TOKSYKOLOGIA – W1

1. Przyczyny zgonów:

·         choroby układu krążenia

·         nowotwory

·         urazy

·         zatrucia przypadkowe, samobójcze, zawodowe

2. Toksykologia - to nauka o truciznach, nauka pochodzi od greckiego słowa toksikon – trucizna.

3. Trucizna - to każda substancja (stała, płynna, gazowa), która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca jego funkcje życiowe. W pewnych warunkach prawie każdy lek może stać się trucizną zależnie od dawki, drogi wprowadzenia, stanu zdrowia osoby przyjmującej lek i wielu innych czynników.

4. Rys historyczny:

·         definicja trucizny wg Paracalusa:

·         „Sola dosis facit venerum”- „Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest”. – „Dawka decyduje tylko, czy coś nie jest trucizną.”

5. Toksykologia teoretyczna dzieli się na:

·         ogólną - zajmującą się definicją podstawowych pojęć, tj. trucizna, zatrucie itd.

·         szczegółową - bada i opisuje trucizny

·         doświadczalną - opracowuje modele badawcze i zajmuje się śledzeniem losu trucizn w organiźmie

6. Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:

·         toksykologię kliniczną - dyscyplina medyczna diagnozująca i lecząca zatrucia

·         toksykologię sądowo- lekarską - czyli ekspertyza i opiniowanie

7. O przeżyciu decydują:

·         dawka wchłonięta - czyli ile trucizny przedostało się do organizmu, oznacza się jej stężenie w płynach ustrojowych lub narządach

·         szybkość wchłaniania i eliminacji trucizny - ma bardzo duże znaczenie w leczenie ostrych zatruć

·         droga wprowadzenia do organizmu:

o       droga oddechowa – bezpośrednie wchłonięcie trucizny do krążenia dużego, najczęściej zatrucia te to zatrucia parami lub gazami

o       droga pokarmowa – trucizna pokonuje na swej drodze żołądek i wątrobę

o       poprzez skórę – poprzez skórę nieuszkodzoną lub błony śluzowe

·         rozpuszczalność

·         stężenie trucizny

·         indywidualne cechy ustroju

·         większość zatruć przypadkowych (30%) dotyczy małych dzieci - spowodowane są nieodpowiednio zabezpieczonymi, ogólnodostępnymi środkami chemicznymi i lekami

8. Zatrucia dorosłych:

·         ekspozycja trucizn w czasie pracy (5%)

·         tentament suicidi (65%) - próby samobójcze

·         leki (nasenne, uspakajające, psychotropowe)

·         alkohole (etanol, metanol, glikole)

·         gazy (tlenek węgla)

·         śmiertelność zatruć wynosi ok. 1%

·         najczęściej wystarczają klasyczne metody terapeutyczne aby doprowadzić do całkowitego wyleczenia

9. Dawka ma zasadnicze znaczenie w definicji trucizny:

·         dawka toksyczna (dosis toxica) - jest to najmniejsza ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny, określana jest w g/kg

·         dawka śmiertelna (dosis letalis) - jest to ilość substancji powodująca śmierć organizmu po jednorazowym podaniu, powoduje 50% śmiertelność u użytych doświadczalnie zwierząt

10. Stężenie:

·         ilość obecna w medium podlegającym badaniu

·         kwas solny odpowiednio rozcieńczony stosowany jest jako lek, natomiast jego normalne stężenie jest silną substancją żrącą

11. Stężenie krytyczne w komórce - stężenie, przy którym zachodzą zmiany czynnościowe komórki odwracalne lub nieodwracalne, niepożądane lub szkodliwe.

12. Narząd krytyczny - narząd, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej.

13. Podział trucizn:

·         pod względem toksyczności

·         podział ze względu na zmiany w organizmie

14. Trucizny powodujące wyraźne zmiany:

·         działające miejscowo - kwasy, ługi, brom, jod - powodują martwicę i denaturację tkanek

·         miąższowe - metale, sole metali ciężkich - uszkadzają nerki, wątrobę, serce

15. Trucizny mogące nie wywoływać wyraźnych zmian:

·         lotne - działają na ośrodkowy układ nerwowy - rozpuszczalniki, alkohole, węglowodory

·         krwi - CO, cyjanki, fenole, leki, narkotyki, benzen, pestycydy

16. O toksyczności swoistej i odległych skutkach działania różnych związków chemicznych świadczą:

·         choroby nowotworowe

·         zmiany genetyczne

·         uszkodzenie immunologiczne

·         zaburzenia psychiczne

·         wady rozwojowe

17. Ekspozycja (narażenie):

·         fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym, wyrażony stężeniem lub natężeniem i czasem trwania

·         podczas narażenia może dojść do pobrania substancji chemicznej, a następnie jej wchłonięcia, które określa dawka wchłonięta

·         obecność w próbkach materiału biologicznego może być dowodem narażenia

18. Efekt - każda biologiczna zmiana w organizmie, narządzie lub tkance spowodowana lub związana z narażeniem na substancją chemiczną.

19. Efekt szkodliwy - nieodwracalna zmiana biologiczna, skutek narażenia (czynnościowa, morfologiczna).

20. Skutki zatrucia

·         miejscowe

·         uogólnione - systemowe

·         łagodne (nudności, wymioty)

·         ostre - poważne (zaburzenia oddychania, zaburzenia rytmu serca) - to stan spowodowany nagłym wchłonięciem substancji, która w wyniku swoistych właściwości toksyczno - dynamicznych powoduje ciężkie zaburzenia czynności organizmu do jego śmierci włącznie

21. Drogi skażenia:

·        spożycie (przewód pokarmowy) - dzieci, samobójcy, alkoholicy

·         iniekcja - narkomani, ukąszenia, użądlenia

·         inhalacja - gazy, pary, aerozole

·         absorpcja (skóra) - związki fosfoorganiczne