Skarzyński R., Konserwatyzm. Zarys dziejów filozofii politycznej.pdf

R YSZARD S KARZYŃSKI

K ONSERWATYZM

Z ARYS D ZIEJÓW F ILOZOFII P OLITYCZNEJ

W YDAWNICTWO N AUKOWE SCHOLAR

W ARSZAWA 1998

Redaktor:

TOMASZ KARPOWICZ

Korekta:

JADWIGA MICHALSKA

Projektokładki:

ANDRZEJ-LUDWIKWŁOSZCZAŃSKI

and WydawnictwoNaukowe„Scholar”

ISBN 83-87367-41-9

LCCN JC573 .S54 1998

TytułdotowanyprzezMinisterstwoEdukacjiNarodowej

iUniwersytetwBiałymstoku

WydawnictwoNaukowe„Scholar”

ul.KrakowskiePrzedmieście62,00-322 Warszawa

tel./fax 828-93-91;działhandlowy 635-74-04 w. 219

e-mail: info@scholar.com.pl

OD AUTORA

PrezentowanaCzytelnikowiksiążkapowstawałastopniowo,wciągukilku

lat,kiedyzajmowałemsięróżnymiproblemamibadawczymi,główniezaś

dziejami dwudziestowiecznegoliberalizmuikonserwatyzmu.Wkońcumu-

siałemsiępokusićosyntezęzamykającąpewienokresdociekań.Fakt,iżdo-

tyczyonakonserwatyzmu,niejestprzypadkowy.Zpewnościąnatematlibe-

ralizmu jest dostępna bogatsza literatura, także w języku polskim. Nato-

miast,odziwo,niezostaładotychczaspodjętapróbanapisaniahistoriikon-

serwatywnejfilozofiipolitycznej,wykraczającapozaprostepodziałyideo-

logiczneikryjącesięzanimiwartości.

Opróczparuprzedsięwzięć,mającychnacelurekonstrukcjękonserwaty-

wnejtradycjiprzezsamychkonserwatystów,brakwliteraturzeświatowej

pracyzawierającejprezentacjęianalizęfilozofiipolitycznejtejorientacji.

Natomiastzdziesięciolecianadziesięcioleciemnożąsiępublikacjeinterpre-

tującekonserwatyzmwtakróżnymświetle(zwłaszczawStanachZjedno-

czonych,żenawetspecjaliścietrudnodojśćdobardziejjednolitychiobiek-

tywnychustaleń.Stądchęćzmierzeniasięztematem,któryzewszechmiar

zasługujenauwagę,aniestety,niedoczekałsięjeszczeporównawczejsyn-

tezy,umożliwiającejsformułowanieodpowiedzinapytanie:czymjestkon-

serwatyzm?

Zpewnościąobjęciecałejliteraturyprzedmiotuprzezjednąosobęniejest

jużdzisiajmożliwe.Starałemsięjednakzapoznaćzwszystkimiważniejszy-

midziełamikonserwatywnychpisarzy.Okazałosiętootylekonieczne,że

niezawszemogłemszukaćoparciawodpowiednichopracowaniach.

Ichlekturapokazujezresztą,żeogromnepołaciehistoriikonserwatywnej

filozofiipolitycznejniesądzisiajjeszczedostateczniezbadane(chociażby

— cowydajesięszczególniezaskakujące— dzieje konserwatyzmu we Fra-

ncji.Stądteżpewniebierzesięsłabośćdociekańporównawczychituswoje

źródłomająułomnościwłaściwepublikacjomzawierającympróbęodpowie-

dzinapytanie,czymwistociebyłkonserwatyzmijakieróżnicezachodzą

pomiędzynimiinnyminurtamifilozofiipolitycznej.Praceteoretyczneopie-

rająsiębowiemnamaterialezazwyczajfragmentarycznym,ograniczającym

sięalbodojakiegośwycinkaczasowego,alboteżdojednegoczydwóch

nurtówkonserwatywnejfilozofiipolitycznej.

Badanianadkonserwatyzmemsązwiązaneponadtozkoniecznościąeli-

minowaniauprzedzeńpolitycznychirozbijaniamurówniepewności,ana-

wetnienawiści.Zjednejstrony,konserwatyzmnierzadkojeszczełączysię

naświeciezzacofaniemiciemnotą.Zdrugiej— wielumyślicielitejorien-

tacjijesttraktowanychjako„konserwatywnawłasność”.Ichzawłaszczenie

przezkonserwatystówmasłużyćobroniekonserwatywnejtradycji.Wisto-

cie zaśprowadzidowieluniepotrzebnychsporów.

DośćwymienićtuniekończącesiędebatynadfilozofiąpolitycznąEd-

mundaBurke’aczyamerykańskimtakzwanym„neokonserwatyzmem”.Ze

wspomnianychsporówwypływaniewątpliwiejedenwniosek.Brakszerszej

perspektywy,możliwejdowypracowaniatylkonadrodzebadańporównaw-

czych, skutecznie przeszkadza w dokonaniu jakichkolwiek bardziej obiek-

tywnychrozstrzygnięćiuzyskaniuadekwatnejodpowiedzinapytanieoto,

czym jest konserwatyzm.

Zbieraniemateriałówdoniniejszegotomuokazałosięniełatwetakżeze

względówfinansowych.Prowadzenieważnychbadańpociągazasobąobe-

cniekoszty,jakichuczonyniemusiałwPolsceponosićkilkanaścielattemu.

Trudnotuniewspomnieć,iżzestronypolskichinstytucjiwspomagających

naukęniebyłożadnegozainteresowaniatymtematem.Jeszczeidzisiajkon-

taktyzagraniczneokazująsięniezastąpione.Książkętęnapisałemgłównie

dziękiwsparciufinansowemuAlexandervonHumboldt— Stiftung (Bonn).

Fundacja ta po raz kolejny umożliwiłamiskorzystaniewlatach1994-1998 z

przebogatychzasobówzgromadzonychwbibliotekachwMonachium.Po-

trzebne mi materiały mogłem uzupełnić przebywając na jesieni 1992 r.

w NuffieldCollegewOksfordzieitrzylatapóźniejwJesusCollegewCam-

bridge.

Dziękujęszczególnierecenzentom,którzychcielizgłosićpodadresemte-

kstuszereguwag.Niezgadzalisięonizemnąwwielusprawachimożedla-

tegodyskusjeznimiokazałysięniezwykleowocne,cozmusiłomniedo

przemyśleniaproblemówuznanychjużzazamknięte.

Osobiście pragnę podziękować dr. Wernerowi Röderowi z Institut für

ZeitgeschichtewMonachiumzacierpliwąpomocpodczasmoichczęstych

pobytówwtejplacówcewciąguostatnichkilkunastulat.

PodziękowanianależąsięteżmoimwspółpracownikomzZakładuHistorii

MyśliPolitycznejInstytutuStudiówPolitycznychPolskiejAkademiiNauk.

Książkatazpewnościąnieuzyskałabyswegoobecnegokształtubezżyczli-

wejkrytyki,zjakąspotkałysięjejzałożenianaseminariachnaukowych.

Ryszard Skarzyński

Wprowadzenie

KONSERWATYZM JAKO FILOZOFIA POLITYCZNA

Istota i funkcje filozofii politycznej .Myśleniepolitycznejesttąspecyfi-

cznąformąaktywności,która,chociażnieprzynosibezpośrednichkorzyści

i nieprzyczyniasiędowzrostudobrobytuczyzadowolenia ludzi, dotyka

przecieżpodstawegzystencjinietylkogrupspołecznych,aleczęstoijednos-

tek.Niemadziałaniapolitycznegobezadekwatnegojegouzasadnienia,bę-

dącegozarównoskondensowanymwyrazemdociekańnadrzeczywistością,

jakimarzeńpchającychczłowiekakuinnemu,podobnolepszemu,światu.

Dotyczytokażdejpostacifilozofiipolitycznej.Niezależnieodtego,który

z jejnurtówstaniesięprzedmiotemnaszychbadań,nieuchronniewkracza-

mywkrągsporówwywołującychemocje,bowiemwniknięciewargumenta-

cjędrugiejstronyjestbardzopoważnieutrudnione,aniekiedynawetokazu-

jesięniemożliwe.

Filozofiapolitycznajesttączęściąfilozofii,któramaspecyficzneznacze-

nieiodrębnezadaniadowykonania.Jeślifilozofiajestumiłowaniem mąd-

rości,cowpraktycemaoznaczaćdążeniedopoznaniaprawdyoświecieja-

kopewnejcałości,tofilozofiapolitycznajestwyrazemumiłowaniamądroś-

ciotychobszarachrzeczywistości,wobecktórychludziepozostająwspecy-

ficznejrelacjiwzwiązkuzłączeniemsięwrozmaitespołeczności,pozwala-

jąceimzesobąwspółżyćwsposóbuporządkowany.

Filozofiajakotakadociekaprawdyorzeczywistości,któramabyćuni-

wersalna — czylizapewniaosiągnięciepewnejwiedzyoświeciewpostaci

bytuistniejącegoniezależnieodczłowieka.Filozofiapolitycznajestaktyw-

nościąpolegającąnaposzukiwaniuprawdyojednymtylkoaspekcierzeczy-

wistości.Jejprzesłaniejestjednakpodobne:winnadostarczyćwiedzyosta-

tecznejiniepodważalnejospołeczeństwieipaństwie — specyficznych by-

tach,będącychswoistąformąporządku,wjakiorganizująsięludzie.Wspo-

mnianawiedzarównieżjestpostrzeganajakopewna— wpostaciideałuor-

ganizacjinajlepiejspełniającejpotrzebyorazoczekiwaniajednostekizbio-

rowości.Owejwizjitowarzysząróżneinnekoncepcjeiinterpretacjeocha-

rakterzepomocniczym.Sąonetworzonewceluuzasadnieniamodeluładu

przedstawionegoprzezdanegomyślicielajakonajlepszy.

Filozofiapolitycznajesttymsamymrefleksjąnadpodstawowymiwartoś-

ciamipodmiotówżyciapublicznegoisposobemzorganizowaniaspołeczeńs-

twawpaństwo.Jestwięcposzukiwaniemprawdyorzeczywistościprzez

próbęodpowiedzinapytanieoto,jakpowinnobyć.Niewątpliwiepytanieo

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: