stereotypy międzygrupowe w pracy.pdf

(37 KB) Pobierz
72277624 UNPDF
Praca i Zdrowie
Stereotypy miêdzygrupowe w pracy
10.01.2008
Izabela Kielczyk
psycholog biznesu, coach wy¿szej kadry menad¿erskiej
Dziêki stereotypom oszczêdzamy czas oraz wysiłek niezbêdny do poznania ka¿dego przypadku, który nie
pasuje do danej grupy.
Nasze umysły obrastaj± plamami i jak plamy tłuszczu te plamy siê powiêkszaj±. Lecz my
przeciwstawiamy siê temu powiêkszaniu wyj±tkowo słabo; niezmiennie za to utrzymujemy tyle naszej
starej wiedzy, jak równie¿ naszych starych uprzedzeñ i przekonañ o innych, ile siê tylko da.William James
(filozof i psycholog amerykañski)
W numerze listopadowym pisałam ogólnie o stereotypach, czym s±, jak powstaj±, jakie pełni± funkcje itd.
Tym razem chciałabym skupiæ siê na stereotypach dotycz±cych kategoryzacji grupowej typu „
my” i „oni”. Na polu zawodowym nietrudno bowiem o tego typu uprzedzenia,
szczególnie s± one wyra¼ne w du¿ych firmach, organizacjach o rozbudowanej i zło¿onej strukturze, gdzie
istnieje siedziba główna, tzw. centrala i działy regionalne na terenie całego kraju. Tutaj stereotypy
miêdzygrupowe dotycz± grup: „my”, czyli pracownicy z działu centralnego oraz
„oni”, czyli pracownicy z działów regionalnych w ramach jednej firmy. To zjawisko jest
szeroko rozpowszechnione, ale rzadko siê o nim wspomina. Uprzedzenia dotycz±ce pracowników centrali i
działów regionalnych tworz± siê na zasadzie „wêdruj±cej” opinii w firmie, bez
sprawdzonych dowodów na jej poparcie. Uprzedzenia takie polegaj± bardzo czêsto na przyjêciu wrogiej
postawy wobec osób nale¿±cych do danej grupy wył±cznie na podstawie grupowej przynale¿no¶ci. To
znaczy czêsto pracownicy centrali uwa¿aj± kolegów z działów regionalnych za mniej pracowitych od nich
samych. Natomiast pracownicy z działów regionalnych uwa¿aj± pracowników centrali za zarozumiałych i
wa¿niejszych od nich samych. Stereotypy „my” i „oni” to tak¿e nadmierne
generalizacje odnosz±ce siê do grupy, w ramach której identyczne cechy zostaj± przypisane wszystkim
członkom grupy, bez wzglêdu na rzeczywiste ró¿nice. Czêsto pracownicy centrali uwa¿aj± wszystkie
działy regionalne za np. tak samo mało wydajne, a z kolei pracownicy regionalni uwa¿aj± wszystkich z
centrali za np. lizusów wobec zarz±du. Takie opinie w miarê upływu czasu staj± siê coraz bardziej silne,
trwałe i głêbiej zakorzenione. Tak stopniowo i konsekwentnie powstaj± stereotypy miêdzygrupowe.
dlaczego „oni” to nie „my”
Ich przyczyn mo¿e byæ wiele, ale jedn± z podstawowych wydaje siê rywalizacja o wszelkie dobra:
podwy¿ki, płace, uznanie, awanse, władzê, stanowiska, nagrody itd. Poniewa¿ dobra te s± ograniczone,
firmy maj± przecie¿ limitowany bud¿et na podwy¿ki czy premie, dochodzi do rzeczywistego konfliktu i
walki pomiêdzy pracownikami z centrali a działami regionalnymi. Czêsto ta rywalizacja jest jednocze¶nie,
¶wiadomie lub nie¶wiadomie, podsycana przez zarz±d firmy. Konsekwencj± takiej walki s± negatywne
uczucia rozwijane wobec grupy, z któr± siê rywalizuje oraz grupa słabsza o swoje niepowodzenia zaczyna
obwiniaæ silniejsz±. Czêsto słyszy siê głosy pracowników regionalnych, ¿e „centrala znowu dostała
niesłusznie podwy¿kê”, a to „przecie¿ oni ostatnio nie pracowali tak ciê¿ko jak my, to my
harowali¶my, a oni dostali pieni±dze” – komentuje jeden z pracowników regionalnych du¿ej
firmy. W wyniku tego czêsto pracownicy w działach regionalnych czuj± siê gorsi i niesprawiedliwie
oceniani. Uwa¿aj±, ¿e „padaj± ofiar±” nierównych podziałów dóbr i ¿e to przewa¿nie
„ci z centrali” maj± lepiej. Konsekwencje stereotypów miêdzygrupowych typu „my
– lepsi”, „oni – gorsi” mog± zatem prowadziæ do:
• wzajemnej wrogo¶ci pomiêdzy central± a działami regionalnymi,
• niszczenia owocnej współpracy,
• pogłêbienia ró¿nic miêdzy lud¼mi z tych grup,
• alienacji,
• wzajemnej podejrzliwo¶ci,
• braku zaufania,
• obni¿enia wydajno¶ci i jako¶ci pracy.
powstawanie stereotypów „my” i „oni”
Jako ludzie mamy tendencje do kategoryzowania i grupowania informacji o innych w ¶ci¶le okre¶lone
schematy. Bardzo czêsto przypisujemy dan± osobê do okre¶lonej grupy, np. pan Jan pracuje w dziale
regionalnym i automatycznie obdarzamy tê osobê cechami wchodz±cymi w skład tej grupy, np. pan Jan
jest niesympatyczny, jak wszyscy z działów regionalnych. Zaliczaj±c pana Janka do tzw. „grupy z
działów regionalnych”, zaczynamy siê tak¿e spodziewaæ po nim okre¶lonych zachowañ, np. jest
http://www.pracaizdrowie.com.pl
Kreator PDF
Utworzono 13 December, 2008, 16:04
72277624.002.png
 
Praca i Zdrowie
niesympatyczny i pracuje mniej wydajnie. Stereotypy miêdzygrupowe przygotowuj± nas jednocze¶nie do
okre¶lonego działania na podstawie powy¿szych uproszczonych przekonañ, np. skoro pan Jan jest
niesympatyczny, pracuje mało wydajnie, nie przyznamy mu tym razem premii. Na podstawie jednego
pana Jana tworzymy sobie obraz całej grupy ludzi z działów regionalnych. Dlaczego tak siê dzieje? Otó¿
dlatego, ¿e jak przekonuj± liczne badania psychologiczne, jeste¶my leniwi w przetwarzaniu informacji o
otaczaj±cym nas ¶wiecie i ludziach. Sens naszemu ¶wiatu nadajemy poprzez kategoryzowanie, grupuj±c
ludzi według płci, narodowo¶ci, przynale¿no¶ci społecznej, finansowej, etnicznej i tak dalej.
Dziêki stereotypom oszczêdzamy równie¿ czas oraz wysiłek niezbêdny do poznania ka¿dego przypadku,
który nie pasuje do danej grupy. „Nie reagujemy bowiem na ka¿dy bodziec, z którym siê
zetkniemy, jak na nowy i całkowicie nieznany. Jeste¶my raczej skłonni polegaæ na spostrze¿eniach
dotycz±cych podobnych bod¼ców w przeszło¶ci, które pomagaj± nam okre¶liæ, jak zareagowaæ na ten
szczególny bodziec” (Andersen, Klatzky, 1987 w: „Psychologia Społeczna – Serce i
Umysł” Eliota Aronsona). Łatwiej nam stwierdziæ, ¿e np. „Centrala nas
wykorzystuje” ni¿ „¿e pani Hania z centrali zleca nam za du¿o zadañ.” Pierwsze
stwierdzenie odnosi siê bowiem do centrali jako do całej grupy osób, natomiast drugie stwierdzenie
odnosi siê tylko do jednej przedstawicielki centrali.
Powy¿sze zjawisko nosi nazwê spostrzegania jednorodno¶ci grupy obcej. Jednorodno¶æ grupy obcej
polega na spostrzeganiu członków grupy obcej jako bardziej do siebie podobnych ni¿ jest to w
rzeczywisto¶ci. Polega to na ujednolicaniu obrazu członków innych grup – w my¶l zasady
„oni wszyscy s± tacy sami". W jednej z firm kr±¿yły opinie, ¿e „ci z działów poza nasz±
główn± siedzib±, to obiboki”, a działy regionalne odwdziêczały siê, mówi±c „ci z centrali to
nic nie robi±, tylko podlizuj± siê szefowi”. Jednocze¶nie mamy tendencje do widzenia własnej
grupy jako bardziej zindywidualizowanej. Innymi słowy, cokolwiek wiemy o jednym z członków grupy
„oni”, to jeste¶my bardziej skłonni s±dziæ, i¿ wiemy co¶ o pozostałych. Natomiast wiedza o
członku grupy „my” nie jest ju¿ tak jednoznaczna, poniewa¿ wiemy jak odmienni i
ró¿norodni s± nasi koledzy czy kole¿anki, np. wiemy, ¿e pani Kasia z ksiêgowo¶ci jest zło¶liwa, ale
panowie Jacek i Paweł s± pogodni, natomiast pani Basia jest drobiazgowa.
decyduj±ce kontakty z przedstawicielami obcej grupy
Kategoryzacja „my” i „oni” w znacz±cy sposób ułatwia równie¿
kształtowanie siê negatywnego stosunku do innej grupy ni¿ nasza. Ta kategoryzacja czêsto tworzy siê na
drodze bezpo¶rednich kontaktów z przedstawicielami obcej grupy albo poprzez powtarzane pogłoski w
firmie. W jednej z firm, z którymi współpracowałam wzajemne uprzedzenia na linii centrala –
nowo utworzony dział regionalny powstały wskutek powtarzanych obiegowych opinii o centrali:
„wykorzystuj± nas”, „nie lubi± nas”, „donosz± na nas do
szefostwa” itd. W rzeczywisto¶ci obie grupy nie znały siê bezpo¶rednio, a nowy dział powtarzał
jedynie opinie kr±¿±ce o centrali w¶ród innych działów. Jakie było zdziwienie, kiedy obie grupy miały
mo¿liwo¶æ spotkania siê bezpo¶rednio na jednym ze szkoleñ, okazało siê bowiem, ¿e wiêcej ich ł±czy ni¿
dzieli.
grupa własna, grupa obca
Oto kilka stereotypów dotycz±cych centrali oraz działów regionalnych, z którymi spotkałam siê w czasie
prowadzonych konsultacji czy szkoleñ:
• Ci z działów poza nasz± siedzib± mniej efektywnie pracuj±, to „obiboki i lenie”.
• Ci z centrali maj± łatwiejsz± pracê, to my wykonujemy „czarn± robotê”, a oni
zbieraj± laury.
• Ci z centrali s± bli¿ej szefa, st±d maj± wiêksze przywileje, a o nas siê zapomina i nie docenia. Do
nas szef przyje¿d¿a dwa razy na rok – raz na ¶wiêta, a raz, by nas oceniæ.
• Dlaczego Ci z centrali tak nas nie lubi±?
• My z centrali jeste¶my wa¿niejsi i „regiony” maj± siê nas słuchaæ i wykonywaæ nasze
polecenia.
• „Regionalni” maj± ni¿sze umiejêtno¶ci i kwalifikacje ni¿ my.
• „Regionalni” s± nadmiernie roszczeniowi w stosunku do centrali, ci±gle czego¶ chc±.
Dlaczego tak siê dzieje? Sk±d tyle wzajemnych uprzedzeñ i przekonañ na temat innej grupy ni¿ nasza
własna? Psycholodzy podkre¶laj±, ¿e inaczej oceniamy grupê własn±, a inaczej grupê obc±. Grupa własna
(centrala lub dział regionalny) to grupa, z któr± siê identyfikujemy, uto¿samiamy i czujemy siê jej
członkiem. Jednocze¶nie nasza grupa jest przez nas bardziej lubiana, doceniana i chwalona ni¿ grupa
obca (centrala lub dział regionalny), z któr± siê nie identyfikujemy, mimo ¿e nale¿ymy do tej samej firmy
czy organizacji. Jako członkowie danej grupy mamy te¿ tendencje do tzw. stronniczo¶ci wobec własnej
grupy. Stronniczo¶æ polega na szczególnie pozytywnych odczuciach i uprzywilejowanym traktowaniu
członków własnej grupy, negatywnych za¶ odczuciach i nieuczciwym traktowaniu tych, którzy nale¿± go
http://www.pracaizdrowie.com.pl
Kreator PDF
Utworzono 13 December, 2008, 16:04
72277624.003.png
 
Praca i Zdrowie
grupy obcej. Pracownicy z centrali mog± wiêc uwa¿aæ siê za bardziej uprzywilejowanych i godnych nagród
ni¿ pracownicy z działów regionalnych. Działy regionalne z kolei s± czêsto przekonane, ¿e to one wiêcej i
ciê¿ej pracuj± ni¿ centrala i to im nale¿± siê wiêksze premie. Mamy wiêc tendencje do podwy¿szania
warto¶ci własnej grupy i lepszego traktowania jej członków ni¿ członków grupy obcej.
Nierzadko zdarza siê tak¿e, ¿e pracownicy np. centrali, uwa¿aj±c siê za grupê wa¿niejsz± i dominuj±c±,
podnosz± sobie w ten sposób indywidualn± samoocenê, mówi±c „jestem naprawdê bardzo dobry,
skoro pracujê w centrali”. Badania psychologa społecznego polskiego pochodzenia, Henri Tajfela
(1982) pokazuj±, ¿e podstawowym motywem stronniczo¶ci własnej grupy jest nasza samoocena. Ludzie
poszukuj± bowiem potwierdzenia lub podniesienia swej samooceny poprzez identyfikowanie siê z dan±
grup±. Wzmocnienie samooceny mo¿e jednak nast±piæ tylko wówczas, gdy bêdziemy postrzegaæ swoj±
grupê jako nadrzêdn± wobec innych grup. W eksperymentach Tajfela obcych sobie ludzi dzielono na
grupy, stosuj±c bardzo trywialne kryteria. Badani rzucali monet±, gdzie orzeł losowo przydzielał ich albo
do grupy X, albo do W. Badani, choæ przed eksperymentem nie znali siê, a w jego trakcie nie wchodzili ze
sob± w za¿yłe relacje, to jednak zachowywali siê tak, jakby kto¶, komu przydzielono miano grupy X lub
W, był ich bliskim przyjacielem, znajomym lub członkiem rodziny. Okazało siê, ¿e bardziej lubili członków
własnej grupy, oceniali ich jako maj±cych przyjemniejsze cechy osobowo¶ci i lepiej pracuj±cych ni¿
członkowie grup obcych. Jednocze¶nie przydzielali wiêcej pieniêdzy własnej grupie ni¿ obcej i czynili to w
sposób do¶æ niesprawiedliwy, a nawet wrogi. Bowiem badani skłaniali siê do przyznania swojej grupie X
dwóch dolarów, gdy oznaczało to, ¿e członkowie grupy W otrzymaj± tylko po dolarze, zamiast przyznaæ
sobie trzy dolary, gdyby prowadziło to do tego, ¿e członkowie grupy W otrzymaliby cztery (Abrams i in.,
1990; Brewer, 1979; Oakes, Turner, 1980; Wilder, 1981).
pragnienie pokonania obcych
Mo¿na wiêc stwierdziæ, ¿e bêd±c członkiem własnej grupy, pragniemy pokonaæ członków grupy obcej,
traktuj±c ich niesprawiedliwie, poniewa¿ taka taktyka słu¿y budowaniu własnej samooceny. Kiedy nasza
grupa zwyciê¿a, wzmaga to u nas uczucie dumy i jeszcze wiêksz± identyfikacjê z ni±. W firmie, w której
pełniłam rolê doradcy, jeden z działów regionalnych uzyskał w danym miesi±cu najwiêkszy obrót ze
sprzeda¿y. Członkowie działu poczuli siê du¿o lepsi od innych, bardziej skonsolidowani i wystosowali
pismo do zarz±du o wiêksze premie na ¶wiêta ni¿ inne działy.
Mo¿e wiêc zamiast powtarzaæ i mno¿yæ wzajemne stereotypy, zaczniemy łaskawszym okiem patrzeæ na
kolegów z innych działów? Mo¿e warto zmieniæ nasze dotychczasowe my¶lenie o innych, bo jak mówi
stare chiñskie powiedzenie „Wszelkie zmiany w naszym ¿yciu zaczynaj± siê od zmiany naszych
przekonañ o ¶wiecie."
http://www.pracaizdrowie.com.pl
Kreator PDF
Utworzono 13 December, 2008, 16:04
72277624.001.png
 

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin