe krzesło i czekała z zapartym oddechem. W tej chwili przemknął poza oknem samochód; pani Lippett pogoniła za nim wzrokiem.

—  Czy zauważyłaś pana, który w tej chwili odjechał?

—  Widziałam go z tyłu.

—  To jeden z najzamożniejszych naszych Opiekunów, podtrzymujący hojnymi zasiłkami istnienie Domu Wychowawczego. Nie wolno mi wymieniać jego nazwiska; zastrzegł sobie specjalnie, że chce pozostać nieznanym.

Oczy Agaty rozszerzyły się z lekka; nie przywykła do tego, aby ją wzywano do biura w celu dyskutowania z zarządzającą na temat dziwactw Panów Opiekunów.

—  Pan ten zainteresował się kilkoma naszymi chłopcami. Pamiętasz Charlesa Bentona i Henry Freize'a? Obu ich posłał pan... hm... hm... ów Opiekun do college'u* i obydwaj wywdzięczyli się usilną pracą i postępami w naukach za tak wspaniałomyślnie wyłożone na ich kształcenie pieniądze. Innej zapłaty dobroczyńca ich nie żądał. Dotychczas filantropia  jego   obejmowała   wyłącznie   chłopców;   nie   udawało mi się zainteresować go w najlżejszym bodaj stopniu żadną z dziewczynek w naszej instytucji, chociażby najbardziej na to zasługiwała. Nie dba widocznie o dziewczęta.

—  Widocznie, proszę pani — bąknęła Agata czując, że musi w tym miejscu coś odpowiedzieć.

* College (ang.; przybliżona wymowa: kolydź) — szkoła ogólnokształcąca, często o charakterze pośrednim między szkołą średnią a wyższą.

—  Dzisiaj na zwykłym miesięcznym zebraniu rozpatrywana była sprawa twojej przyszłości. — Pani Lippett pozwoliła sobie na chwilę pauzy, po czym zaczęła znów mówić powolnym, jednostajnym głosem, niesłychanie drażniącym napięte nagle nerwy słuchaczki. — Jak ci wiadomo, nie trzymamy wychowanków powyżej lat szesnastu, dla ciebie wszakże zrobiono wyjątek. Ukończyłaś szkołę naszą mając lat czternaście, że zaś wykazałaś tak celujące stopnie w naukach — nie zawsze, zaznaczyć muszę, w twoim sprawowaniu — postanowiono pozwolić ci uczęszczać do tutejszej szkoły średniej. Obecnie kończysz ją i, oczywiście, Dom nasz nie może łożyć dłużej na twoje utrzymanie. I tak korzystasz z dobrodziejstw instytucji dwa lata dłużej niż większość twoich towarzyszek.

Pani Lippett przeoczyła najwyraźniej fakt, że Agata ciężką pracą zarabiała w ciągu tych dwóch lat na swoje utrzymanie, że na pierwszym planie stało zawsze dobro Domu Wychowawczego, a dopiero na drugim jej nauka, i że w dni takie, jak owe pierwsze środy, pozostawała w domu, aby czyścić, sprzątać i szorować.

—  Jak powiadam więc, rozpatrywana była sprawa twojej przyszłości i przeglądano wszystkie twoje świadectwa — wszystkie, co do jednego.

Pani Lippett obrzuciła prokuratorskim spojrzeniem winowajczynię na ławie oskarżonych, a winowajczyni zrobiła skruszoną minę, jednak dlatego tylko, że się po niej tej skruchy spodziewano, nie zaś, aby miała się poczuwać do szczególnie czarnych jakichś kart w swoim rejestrze.

—  Oczywiście, w zwykłych warunkach oddano by cię do jakiegoś zajęcia, w którym mogłabyś zacząć zarobkować. Wyróżniłaś się jednak w szkole, szczególnie w pewnych przedmiotach; twoje postępy w stylistyce mają być nawet świetne. Panna Pritchard, jedna z członkiń naszego Komitetu Wizytatorów — należy też do Zarządu szkoły — mówiła z twoim nauczycielem retoryki i bardzo pochlebnie się o tobie wyrażała. Odczytała nawet wypracowanie twoje zatytułowane: Fatalna środa.

W tym momencie skruszona mina Agaty nie była udana.

—  Miałam wrażenie, że nie wykazałaś zbyt wielkiej wdzięczności, ośmieszając instytucję, która wyświadczyła ci tyle dobrodziejstw. Gdyby nie to, że udało ci się być dowcipną, wątpię, czy wybaczono by ci twój postępek. Na twoje szczęście jednak pan... to znaczy, ów pan, który przed chwilą odjechał, zdaje się posiadać nadmierne poczucie humoru.

Na podstawie tego zuchwałego wypracowania zaofiarował się posłać

cię do college'u.

—  Do college'u?! — wytrzeszczyła oczy Agata. Pani Lippett skinęła potwierdzająco głową.

—  Pozostał, ażeby ułożyć ze mną warunki. Są niezwykłe. Moim zdaniem jest on w błędzie. Dopatruje się w tobie oryginalności i planuje wykształcić cię na pisarkę.

—  Ńa pisarkę?! — Agata zupełnie była oszołomiona. Nie mogła się zdobyć na nic innego poza powtarzaniem słów pani Lippett.

—  Tego pragnie. Czy przyda się to na coś, przyszłość dopiero pokaże. Wyznacza ci bardzo hojne uposażenie, bodaj zbyt hojne jak dla dziewczyny, która nie miała nigdy doświadczenia w rządzeniu się pieniędzmi. Obmyślił jednak całą rzecz szczegółowo; nie uważałam się też za uprawnioną do podsuwania mu jakichkolwiek zmian. Masz pozostać tutaj przez lato, a panna Pritchard uprzejmie zaofiarowała się zająć przygotowaniem ci odpowiedniej wyprawy. Za utrzymanie twoje i naukę wpłacane będą pieniądze wprost do kasy college'u, ty zaś masz otrzymywać w ciągu czterech lat twojego w nim pobytu trzydzieści pięć dolarów miesięcznie. Umożliwi ci to życie na tej samej stopie, co reszta twoich koleżanek. Pieniądze te będzie wysyłał ci prywatny sekretarz tego pana... raz na miesiąc, a ty w zamian masz również raz na miesiąc potwierdzać ich odbiór. To znaczy, nie będziesz mu dziękowała za nie; nie życzy sobie, abyś w listach swoich wspominała o wdzięczności, masz jedynie pisać o postępach, jakie będziesz czyniła w nauce, oraz szczegółach twojego codziennego życia. Słowem, taki list, jaki napisałabyś do rodziców twoich, gdyby żyli.

Listy mają być adresowane do pana Johna Smitha na ręce jego sekretarza. Oczywiście ten pan nie nazywa się John Smith, pragnie wszakże pozostać nieznanym. Będzie on dla ciebie zawsze Johnem Smithem. Powodem, dla którego żąda listów, jest przeświadczenie, że nic tak nie rozwija umiejętności literackiego wypowiadania się jak pisanie listów. Że zaś nie posiadasz rodziny, z którą mogłabyś podtrzymywać korespondencję, chce, abyś wprawiała się tą drogą. Chce też śledzić osobiście twoje postępy. Nie będzie nigdy odpowiadał na twoje listy ani też dawał dowodów brania ich pod uwagę. Nienawidzi pisania listów i nie chce, aby to stało mu się ciężarem. Gdyby zaszło coś takiego, co wymagałoby koniecznie odpowiedzi, jak, dajmy na to,

10

wydalenie cię z college'u, do czego, mam nadzieję, nie dojdzie, możesz zwrócić się listownie do pana Griggsa, sekretarza, od którego otrzymasz odpowiednie wskazówki. Miesięczne sprawozdania listowne obowiązują cię bezwzględnie; są one jedynym wyrazem wdzięczności, jakiego wymaga pan Smith, winnaś zatem być tak skrupulatną w ich wysyłaniu, jak gdyby był to weksel, który masz płacić. Mam nadzieję, że będą pisane w tonie pełnym szacunku i dadzą dobre pojęcie o wychowaniu, jakie u nas otrzymałaś. Musisz pamiętać, że piszesz do Opiekuna Domu Wychowawczego imienia Johna Griera.

Oczy Agaty tęsknie wpatrywały się w drzwi. Mąciło jej się w głowie ze wzruszenia i jedynym jej pragnieniem było uwolnić się od frazesów pani Lippett i zebrać nieco myśli. Wstała i zaryzykowała próbny krok w kierunku wycofania się z pokoju. Pani Lippett zatrzymała ją skinieniem; nie mogła przecież nie wyzyskać okazji oratorskieg0 występu.

—  Mam nadzieję, że poczuwasz się do odpowiedniej wdzięczności za tę niespodzianą łaskę losu, jaki stał się twoim udziałem- Niewiele dziewcząt w twoim położeniu spotkała podobna możność wzniesienia się na wyższy szczebel drabiny społecznej. Winnaś pamiętać zawsze...

—  Tak, tak, proszę pani, bardzo jestem wdzięczna. Dziękuję pani. Jeżeli to już wszystko, pozwoli pani, że pójdę. Muszę przyszyć łatę na spodniach Freddie Perkinsa.

Drzwi zamknęły się za nią, a pani Lippett została z otwartymi ustami, w połowie rozpoczętej przemowy.

LISTY PANNY AGATY ABBOTT

DO

TAJEMNICZEGO OPIEKUNA NAZWISKIEM JOHN SMITH

215, Fergussen Hali 24 września

Drogi, dobry Opiekunie, wysyłający sieroty do college'u!

Jestem na miejscu! Jechałam wczoraj cztery godziny koleją. Zabawne uczucie, prawda? Nigdy dotychczas nie jeździłam koleją.

College jest przeogromnym, oszałamiająco olbrzymim miejscem — gubię się, gdy tylko wychodzę z mojego pokoju. Opiszę panu wszystko później, jak mi się trochę uporządkuje w głowie; opowiem też o moich studiach. Wykłady rozpoczną się dopiero w poniedziałek, a teraz jest sobota wieczorem. Chciałam jednak najpierw napisać do pana, ażebyśmy się mogli trochę zapoznać.

Dziwnym się wydaje pisać listy do kogoś, kogo się nie zna. Dziwnym mi się wydaje w ogóle, że piszę listy — pisałam ich całego kramu trzy czy cztery w moim życiu; proszę więc nie mieć mi za złe, jeżeli nie będą one wzorem stylu.

Przed moim odjazdem wczoraj z rana miałam bardzo poważną rozmowę z panią Lippett. Mówiła mi, jak mam się zachowywać przez całą resztę mojego życia, a zwłaszcza jak mam się zachować względem dobrego pana, który tyle dla mnie czyni. Muszę pamiętać o żywieniu dla niego bardzo wielkiego szacunku.

Ale, proszę, niech pan powie, jak można mieć szacunek dla kogoś, kto chce, aby go nazywać Johnem Smithem? Dlaczego nie wybrał pan sobie nazwiska choć troszkę mniej bezosobowego? Mogłabym z równym skutkiem pisać do „Drogiego Słupa Telegraficznego" albo do „Drogiego Wieszaka na Ubranie".

Myślałam o panu dużo w ciągu tych wakacji. Fakt, że po tylu latach osamotnienia znalazł się ktoś, kto interesuje się mną, daje mi takie

15

uczucie, jak gdybym odnalazła coś w rodzaju rodziny. To tak prawie, jak gdybym należała teraz do kogoś. Nie ma pan pojęcia, jakie to miłe. Muszę jednak przyznać, że myśląc o panu, nie mam o co zaczepić mojej wyobraźni. Wiem o panu tylko trzy rzeczy: I. Jest pan wysoki. II. Jest pan bogaty.

III. Nie cierpi pan dziewcząt.

Myślę, czy nie mogłabym nazywać pana Kochanym Wrogiem Dziewcząt? Tylko że to trochę obrażające dla mnie. Albo też Drogim Bogatym Panem. Ale to znów byłoby obrażające dla pana, jak gdyby pieniądze były najważniejszym pańskim rysem. Zresztą bogactwo — to taka czysto zewnętrzna tylko cecha. Może nie pozostanie pan bogatym całe życie; mnóstwo bardzo mądrych ludzi traci cały majątek na giełdzie — czytałam o tym. Ale wysokim pozostanie pan zawsze! I dlatego postanowiłam nazywać pana Drogim Długonogim Pająkiem. Myślę, że nie obrazi się pan. To będzie taka nasza sekretna, pieszczotliwa nazwa — nie powiem o niej nic pani Lippett — zgoda?

Za dwie minuty zadzwoni dzwonek na dziesiątą. Dzwonki dzielą nasz dzień na poszczególne części. Jemy i śpimy, i uczymy się podług dzwonka. To bardzo pobudzające. Czuję się wciąż jak koń straży ogniowej. Aha! Masz ci go! Dzwoni!... Gasić światła! Dobranoc!

Proszę zwrócić uwagę, jak skrupulatnie przestrzegam przepisów — zawdzięczam to wychowaniu otrzymanemu w Domu Wychowawczym imienia Johna Griera.

Pańska z najgłębszym szacunkiem

AGATA ABBOTT

Do Pana Długonogiego Pająka Johna Smitha Drogi Pajączku-Długonóżku!

1 października

Kocham college i kocham pana za to, że mnie pan tutaj przysłał. Jestem bardzo a bardzo szczęśliwa i taka wciąż podniecona, że z trudnością przychodzi mi zasnąć. Nie może pan sobie wyobrazić, jak zupełnie tutaj jest inaczej aniżeli w Domu Wychowawczym imienia Johna Griera. Ani mi się nawet śniło, że może istnieć podobne miejsce

16

na świecie. Żal mi każdego, kto nie jest młodą dziewczyną i nie może być tutaj. Jestem pewna, że college, w którym się pan uczył jako młody chłopiec, nie mógł być równie uroczy.

Pokój mój położony jest w baszcie, która była separatką dla zakaźnie chorych, zanim wybudowano nową infirmerię. Na tym samym piętrze baszty mieszkają jeszcze trzy inne uczennice — jedna z nich jest już seniorką, nosi okulary i wciąż upomina nas, abyśmy się zachowywały troszkę ciszej; dwie pozostałe są tak samo jak ja nowicjuszkami; jedna nazywa się Sallie McBride, a druga — Julia Rutledge Pendleton. Sallie ma rude włosy i zadarty nosek i jest bardzo przyjacielska, Julia pochodzi z jednej z najpierwszych rodzin w Nowym Jorku i nie zauważyła mnie jeszcze dotychczas. Julia i Sallie zajmują jeden wspólny pokój, a ja i seniorka mamy pojedyncze pokoje. Nowicjuszki nie dostają zazwyczaj oddzielnych pokojów; mało jest tutaj takich, aleja dostałam, chociaż nawet nie prosiłam o to. Przypuszczam, że pan kierownik nie uważał za właściwe pomieścić dobrze wychowanej panny z przyzwoitego domu razem ze znajdą. Widzi pan, że każda rzecz ma swoje dobre strony.

Mój pokój mieści się w północno-zachodnim rogu i ma dwa okna, z których jest śliczny widok. Kto jak ja spędził siedemnaście lat w jednej wielkiej sypialni Domu Wychowawczego razem z dwudziestoma współtowarzyszkami, czuje w całej pełni rozkosz zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. Tutaj po raz pierwszy mam możność zapoznania się z Agatą Abbott. Zdaje mi się, że ją polubię.

A pan jak sądzi, polubi ją pan?

Wtorek

Organizuje się drużyna koszykówki nowicjuszek i jest możliwe, że ja stanę na jej czele. Jestem, co prawda, małego wzrostu, ale bardzo zwinna, żywa i wytrzymała. Podczas kiedy inne skaczą tylko pod górę, ja umiem wśliznąć się im pod nogi i chwytam piłkę. Ach, jaka to przyjemność te nasze ćwiczenia! Odbywamy je po południu na boisku; drzewa dokoła nas złocą się i czerwienią; wszędzie w powietrzu czuć zapach palonych liści; wszyscy śmieją się i hałasują. Nigdy jeszcze nie widziałam tylu tak szczęśliwych dziewcząt, a ja jestem najszczęśliwsza ze wszystkich!

2     Tajemniczy opiekun

17

Zamierzałam napisać długi list i opowiedzieć panu o wszystkim, czego się uczę (pani Lippett powiedziała, że pan chce wiedzieć o tym), ale dzwoniono w tej chwili na siódmą i za dziesięć minut mam się stawić na boisku w stroju gimnastycznym. Czy ma pan nadzieję, że wygram mecz koszykówki?

Pańska na zawsze

AGATA ABBOTT

P. S. (Dziewiąta godzina).

Sallie McBride wsunęła głowę przez drzwi i powiedziała:

— Tak mi strasznie tęskno za domem, że po prostu nie mogę wytrzymać. Czy i ty tak samo?

Uśmiechnęłam się i odpowiedziałam, że nie, że wytrzymam. Tej choroby przynajmniej — tęsknoty za domem — na pewno uniknę! Nie słyszałam jeszcze o nikim chorującym na tęsknotę za ochroną. A pan słyszał?

10 października

Drogi Pajączku Długonogi!

Czy słyszał pan o Michale Aniele? Był to słynny artysta, który żył we Włoszech w okresie Odrodzenia. Wszystkie słuchaczki na kursie literatury angielskiej wiedziały, jak się zdaje, o nim i cała klasa śmiała się ze mnie, bo myślałam, że to był jakiś archanioł. No, proszę, niech pan sam powie, czy to nie brzmi jak archanioł? Cała bieda z tym college'em, że musimy wiedzieć o mnóstwie rzeczy, których nigdy nie uczyłyśmy się. Bywa to często mocno kłopotliwe. Ale teraz już jestem mędrsza: jak tylko dziewczęta zaczynają mówić o rzeczach, o których nigdy nie słyszałam, siedzę cicho, a potem lecę do encyklopedii.

Pierwszego zaraz dnia strasznie się zblamowałam. Ktoś wspomniał o Maeterlincku, a ja nie dosłyszawszy, że mowa o mężczyźnie, zapytałam się, czy to która z nowicjuszek. Opowiadano sobie o tym we wszystkich klasach. Obleciało to jako dowcip cały college. A jednak na wykładach orientuję się nie gorzej od innych, a nawet lepiej od niektórych!

Chciałby pan wiedzieć, jak urządziłam swój pokój? Mam istną symfonię żółto-brązową. Ściany pomalowane są na jasnożółto, do tego

18

dokupiłam żółte satynowe zasłony i takież pokrycia na poduszki, mahoniowe biurko (okazyjnie za trzy dolary), trzcinowy fotel i brązowy dywan z plamą atramentową pośrodku. Na tej plamie stawiam zawsze

krzesło.

Okna umieszczone są wysoko, tak że ze zwykłego krzesła nie można wyjrzeć przez nie. Poradziłam sobie w ten sposób, że odśrubowałam szkło od biurka, obciągnęłam wierzch materią i przysunęłam tak sporządzony mebel do okna. Niech pan sobie wyobrazi, że utrafiłam akurat wysokość. Wyciągam szuflady, robię z nich stopnie i w ten sposób włażę na górę. Bardzo wygodne urządzenie.

Sallie McBride pomogła mi wybrać pojedyncze sztuki mebli na licytacji u seniorek. Mieszkała w prawdziwym domu przez całe życie i zna się na umeblowaniu. Nie może pan sobie wyobrazić, jakie to zabawne chodzić po sklepach, kupować, płacić prawdziwym banknotem pięciodolarowym i jeszcze dostawać resztę — dla kogoś, kto nigdy w życiu nie miał w ręku więcej niż niklową monetę. Zapewniam pana, drogi Opiekunie-Ojczulku, że umiem cenić odpowiednio pensję, którą

mi wyznaczyłeś.

Sallie jest najbardziej towarzyską istotą na świecie, a Julia Rutledge Pendleton — najmniej. Nie do pojęcia, jak mógł pan kierownik dokonać podobnego połączenia w doborze współmieszkanek jednego pokoju. Moją kochaną Sallie bawi wszystko, nawet śmieszy, Julię zaś wszystko nudzi i nuży. Nie umie nigdy zdobyć się na najlżejszy wysiłek, aby być uprzejmą. Jest przekonana, że sam fakt należenia do rodu Pendletonów jest paszportem do nieba, bez potrzeby zdawania jakiegokolwiek egzaminu. Julia i ja jesteśmy z przyrodzenia nieprzyjaciół-

kami.

Ale dość tego. Wyobrażam sobie, z jaką niecierpliwością czeka pan,

aby dowiedzieć się, co studiuję.

I.  Łacina.   Druga wojna punicka.  Hannibal  i jego zastępcy rozbili wczoraj wieczorem namioty nad Jeziorem Trazymeńskim. Przygotowali zasadzkę na Rzymian i dzisiejszego rana, o czwartej zmianie straży, rozegrała się bitwa. Rzymianie w odwrocie.

II.  F r a n c u s k i.    24  stronice  z   Trzech  muszkieterów  Dumasa i trzecia koniugacja czasowników nieregularnych.

III. Geometr i a.     Skończyłyśmy   walce;   teraz   przechodzimy

ostrosłupy.

19

IV. Angielski.   Stylistyka. Mój styl zyskuje z każdym dniem na jasności i zwięzłości.

V. Fizjologia.  Doszłyśmy do trawienia. Na przyszłej lekcji — żółć i trzustka.

Pańska, na najlepszej drodze do zdobycia wykształcenia,

AGATA ABBOTT

P. S. Mam nadzieję, że pan nie bierze nigdy do ust alkoholu, prawda, Ojczulku? Alkohol wyrabia straszne rzeczy z wątrobą.

Środa Drogi Ojczulku-Opiekunie — Długonogi Pająku!

Zmieniłam sobie imię.

W spisie słuchaczek figuruję wciąż jeszcze jako „Agata", ale wszędzie poza tym nazywam się „Aga". Niechże pan sam powie, czy to nie okropne być zmuszoną samej nadać sobie jedyne zdrobniałe imię, jakie miało się kiedykolwiek? Co prawda, Agę wymyśliłam niezupełnie ja sama. Nazywał mnie tak Freddie Perkins, zanim jeszcze nauczył się mówić wyraźnie.

Szkoda, że pani Lippett nie stara się wpadać na lepsze pomysły przy wyszukiwaniu imion i nazwisk dla maleństw. Nazwiska bierze wprost z książki telefonicznej — znajdzie pan „Abbott" zaraz na pierwszej stronicy — a imiona skąd się da. Agatę znalazła na jakimś nagrobku. Nigdy nie mogłam jej znieść, lubię za to Agę. Takie miłe imię. Powinna jć nosić osoba, jaką ja nie jestem — słodkie, małe, niebieskookie stworzonko, pieszczone i psute przez całą rodzinę, przechodzące przez życie bez żadnych trosk. Prawda, jak byłoby miło być taką? Mogę mieć wszelkie wady, nikt jednak nie może mi zarzucić, że byłam psuta przez rodzinę! Bardzo to jednak zabawne udawać, że byłam. Na przyszłość, proszę, niech mnie pan zawsze nazywa Agą — zgoda?

Powiem panu coś ciekawego. Chce pan? Mam trzy pary skórkowych rękawiczek. Dostawałam dotychczas na gwiazdkę niciane mitenki, ale nie miałam nigdy skórkowych rękawiczek ze wszystkimi pięcioma palcami. Co chwilę wyjmuję je i przymierzam. Zaledwie mogę się powstrzymać, żeby nie nosić ich na wykładach.

Dzwonek obiadowy. Do widzenia!

20

SIEROTKA

WIDOK ZTYfcU

WIDOK Z PRZODU

Piątek

Ojczulku-Opiekunie, jaka nowina! Nauczycielka angielskiego powiedziała, że moje ostatnie wypracowanie wykazuje niezwykły zasób oryginalności. Naprawdę. Nie kłamię. To były jej własne słowa. Nie wydaje się to możliwym, prawda? — wobec siedemnastoletniej tresury, jaką

przeszłam.

Celem Domu Wychowawczego imienia Johna Griera jest (jak panu niewątpliwie wiadomo i co pan całym sercem pochwala) — zrobić z dziewięćdziesięciorga siedmiorga sierotek — dziewięćdziesięcioro siedmioro bliźniąt. Moje niezwykłe uzdolnienia artystyczne przejawiały się już w najmłodszych latach, kiedy rysowałam kredką na drzwiach podobizny pani Lippett.

Mam nadzieję, że nie ranie pańskich uczuć, pozwalając sobie na krytykę ojczystego domu mojego dzieciństwa. Zresztą ma pan zawsze możność ukarania mnie, gdybym miała okazać się zbyt impertynencką.

21

Po prostu przestanie pan wysyłać mi czeki. Może to nie bardzo grzecznie z mojej strony tak mówić — nie może pan jednak wymagać ode mnie dobrych manier; przytułek dla podrzutków nie jest szkołą edukacji dla młodych panien.

Wie pan, Opiekunie-Ojczulku, nie praca zaczyna mi wydawać się trudną w college'u. Raczej zabawa. Dziewięć razy na dziesięć nie rozumiem, o czym moje koleżanki ze sobą mówią. Ich żarty zdają się tyczyć jakiejś przeszłości, w której każda z nich, prócz mnie jednej, brała udział. Jestem obcą w tym świecie i nie rozumiem jego języka. Bardzo to upokarzające uczucie.

W naszej szkole średniej dziewczęta stawały grupkami i przypatrywały mi się. Byłam jakaś dziwna, inna niż wszystkie i każdy wiedział o tym. Czułam, że nazwa: Dom Wychowawczy imienia Johna Griera, wypisana jest na moim czole. Czasem jakieś litościwe dusze zdobywały się na zbliżenie do mnie i zwrócenie z kilku uprzejmymi słowami. Nienawidziłam ich wszystkich — a najbardziej tych litościwych.

Tutaj nikt nie wie, że byłam wychowana w ochronie. Powiedziałam Sallie McBride, że mój ojciec i moja matka nie żyją i że jeden dobry stary pan posyła mnie do college'u — w czym nie ma przecież ani krzty kłamstwa. Nie chcę, żeby pan myślał, że jestem tchórzem, ale chciałabym być jak inne dziewczęta, a cala różnica między nami związana jest z tym strasznym miejscem, w którym spędziłam moje dziecięctwo i które tak okropnie na nim ciąży. Gdybym mogła wykreślić je z mojej pamięci i zerwać z nim raz na zawsze, myślę, że mogłabym być tak samo pożądaną jak każda inna z moich rówieśnic. Nie zdaje mi się, ażeby zachodzić miała poza tym jakaś inna istotna, zasadnicza różnica. A jak pan sądzi? Faktem jest, że Sallie McBride lubi mnie!

Pańska na zawsze

AGA ABBOTT

(z domu Agata)

Sobota rano

Przed chwilą przeczytałam jeszcze raz mój list i widzę, że brzmi on mocno niewesoło. Domyśla się pan chyba, że mam bardzo trudny referat na poniedziałek, powtórzenie z geometrii i fatalny katar.

22

Niedziela

Zapomniałam wysłać ten list wczoraj. Korzystam z tego, aby dodać pełen oburzenia dopisek. Mieliśmy dzisiaj z rana wizytę biskupa. Jak się panu zdaje, co on powiedział?

— Najlepsza zapowiedź dobroczynności znajduje się w Biblii: „Bo ubogich zawsze macie u siebie".* Stworzeni oni zostali po to, aby podtrzymywać w was ducha miłosierdzia.

Niech pan pomyśli, proszę, czy to nie okropne? Biedni w roli pożytecznych zwierząt domowych?! Gdybym nie zdążyła już wyrobić się tutaj na skończoną damę, poszłabym do niego po nabożeństwie i powiedziałabym mu, co o tym myślę.

AGA GRA W KOSZYKÓWKĘ

25 października

Drogi Dlugonóżku-Pajączku!

Wygrałam mecz koszykówki! Szkoda, że nie może pan widzieć siniaka na moim lewym ramieniu. Jest granatowy i mahoniowy z pomarańczowymi pręgami. Julia Pendleton chciała wygrać, ale jej się nie udało. Hura!

* „Bo ubogich zawsze macie u siebie" — cytat z Ewangelii według św. Jana (12,8).  Biblia Tysiąclecia, Pallottinum, Poznań-Warszawa  1982, wyd.  III.

23

Widzi pan, jaka jestem podła?

W college'u coraz mi jest przyjemniej. Lubię dziewczęta, nauczycieli i lekcje, ćwiczenia gimnastyczne i lubię to, co nam dają tutaj do jedzenia. Mamy lody śmietankowe dwa razy tygodniowo i nigdy nie dostajemy żytnich klusek.

Chciał pan otrzymywać ode mnie listy tylko raz na miesiąc, prawda? A ja zasypuję pana moimi epistołami co kilka dni. Taka jednak byłam podniecona wszystkimi tymi przeżyciami, że musiałam wywnętrzyć się przed kimś, a pan jest jedyną osobą, którą znam. Proszę, niech mi pan wybaczy moje gadulstwo; zobaczy pan, że się prędko utemperuję. Jeśli moje listy nudzą pana, może pan rzucać je nie czytane do kosza. Przyrzekam, że nie napiszę już ani jednego do połowy listopada.

Pańska, okrutnie gadatliwa,

AGA ABBOTT

15 listopada

Drogi Ojczulku-Pajączkii-Długonóżku!

Proszę, niech pan posłucha, czego nauczyłam się dzisiaj:

„Boczna powierzchnia ściętego ostrosłupa jest poło...