Pierre Chaunu-Cywilizacja wieku Oświecenia

II. Obszar Oświecenia

           W wieku XVI pomiędzy cywilizacja europejska a innymi światami wyrosła nowa bariera. Nowy wzrost w Europie peryferyjnej zaczyna się około lat osiemdziesiątych wieku XVII dzięki uzyskaniu nowych przestrzeni. Lata osiemdziesiąte przynoszą zdecydowane przejście z malej do dużej Europy. W porównaniu z reszta świata, Europa Oświecenia, której środek przesunął się w stosunku do Europy klasycznej i Europy śródziemnomorskiej epoki odrodzenia, nigdy nie była rozleglejsza. Występuje jednocześnie świadomość zmiany powierzchni Europy , zapomnienie o innych kulturach, pozaeuropejskich i wielkoduszna percepcja państwa ludzi utożsamianego z wielka Europą, co oznacza ze świat w tym czasie utożsamiany był z Europą. Europa, jako wyższa jedność kulturalna,  góruje na świecie wg Jaucourta dzięki wierze chrześcijańskiej i jej moralności.

           Szlaki wędrowne od wieku XVI do końca wieku XVII prowadziły niemal wyłącznie na polonie, a Rzym był obowiązkowym celem pielgrzymki artystów, którzy właśnie tam szukali prestiżu, konsekracji dóbr kultury. To południe wysyłało na północ misjonarzy, nauczycieli, techników. Zmiana kierunku nastąpiła w latach 1680-1700, a głównym centrum Europy stała się północ. Europa tych wojaży , to Europa miejska, z Paryżem na czele, Wenecją, Rzymem i Florencją jako centrami rozrywki, Wiedniem i Londynem jako siedliskiem nauk, Berlinem i Petersburgiem.

Cały zasób pojęć przestrzennych wieku XVIII znaleźć można było w podróżach  jego najznakomitszych osób (Rousseau-Szwajcaria, Turyn, Paryż, Anglia). Monteskiusz również wyjeżdżał mówiąc na przykład ze w Anglii nie ma religii, prze co deformuje się obraz pobożnej rzeczywistości Europy.

           Literatura podróżnicza i podroż filozoficzna proponują dwie Europy, a z perspektywy czasu wyróżniamy ich trzy:

- bardzo stara śródziemnomorska Europa południa

- gęsto zaludniona, rozwinięta Europa wieku XVIII, która pozostaje na pozycji uprzywilejowanej

- margines „kresowy” Europy, do którego należą państwa zrodzone za morzem w wieku XVI.

Odsiecz wiedeńska (12.09.1683), to jedna z najważniejszych dat oświeceniowej Europy, wyznaczająca początek terytorialnego podwojenia Europy. Wpływ na to miała także anomalia pogodowa która spowodowała podwyższenie się temperatury o 1st.

           Około roku 1760-1770 pojawiły się dwa odrębne sektory Europy:

- gęste ośrodki ludności (Polska zachodnia, Austria, Czechy), które oscylują miedzy 20 a 25 mieszkańcami na km2, i grupują , na ponad 2 mln km2, 35-40 mln ludzi

- strefy graniczne, których przeciętna gęstość zaludnienia wynosi 2-4 osoby na km2 (srodkowa Europa).

Gleboka odrebnosc europy wschodniej w wieku XVIII polegala na istnieniu pustej przestrzeni kolonizacyjnej, ktora dla Europy Oswiecenia zdawala się byc El Dorado. W Europie wschodu dominowal z dom z drewna, i marne drogi, co powodowalo jej mnejsza stabilnosc, i niedostepnosc imperialistycznych zachcianek Zachodu.

Srednio biorac, przez caly wiek XVIII liczba ludnoscci miejskiej w stosunku do calej ludnosci jest dwa razy wieksza w regionie srodziemnomorskim, a ilosc ludzi w miastach zbliza się do miast Wschodu, co za tym idzie ciezkosc Europy przemieszcza się na Wschod. Europa jest ogromna i mocno zespojona, chociaz obszar jej przepraw liczy się na miesiace.  

W przeciagu calego Oswiecenia obszar Europy wykazuje trzy zasadniczo rozne poziomy zaludnienia:

- w centrum ponad 40 mieszkancow na km2

- na obszarze srodziemnomorskim i w starych osrodkach wschodu 20 mieszkancow na km2

- w strefach granicznych ponizej 10 mieszkancow na km2

Mala Europa gesto zaludniona w centrum, miesci się w ogromniej Europie tzrydziesci razy wiekszej jesli chodzi o trudnosci komunikacyjne. Praktycznie cala europa skupia się wokol tego jadra, ktore zawiera w sobie 80% calej Europy.

           Juz od koncza wieku XVII na obszarze Europy, kazdy mieszkaniec rozporzadzal przecietnie dwudziestopieciokrotnie wieksza energia, niz moze mu ja dostarczyc jego wlasny uklad miesniowy.

Pod koniec osiwecenia Europa pozaeuropejska sprawyje kontrole morska w sposob ciagly nad okolo 15 mln km2, i 75 mln ludzi, co czyni prawie polowe ludznosci starego kontynentu.

Zwiekszona eksploracja morz i oceanow wiazala się bezposrednio z wynalezieniem chronometru, a kule ziemska mozna oplynac w czasie dwa razy krotszym, niz  w epoce Magellana (250 lat wczesniej).

           Z koncem wieku XVI swiat zamknal się w sobie, u technicznego kresu swoich mozliwosci. Europejczycy mogli oplywac lady ale warunki nawigacji i sprzet nie pozwalaly im utrzymac wybrzezy w kregu ekonomii świata. Na dwa stulecia siwat ekspansji europejskiej znalazl swoje wymiary absolutne, jego granice jeszcze nie pokrywaly się z granicami globu, ale sila ludzkich srodkow, Statkom niewiele brakowalo aby objac cala ziemie. W latach 1760-1770 swiat otwarl się znowu, aby szybko zamknac się znowu, ale tym razem granice tworza nie ludzie ale sama ziemia . Zwyciestwo wielkiej Europy zaczyna się w swiecie zamknietym, nim zamkna się ostatnie „granice” w ostatnich dziesiecioleciach XIX wieku, az do 20 lipca 1969 roku.

1