Cooper James Fenimore - Sokole Oko 02 - Ostatni Mohikanin.pdf - E-booki - MaGorO

Cooper

Ostatni Mohikanin

iskry

10. LIS. 2000

28. LUT. 2001 1 0. MAJ/2002

0& 1999

i mi 200

& ar

2 7 05. 2003

Pięcioksiąg przygód Sokolego Oka:

Pogromca Zwierząt Ostatni Mohikanin Tropiciel Śladów Pionierowie Preria

^^ James Fenimore Cooper

14 Przełożył Tadeusz Evert

Warszawa 1988

iskry

Tytuł oryginału

The Last of the Mohicans

Wiersze przełożył Włodzimierz Lewik

Opracowanie graficzne Janusz Wysocki

Redaktor

Małgorzata Żbikowska

Redaktor techniczny Anna Kwaśniewska

Korektor Agata Bołdok

łl

MIŃSKA łJIBUtrj^KKA "I8Łliiltl4 w 2abrtn *T\.

•ćN- "4AS. IV c.

NR iNW. **""""*

< 59

ISBN 83-207-1083-9

For the Polish edition copyright (c) by Państwowe Wydawnictwo "Iskry", Warszawa

1988

Państwowe Wydawnictwo "Iskry", Warszawa 1988 r.

Wydanie X (V skrócone). Nakład 99 700+300 egz.

Ark. wyd. 15,5. Ark. druk. 18,5.

Papier offset, kl. III, 70 g, 61 cm (rola).

Rzeszowskie Zakłady Graficzne.

Rzeszów, ul. Marchlewskiego 19.

Zam. nr 6667/87. W-5-19.

Niech cię nie zraża kolor mojej skóry, Ciemnej odziewy palącego słońca.

Szekspir Kupiec wenecki

OD AUTORA

C^zytelnik, który weźmie do* ręki tę książkę, by szukać w niej barwnego opisu

fantastycznych wydarzeń, odłoży ją rozczarowany. Jest ona bowiem tylko tym, co

'zapowiada karta tytułowa: opowieścią. Często jednak mówi się w niej o rzeczach

na ogół mało znanych, zwłaszcza kobietom - czytelniczkom o bujniejszej wyobraźni

od mężczyzn. Może się zdarzyć, że panie zechcą czytać tę książkę, błędnie biorąc

ją za romans. Autor musi więc, zresztą we własnym interesie, wytłumaczyć pewne

historyczne niejasności. Gorzkie doświadczenie skłania go do tego obowiązku.

Nieraz bowiem przekonał się, że wystarczy oddać dzieło pod bezwzględny sąd

ogółu, a wszyscy i każdy z osobna, nawet najwięksi ignoranci, w jakiś intuicyjny

najwidoczniej sposób, widzą więcej od samego autora. Trudno jednak zaprzeczyć,

że żadnemu twórcy nie wyjdzie na dobre, gdy czytelnik (lub widz) swobodnie puści

wodze swej fantazji. Dlatego należy starannie wyjaśnić wszystko, co można. To.

sprawi tylko przyjemność tym czytelnikom, którzy wolą się cieszyć z książek, a

nie z ich zakupu. Po tym wstępnym wyjaśnieniu, czemu na samym progu swego dzieła

musiał powiedzieć tyle niezrozumiałych słów, autor przystępuje do rzeczy. Nie

powie, bo i nie trzeba mówić, nic, o czym nie wiedziałby ktoś jako tako obeznany

z przeszłością Indian.

Największą trudnością dla tego, kto chce poznać historię Indian, jest

zamieszanie w nazwach. Jeśli się jednak pamięta, że Holendrzy, Anglicy i

Francuzi jako kolonizatorzy Ameryki Północnej walnie przyczynili się do tego

zamieszania, że sami Indianie nie tylko

mówią różnymi językami, lecz używają różnych dialektów, które chętnie wzbogacają

na swój sposób - można żałować, że takie trudności powstały, lecz nie trzeba się

im dziwić. Jeśli więc książka ta nie jest wolna od innych wad, to jej

niejasności należy położyć na karb przytoczonych przez nas faktów.

Europejczycy stwierdzili, że olbrzymie przestrzenie między Penobscot a

Potomakiem, Atlantykiem a Missisipi* należały do plemion wywodzących się z tego

samego pnia. Te rozległe granice mogły tu i ówdzie rozszerzyć się lub skurczyć

pod naciskiem sąsiednich plemion. W ogólnym jednak zarysie Atlantyk i wspomniane

rzeki wyznaczały obszar zamieszkały przez naród powszechnie zwany Wapanachkami.

On jednak wolał nazywać się Lenni Lena-pami, co oznacza "naród czystej krwi".

Autor nie czuje się na siłach, by wyliczyć wszystkie wspólnoty, plemiona i

szczepy tego narodu. Każde plemię miało swą nazwę, wodzów, tereny łowieckie i

często odrębny dialekt. Jak feudalne księstwa w Starym Świecie plemiona walczyły

ze sobą i korzystały z szeroko pojętej niezależności. Lecz mimo wszystko

przyznawały się do wspólnego pochodzenia, mówiły podobnym językiem, miały takie

same zwyczaje, wiernie przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jedna gałąź tego

licznego narodu osiadła nad piękną rzeką znaną pod nazwą Lena-pewihittuck i tu,

za ogólną zgodą, powstał "Długi Dom" albo "Ognisko Wielkiej Rady".

Krajem, na który składała się południowo-zachodnia część dzisiejszej Nowej

Anglii, połać stanu New York na wschód od Hudsonu* i szmat ziemi nieco dalej na

południe, władało możne plemię zwane Mahicanni albo po prostu - Mohikanie.

Anglicy przekręcili tę nazwę na Mohegan.

Plemię Mohikanów, które też dzieliło się na szczepy, uważało się za starsze od

sąsiadów - posiadaczy "Długiego Domu". Choć ta pretensja była sporna, chętnie

przyznawano im tytuł "najstarszego syna praojców". Mohikanie byli pierwszym

plemieniem wyzutym przez białych z ojczystej ziemi. Ich resztki wegetują jeszcze

rozsiane wśród innych plemion i nic już im nie pozostało z dawnej potęgi i

wielkości prócz smętnych wspomnień.

Plemię, które strzegło świętego obrębu "Długiego Domu", przez

Penobscot, Potomak, Missisipi - rzeki Ameryki Północnej. Hudson -

rzeka w stanie New York.

wiele lat nosiło zaszczytną nazwę Lenapów. Ale gdy Anglicy zmienili nazwę rzeki

na Delawar, nazwa ta stopniowo przeszła i na plemię. Jednakże Indianie między,

sobą wyczuwają subtelną różnicę tych nazw. Te nieuchwytne dla białych odcienie,

których pełno w języku Indian, nadają mu niezwykłego wyrazu, a często patosu i

oratorskiej swady.

Na północ od Lenapów, na wiele setek mil wzdłuż ich granicy, żył inny naród,

który pochodził z tego samego pnia, mówił tym samym językiem i podobnie się

dzielił. Sąsiedzi zwali go Mengwe. Ten północny dziki naród był jednak słabszy i

nie tak zwarty jak Lenapowie; chcąc więc dorównać swym potężnym sąsiadom, pięć

najbardziej wojowniczych i najliczniejszych plemion, zamieszkujących w pobliżu

domu narad swych wrogów, zawarło sojusz obronny. Była to więc najstarsza

Republika Związkowa, o jakiej wspomina historia Ameryki Północnej. Plemiona te

nazywały się: Mohawk, Oneida, Seneka, Kajuga i Onondaga. Później na pełnych

prawach przyjęto do tego związku koczownicze, pokrewne plemię, które odeszło

"bliżej ku słońcu". To plemię (Tuskarora) tak powiększyło związek, że Anglicy

zmienili pierwotną nazwę "Związek Pięciu Narodów" na "Związek Sześciu Narodów".

W toku opowieści czytelnik przekona się, że określenie "naród" czasem stosuje

się do plemienia, czasem do narodu w najszerszym pojęciu tego słowa. Indianie

sąsiadujący z plemieniem Mengwów nazywali je Makaami, a nieraz obelżywie -

Mingami. Francuzi przezwali je Irokezami, przekręciwszy zapewnię jedną z

indiańskich nazw.

Znana jest niewątpliwie prawdziwa i niesławna historia, jak Holendrom z jednej

strony, a Mengwom z drugiej udało się skłonić Lenapów do odłożenia broni i

powierzenia obrony swych granic sąsiadom. Po tym czynie Indianie w swym

obrazowym języku przezwali Lenapów "babami". Od tego czasu zaczyna się upadek

największego i najbardziej cywilizowanego plemienia Indian, mieszkającego w

granicach dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Rabowane przez białych, mordowane i

prześladowane przez dzikich, jakiś czas trwało jeszcze przy ognisku narad, by

wreszcie rozpaść się na małe grupki i szukać schronienia w głuchych puszczach

Zachodu. Sława tego plemienia, jak płomień gasnącej lampy, rozbłysła najjaśniej

u jego schyłku.

można

Jest

powiedzieć o tym interesującym naro

nle szczędzi! czasu i sil

°narodu *stara sią p

zczeroś

wra^yn, SwLmm w podeszły*

y książkę, by po-

Międlmy oTcwieŁ ta zgorszy *awa.eror,

mO8ą z pozy

się czym innYm-

e r John Gottlieb Ernest (1743-1823) H e c k w e 1 d Deiawarach i

Mohikanach. Napisał kilka PraC

_ misjonarz. Długo mieszka! wśród Indian.

R O Z D Z I A ¦ Ł

PIERWSZY

Uszy i serce gotowe na wszystko: Najgorsza strata doczesna, więc

mów, Czylim utracił królestwo?

. ;A Szekspir

1 rudy i niebezpieczeństwa pochodu przez puszczę - z którymi wojska obu stron

musiały się uporać, zanim nareszcie stanęły naprzeciw siebie - stanowiły

szczególną cechę wojen toczonych w koloniach północnoamerykańskich. Rozległe i

niemal nieprzebyte lasy dzieliły posiadłości wrogich sobie prowincji Francji i

Anglii. Mężny kolonista i najemny żołnierz europejski walczący u jego boku

tracili nieraz całe miesiące na pokonywanie bystrego nurtu rzeki i dzikich

przesmyków górskich, zanim mogli okazać swe męstwo na polu bitwy. Jednakże to

współzawodnictwo w cierpliwości i ofiarności z wytrawnymi, wojownikami

indiańskimi nauczyło ich przezwyciężać wszelkie przeszkody. Wydawało się nawet,

że z czasem nie będzie tak mrocznego leśnego zakątka czy utajonego zacisza,

które by nie zaznało najazdu ludzi, gotowych poświęcić życie dla zaspokojenia

chęci zemsty lub dla dogodzenia bezdusznej i samowolnej polityce monarchów

dalekiej Europy.

W szerokim pasie granicznym dzielącym skłócone prowincje chyba żaden okręg nie

był wówczas widownią bardziej jaskrawych okrucieństw i zacieklej szych walk niż

okolice leżące między źródłami Hudsonu i pobliskimi jeziorami.

Teren tak tu sprzyjał ruchom wojsk, że tej dogodności ofiarowanej przez samą

przyrodę walczący nie mogli lekceważyć. Wydłużona powierzchnia jeziora

Champlain*, sięgającego od granic

Champlain lądowa = 1609 m.

- jezioro pomiędzy Stanem New York i Yermont. Ma 125 mil długości. Mila

Kanady w głąb sąsiedniego stanu New York, tworzyła naturalny szlak poprzez

połowę tej przestrzeni, którą Francuzi musieli przebyć, by uderzyć na

nieprzyjaciela. Jezioro to w pobliżu swego południowego krańca pobiera wody z

innego jeziora, o toni tak przejrzystej, że jezuici-misjonarze wybrali je do

obrządku symbolicznego obmywania przy sakramencie chrztu, co zjednało mu nazwę

Du Saint Sacrement*. Anglicy, pod tym względem mniej gorliwi, uznali, że

dostatecznie zaszczycą przejrzyste wody jeziora nazywając je imieniem swego

panującego króla, drugiego z dynastii hanowerskiej. W ten sposób oba narody

połączyły swe wysiłki, by obrabować niecywilizowanych właścicieli tego lesistego

kraju z ich naturalnego prawa nazywania jeziora pierwotnym mianem Horican*.

Otoczone górami wody Świętego Jeziora wijąc się obmywają niezliczone wysepki i

ciągną się jeszcze ze trzy tuziny mil na południe. Dalszą drogę przegrodził im

płaskowyż, wędrowiec musi więc przenieść czółno około dwunastu mil, by dostać

się nad brzeg Hudsonu, skąd - mimo zwykłych przeszkód w postaci progów lub

"wybojów", jak się to wówczas nazywało w miejscowym narzeczu - rzeka jest już

żeglowna aż do ujścia.

Łatwo pojąć, że Francuzi, których niezmordowana przedsiębiorczość i śmiałe plany

atakowania wroga przywiodły nawet w odległe i niedostępne góry Alleghany, ze swą

przysłowiową bystrością umysłu musieli ocenić naturalne dogodności opisanego.

przez nas terenu, sprzyjającego działaniom wojennym. Toteż stał się on krwawą

areną wielu bitew, jakie stoczono o władanie koloniami. W różnych miejscach

panujących nad dogodnymi przejściami wznoszono forty, które zdobywano i

oddawano, równano z ziemią i odbudowywano, zależnie od zmiennych kolei wojny.

Spokojni osadnicy uchodzili wówczas z tych niebezpiecznych szlaków i chronili

się w dawniej założonych siedzibach, a armie liczniejsze od tych, które w ich

ojczystych krajach często decydowały o losach tronów, zagłębiały się w

puszczach.

Du Saint Sacrement (franc.) - (jezioro) Przenajświętszego

Sakramentu.

Każde indiańskie plemię mówiło własnym językiem bądź narzeczem, toteż tej samej

miejscowości nadawano różne nazwy, które zazwyczaj określały jakąś jej

właściwość. Tak na przykład nazwa tego pięknego jeziora w języku plemienia

mieszkającego nad jego brzegami znaczy dosłownie: ogon jeziora. Jezioro Jerzego,

jak zwykło się o nim mówić i jak teraz oficjalnie się nazywa, tworzy - gdy

spojrzeć na mapę - coś w rodzaju ogona jeziora Champlain. Stąd jego nazwa

(przyp. autora).

Na tej arenie krwawych zapasów, w trzecim roku ostatniej wojny między Anglią i

Francją o władanie krajem, którego żadnemu z tych państw nie było sądzone

utrzymać, zaszły wypadki opisane w naszej powieści.

/ Nieudolność dowódców wojsk zamorskich i zgubny brak energii sfer rządzących

Anglią osłabiły jej dumną, dominującą pozycję w świecie. Słudzy tego państwa,

którzy przestali budzić strach w jego wrogach, niebawem stracili zaufanie do

samych siebie. Koloniści zaś, choć nie byli winni słabości Wielkiej Brytanii,

stali się naturalnymi ofiarami tego bolesnego poniżenia.

Właśnie niedawno widzieli, jak wyborowa armia kraju, który czcili niby matkę i

ślepo uważali za niezwyciężony, prowadzona przez wodza wybranego dla swych

wyjątkowych zdolności militarnych spośród wielu wytrawnych i doświadczonych

wojskowych, została sromotnie pobita przez garstkę Francuzów i Indian. Od

zupełnej zagłady ocaliła ją tylko zimna krew i przytomność umysłu pewnego

młodzieńca z Wirginii, którego sława dojrzewała z biegiem lat i dzięki jego

cnotom rozszerzyła się aż po najodleglejsze zakątki chrześcijańskiego świata*.

Po owym niespodziewanym nieszczęściu rozległa granica leżała otworem i zanim

nadeszły dalsze, rzeczywiste klęski, poprzedziły je fantastyczne pogłoski o

tysiącu urojonych niebezpieczeństw. Przerażonym kolonistom wydawało się, że

każdemu gwałtownemu podmuchowi wiatru z bezkresnych lasów na Zachodzie

towarzyszą przenikliwe wrzaski Indian. Bezlitosny charakter tego nieubłaganego

wroga białych osadników znacznie powiększał naturalne okropności wojny. W

pamięci kolonistów żyły jeszcze niedawne liczne rzezie.

W całym kraju chciwie słuchano wstrząsających opowieści o okropnych nocnych

morderstwach, w których dzicy odgrywali główną i najbardziej barbarzyńską rolę.

Kiedy łatwowierni podróżnicy z przejęciem opowiadali o najeżonych

niebezpieczeństwa-

Był to Jerzy Waszyngton. Po daremnym ostrzeżeniu generała przybyłego z Europy o

niebezpieczeństwie, na jakie bezmyślnie naraża armię angielską, Waszyngton

dzięki swym śmiałym decyzjom i odwadze uratował jej resztki. Sławie, jaką zdobył

w owej bitwie, zawdzięczał, że potem powierzono mu dowództwo nad armią

amerykańską. Warto zauważyć, że gdy cała Ameryka rozbrzmiewała dobrze zasłużoną

sławą Waszyngtona, w Europie żadne sprawozdanie z bitwy nie wymienia jego

nazwiska (przynajmniej autorowi nie udało się znaleźć takiej wzmianki). Tak w

owym systemie rządów ojczyzna wyrzekała się nawet najbardziej zasłużonej sławy

swych synów (przyp. autora).

mi gąszczach leśnych, ludziom lękliwym krew zastygała w żyłach, a matki

spoglądały z obawą na dzieci, spokojnie śpiące w bezpiecznym ukryciu

największych miast. Słowem, strach wyolbrzymiający niebezpieczeństwo brał górę

nad głosem rozsądku.

Gdy więc do fortu leżącego na południowym krańcu płasko-wzgórza, które

rozciąga się między rzeką Hudson a jeziorami, dotarła wiadomość,

że do jeziora Champlain zbliża się generał Montcalm* na czele armii

tak licznej jak "liście na drzewach", załoga fortu przyjęła tę wieść nie z

dumną radością, jaką winien odczuwać żołnierz w obliczu wroga, lecz tchórzliwie

i niechętnie. W połowie lata, pod wieczó,r pewnego dnia, przybiegł z tą

wiadomością goniec Indianin, przynosząc jednocześnie naglącą prośbę

pułkownika Munro, komendanta jednego z fortów nad brzegami Świętego Jeziora,

o szybkie nadesłanie mu znacznych posiłków. Jak już wspomnieliśmy, forty te

dzieliła odległość około dwunastu mil. Początkowo łączyła je trudna do

przebycia ścieżka, poszerzona później dla przejazdu wozów, tak że przestrzeń,

którą syn puszczy przebył w dwie godziny, oddział wojskowy z całym taborem mógł

łatwo przejść w lecie w ciągu jednego dnia. Wierni słudzy brytyjskiego tronu

nazwali jeden z tych leśnych fortów William Henry, drugi zaś Edward,

od imion ulubionych książąt z panującego domu. Wspomniany już weteran, Szkot,

komendant pierwszego z tych fortów, miał pod sobą pułk wojsk regularnych i

garstkę miejscowych oddziałów składających się z kolonistów, co było stanowczo

za mało, by stawić czoło wielkim siłom, które Montcalm wiódł ku szańcom usypanym

z ziemi. W drugim forcie natomiast, na czele garnizonu liczącego ponad pięć

tysięcy ludzi, stał generał Webb, dowodzący wojskami króla w

północnych stanach. Gdyby generał połączył podlegające mu oddziały, mógłby

niemal podwoić swe siły i przeciwstawić je śmiałemu Francuzowi. Jednakże

przygnębieni niepowodzeniami dowódcy i ich żołnierze woleli czekać na groźnego

przeciwnika za wałami fortów, zamiast powstrzymać pochód nieprzyjaciela

zadając mu cios w czasie

marszu.

Gdy osłabło już pierwsze wrażenie wywołane wspomnianą wiadomością, po

umocnionym obozie, który leżał wzdłuż brzegu

Ludwik de Montcalm (1712-1759) - generał francuski,

który z powodzemen walczył w owym czasie z Anglikami. Poległ w obronie

miasta Ouebec.

Hudsonu i tworzył zewnętrzny pas obwarowań właściwego fortu, rozeszła się

pogłoska, że półtoratysięczny oddział wyborowych żołnierzy ma o świcie wyruszyć

do fortu William Henry, leżącego na północnym krańcu płaskowzgórza. Pogłoska

wkrótce przerodziła się w pewność, gdyż z kwatery dowódcy wydano paru oddziałom

rozkaz przygotowania się do szybkiego wymarszu. Teraz plany Webba były już

jasne. Przez następną godzinę lub dwie w obozie panował rozgardiasz i wszędzie

widziało się zatroskane twarze.

Wreszcie słońce w złocistej aureoli zaszło za odległe wzgórza na zachodzie, a w

miarę jak zmrok osnuwał swym welonem samotne obozowisko, cichły odgłosy

przygotowań do wymarszu. Niebawem zgasły ostatnie światła w drewnianych chatkach

oficerów, drzewa rzuciły gęsty cień na wały i szumiącą rzekę i w całym obozie

zapanowała cisza równie głęboka jak w rozległych, otaczających go lasach.

Ledwie na wschodzie na pogodnym, czystym niebie poczęły występować w brzasku

wstającego dnia niewyraźne kształty paru najbliższych wysokich sosen, ciężki sen

wojska - zgodnie z rozkazami wydanymi poprzedniego dnia - przerwał donośny

warkot bębnów. W świeżym rannym powietrzu jego echo odezwało się w każdym

zakątku lasów. W jednej chwili cały obóz zawrzał życiem.

Niebawem wyznaczony oddział był już gotów do wymarszu. Wyćwiczeni najemnicy

króla z oddziałów regularnych stanęli z dumnymi minami na prawym skrzydle, a

skromniejsi od nich koloniści, od dawna przywykli do uległości, zajęli

pośledniejsze miejsca po lewej stronie. Pierwsi wyruszyli zwiadowcy. Silny

konwój otoczył ciężkie wozy taborowe i zanim promienie słońca rozproszyły szare

światło ranka, główne siły oddziału w zwartej kolumnie opuściły obóz. Tęgie miny

maszerujących i ich bojowa postawa uspokoiły nieco obawy drzemiące w niejednym

nowicjuszu, który jeszcze nie wąchał prochu. Żołnierze odchodzącego oddziału

zachowywali dumną postawę i przepisowy szyk dopóty, dopóki maszerowali przed

podziwiającymi ich towarzyszami. Wreszcie dźwięk piszczałek zaczął zamierać w

Cooper James Fenimore - Sokole Oko 02 - Ostatni Mohikanin.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: