Ateny.pdf

Akropol (Akropolis)

Widok na wzgórze Akropolu - AtenyWszystko w Atenach wydaje się być wybudowane w

odniesieniu do Akropolu, 156-metrowej skały, dominującej nad miastem. Jest dobrze

widoczna z każdej części Aten. Wykopaliska archeologiczne na zboczu i płaskim

wierzchołku ujawniły, że "Święta Skała" była po raz pierwszy zamieszkana w neolicie, tj.

około 6000 lat temu. Najpierw Pelazgowie a później Jonowie przybyli tutaj, by się

osiedlić. Mieszkali w jaskiniach, głównie wzdłuż północnej strony. W razie zagrożenia

poszukiwali schronienia na szczycie. Z biegiem czasu mała osada rozprzestrzeniała się

na sąsiednie rejony: Wzgórze Pnyks, Agore i Karamikos. Odbywało się to nieprzerwanie

do VI w. p.n.e., kiedy Ateny osiągnęły Lykebat i Hymet. Pierwsza kamienna świątynia

powstała na początku VI w. p.n.e. zastępując starą drewnianą. Panteon był poświęcony

bogini Atenie. Kilka rzeźb z tympanonu przechowuje Muzeum Akropolu. Podczas wojny z

Persami (480 - 479 r. p.n.e.) Akropol został splądrowany. To, co możemy oglądać dzisiaj

powstało w dużej części za rządów Peryklesa, między 460 a 429 r. p.n.e. Przez cały

okres Średniowiecza Akropol pozostawał prawie nienaruszony. Fortyfikacje były

dobudowywane przez różnych zdobywców. Także przez nich dokonywane były liczne

zmiany. W 429 roku świątynie zostały zamienione na prawosławne kościoły, a później

pod turecką okupacją Partenon został zamieniony na meczet. Natomiast podczas

oblężenia przez Wenecjan w 1687 roku, kilka budynków zostało częściowo zburzonych

przez pociski armatnie i pożar, który trwał dwa dni.

Główne budynki Akropolu połączone są Drogą Świętą, która prowadzi od monumentalnej

bramy Propyleje aż do Partenonu. Zwiedzanie rozpoczyna się od wschodniej Bramy

Beulego, obok której znajduje się cokół posągu rzymskiego dowódcy Agrypy.

Propyleje (Propylae)

Propyleje zostały zbudowane w latach 437-432 p.n.e. przez Mnesiklesa - jednego z

twórców Partenonu, jako swoista przeciwwaga dla świątyni. Do budowy został

wykorzystany marmur z góry Pentelikon. Mnesikles, jako pierwszy, zastosował obok

standardowych kolumn doryckich wyższe i delikatniejsze kolumny w porządku jońskim, a

to ze względu na pochyłość wzgórza, na którym trwała budowa. Frontowa część

Propylejów wychodziła dokładnie vis-a-vis miejsca zgromadzeń ludowych, wzgórza

Pnyks. Do środkowej części Propylejów przylegają skrzydła boczne. Ich fasady

ozdobione trzema doryckimi kolumnami obramiają portyk zachodni, podkreślając

zarazem jego skalę dzięki zmniejszeniu wysokości kolumn utrzymanych w tych samych

proporcjach. Północne skrzydło składa się z zewnętrznego portyku i dużej prostokątnej

sali. W czasach starożytnych ściany tego pomieszczenia ozdobione były licznymi

obrazami - tu, bowiem znajdowała się słynna Pinakoteka, pierwsza na świecie galeria

malarstwa. Znacznie mniejsze, składające się tylko z portyku otwierającego się na

platformę bastionu, w kierunku bocznej elewacji świątyni Ateny-Nike, skrzydło

południowe odpowiada skrzydłu północnemu.

Do tej pory naukowcy spierają się czy południowe skrzydło z założenia miało być

mniejsze czy zostało ono niedokończone na skutek protestu wywołanego przez

kapłanów świątyni Ateny-Nike i Artemidy Brauronii przeciwko wyburzeniu tychże świątyń,

ale faktem jest to, że Mnesikles i Kallikrates - autor projektu świątyni Ateny-Nike - po

mistrzowsku rozwiązali trudny problem połączenia w jeden zespół obu budowli, tak by

nie naruszyć samodzielności żadnej z nich. Istotnie, w zespole Propylejów i świątyni

Ateny-Nike uderza harmonijne połączenie i zrównoważenie wszystkich części. Niewielkie

południowe skrzydło Propylejów ze znajdującą się obok świątynią tworzy w pełni

odpowiednik przestrzenny skrzydła północnego.

Święta Droga

(Hiera Odhos)

Osoby chcące oddać część bogom wchodziły na tren Akropolu przez Propyleje, a

następnie kroczyły w stronę Partenonu wyłożoną kamiennymi płytami Drogą Świętą,

wzdłuż której ustawiono posągi bogów i herosów. Przechodząc można

było zatrzymać się przy każdej z kaplic lub tylko przy wybranych. Droga

Święta jest także wspaniałym punktem widokowym, z którego widać całe

miasto.

Partenon (Panthenon)

Partenon, największa i wciąż najświetniejsza budowla Akropolu, powstała w ciągu

zaledwie 15 lat od 447 do 432 r. p.n.e. Z oddali wydaje się, że stoi on bezpośrednio na

skale. W miarę zbliżania się budowla wyrasta coraz wyżej i wyżej na swej

wielostopniowej podstawie, potężnieje, staje się coraz bardziej majestatyczna i okazała.

Mimo, że Partenon nie ma dziś dachu, ścian wewnętrznej celli oraz barwnych malowideł

belkowania i szczytu, mimo że obecny wygląd odbiega od swej antycznej wspaniałości,

lekkości, elegancja i niemal wzorowa harmonia budynku oddziałują dziś tak samo jak

kiedyś.

Partenon był pierwszą wielką budowlą w projekcie Peryklesa, dziełem Iktinosa i

budowniczego Kallikratesa. Iktinos wykorzystał tu wszystkie zdobycze architektury

doryckiej, osiągając niezwykłą i nie mającą sobie równych harmonię i proporcję.

Stosunek 9:4 zachowano nie tylko przy ustalaniu zależności długości od szerokości i

szerokości od wysokości, ale także w odległości między poszczególnymi kolumnami a

ich średnicą. Wszelkie wizualne dysproporcje korygowano dzięki skomplikowanym

obliczeniom matematycznym i mistrzowskim sztuczkom. Wszystkie linie, wyglądające na

idealnie proste, w istocie są nieco wygięte - efekt ten nazywa się entasis (nacisk).

Kolumny świątyni są nieco wybrzuszone na wysokości 1/3 po to, aby nie powodowały

efektu wklęsłości. Dodatkowo zostały one pochylone do wewnątrz o 6 cm, natomiast

każdy stopień o długości 70 metrów wznosi się o 12 cm po bokach świątyni.

Porządek dorycki, w Partenonie, został urozmaicony o całkiem nowe elementy. Kolumny

wewnętrznych portyków po obu krótszych bokach świątyni, po 6 z każdej strony, jak

gdyby podwajają zewnętrzną kolumnadę, nadając jej większą siłę. Kolumnadę wieńczy

belkowanie z doryckim fryzem. Za nią, w górnej części ściany celli, biegnie ciągła wstęga

jońskiego fryzu - element obcy surowej architekturze doryckiej.

Tak naprawdę Partenon nie był prawdziwą świątynią. Nigdy nie stał przed nim ołtarz

ofiarny a 12-metrowy posąg Ateny, zrobiony ze złota i kości słoniowej stojący wewnątrz

kolumnady Partenonu, stanowił bardziej reprezentacyjny obiekt sztuki oraz lokatę

pieniędzy. Partenon pełnił przede wszystkim rolę skarbca. W oddzielnym pomieszczeniu,

zwanym opistodomosem, znajdował się skarb państwowy zgromadzony przez Związek

Morski. Rok rocznie z całej Grecji w formie podatku do Aten spływało 11 ton srebra. Na

sam Partenon i posąg Ateny potrzebne było 20 ton srebra. Gdyby mieszkańcy Aten nie

mieli ambicji wzniesienia świątyni, której nawet dach był z czystego marmuru, i

wystawienia najcenniejszego posągu w całej Grecji, Partenon nie byłby zapewne takim

arcydziełem. Budowlą tą Ateńczycy chcieli także zaznaczyć dominującą pozycję swojej

nauki i techniki w Helladzie. I to było dla nich głównym bodźcem do tak wielkiego

dokonania w zakresie nauki, architektury i rzemiosła

Erechtejon

Erechtejon to ostatnie, wielkie dzieło ukończone przez Peryklesa. Znajduje się ono na

północ od Partenonu a zbudowane zostało na miejscu, gdzie wcześniej znajdowała się

dawna świątynia, która to natomiast powstała na ruinach dawnego mykeńskiego pałacu.

To tutaj, w symbolicznym pojednaniu, czczono równocześnie Atenę i innych patronów

miasta, Posejdona i Erechteusa. W miejscu tym, według mitologii, Atena i Posejdon

spierali się o prawo do władania nad Attyką.

Podstawą budynku jest prostokąt, którego wymiary to: 23,5 x 11,6 m. Wnętrze było

podzielone na pół przez ślepą ścianę. Do wschodniej części świątyni, w której

znajdowało się sanktuarium Ateny Polias, prowadziło wejście przez sześciokolumnowy

portyk. Do czasów współczesnych zachowało się tylko pięć kolumn, gdyż jedna z nich

została wywieziona przez Elgina. Od wschodniego portyku Erechtejonu prowadzą,

współcześnie wykonane, czternastostopniowe schody, którymi dotrzeć można na

maleńki dziedziniec, na który wychodzi sześciokolumnowy portyk północny. Przez ten

portyk prowadziło wejście do zachodniej części świątyni. Jego piękne jońskie kolumny o

wysokości 7,635 m są nieco cięższe w proporcjach niż kolumny portyku wschodniego.

Cztery z nich tworzą czoło portyku, dwie stoją po jego bokach. Tu znajdowało się jedno z

sanktuariów Erechtejonu chroniące miejsce, w którym jak uważali Ateńczycy, zachował

się ślad od uderzenia trójzęba Posejdona z czasów jego sporu z Ateną. W tym samym

portyku znajdowało się przejście do znajdującej się pod świątynią pieczary, gdzie miał

żyć święty wąż bogini Ateny, który był uważany za symbol mitycznego króla i herosa

oraz patrona miasta - Erechteusza. Pod portykiem północnym znajdował się także grób

Erechteusza a w zachodniej części budynku było mu poświęcone sanktuarium, w którym

był czczony wraz z bogiem morza Posejdonem. Można było tam wejść z portyku

północnego przez wysokie drzwi o bogatym obramowaniu. Obok sanktuarium

Erechteusza i Posejdona było inne, w którym ustawione były ołtarze Hefajstosa i Butesa

- brata Erechteusza i kapłana Ateny. Wzdłuż zachodniej elewacji ciągnął się przedsionek

łączący oba sanktuaria, i w którym znajdowała się studnia ze słoną wodą. Legenda

mówi, że była ona połączona z morzem a początek dał jej Posejdon.

Zachodnia elewacja Erechtejonu została rozwiązana w sposób nietypowy dla świątyń

greckich. Przed nią znajdowała się dawna świątynia Pandrosos, a koło muru Erechtejonu

rosła święta oliwa Ateny. Z tego powodu nie można było wznieść tu portyku wejściowego

jak ze wschodniej strony świątyni. Cztery kolumny jońskie tworzące portyk zachodni

oparto, więc na wysokim (3,75 m) cokole. Początkowo przestrzenie między kolumnami

wypełniała lekka krata z brązu. W czasach rzymskich interkolumnia zamurowano,

pozostawiając okna oświetlające wnętrze. Kolumny zostały do połowy ukryte w murze.

Tak właśnie jest obecnie zrekonstruowana zachodnia część Erechtejonu.

Z prawej strony, w narożniku między murem wspierającym fundamenty starej świątyni

Ateny a zachodnią ścianą Erechtejonu, ciemnieje prostokątne zagłębienie, które jest

przykryte masywnym blokiem marmurowym. Tutaj właśnie znajdował się grób i

sanktuarium pierwszego, legendarnego króla Attyki, Kekropsa a miejsce to od jego

imienia nazwano Kekropejonem. Zaraz powyżej znajduje się słynny Ganek Kor, który tak

bardzo rozsławił Erechtejon. Na 2,6-metrowym cokole stoi sześć kariatyd - posągów w

kształcie kobiet, które podtrzymują belkowanie. Posągi te, wielkością znacznie

przekraczają wymiary człowieka, gdyż mają 2,3 metra. Te majestatyczne i silne postacie

stoją spokojnie. W ich pozach, w dumnie podniesionych głowach i twarzach okolonych

masą włosów spadających na ramiona i plecy nie wyczuwa się żadnego wysiłku, jak

gdyby nie opierał się na nich ciężar belkowania. Spadające pionowo w dół fałdy długiego

doryckiego peplosu przypominają żłobkowanie kolumn. Postacie kariatyd nie są

bynajmniej nieruchome, wręcz przeciwnie - są pełne naturalności i życia. Stoją

wspierając się na jednej nodze, podczas gdy druga jest lekko ugięta.

Erechtejon jest pozbawiony surowości, którą można zauważyć w Partenonie i jest

przykładem coraz to nowszych tendencji pojawiających się w sztuce greckiej końca V w.

p.n.e. Ale to pewnie dzięki tym różnicom obie te budowle tworzą zadziwiająco jednolity i

harmonijny zespół o niezwykle wyważonej kompozycji. Nawet teraz, gdy budowle te są

pozbawione otoczenia, jakie miały w starożytności, bez otaczających je kiedyś posągów i

ołtarzy, bez olbrzymiego posągu Ateny Promachos, która stanowiła

środek Akropolu, pozostawiają na współczesnych niezatarte wrażenie.

Teatr Dionizosa

(Thearto Dionissou)

Budowę Teatru Dionizosa rozpoczęto w V w. p.n.e., a ukończono ostatecznie w IV w.

p.n.e. To właśnie tu odbywały się prapremiery dramatów Sofoklesa, Ajschylosa,

Eurypidesa czy Arystofanesa. Tutaj też miał miejsce coroczny festiwal tragedii, podczas

którego każdy obywatel grecki mógł odegrać rolę w chórze. Wstęp do teatru był

bezpłatny, ale dozwolony jedynie dla mężczyzn. Koszty inscenizacji sztuk pokazywanych

podczas rokrocznych pięciodniowych festiwali ponosili choregowie, czyli zamożni

obywatele, którzy byli zobowiązani do wystawienia za własne pieniądze chóru biorącego

udział w przedstawieniach. Każdorazowo przy organizowaniu dorocznych przedstawień

brało udział około 1000 wolnych obywateli.

Orchestra, gdzie znajdowali się aktorzy, była na początku zwyczajnym okrągłym placem

ubitej ziemi. Budowę kamiennego teatru rozpoczęto około 400 r. p.n.e., ale ukończono

dopiero w czasach Ligura ok. 330 r. p.n.e. Półkolista orchestra ma pośrodku wzór w

kształcie rombu, który powstał ze specjalnego ułożenia płyt kamiennych. Zamyka ją

niewysoka skene, która została ozdobiona płaskorzeźbami dopiero w I w. n.e. za

panowania cesarza Nerona, ale z której zachowała się jedynie prawa połowa. Jej

frontowa część jest ozdobiona reliefami ukazującymi sceny z mitu o Dionizosie. Wokół

orchestry biegnie kanał wyłożony płytami kamiennymi, którego zadaniem jest

odprowadzanie wody deszczowej. Za małą balustradą i szerokim przejściem wznoszą

się rzędy ław dla widzów, czyli theatron. Zachowało się dwadzieścia spośród

pierwotnych sześćdziesięciu czterech rzędów siedzeń. Najbardziej okazale prezentują

się wielkie marmurowe fotele w pierwszym rzędzie, z których każdy oznaczony jest

wyrytym imieniem jakiegoś ważnego notabla czy kapłana. Pośrodku zasiadał kapłan

Dionizosa, a po jego prawej stronie przedstawiciel wyroczni delfickiej. Theatron był

podzielony na trzy części, między którymi znajdowały się szerokie, poziome przejścia.

Każda z tych części była dodatkowo podzielona schodami (można było nimi bez trudu

dotrzeć na swoje miejsce) tworzącymi oddzielne sektory. Obecnie teatr Dionizosa nie

robi już tak dużego wrażenia (ławy są w połowie zniszczone a między nimi rośnie trawa),

ale w naszej wyobraźni wciąż możemy zobaczyć jeden z największych teatrów

starożytnej Grecji, w którym zgromadzonych jest 17 000 widzów. Z najwyższej części

teatru Dionizosa docieramy do antycznej groty, w której znajduje się teraz kaplica

"Madonny z Groty" z fragmentami fresków bizantyjskich. Znaleźć tam można także dwie

piękne kolumny z czasów rzymskich, na których ongiś stały choregijskie trójnogi. Z

prawej strony znajduje się średniowieczny zegar słoneczny.

Odeon Herodesa Attyka

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: