Metodologia_badań_naukowych_-__II_rok.doc

7

METODOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH (MBN)

Wykład              14.11.2007

1. Metodologia badań naukowych – o czym będzie mowa na zajęciach?

a)      przedmiot i cel badań

b)     metody i techniki badań

c)      zasady interpretacji danych klinicznych

d)     konstrukcja opracowań i projektów

e)      prawa autorskie
gratis:

f)       zasady pisania prac

g)     kryteria interpretacji prac (statystyka, EBM)

h)     bibliometria
 

2. MBN – zajmuje się opisem i analizą reguł postępowania, jak też opisem i analizą schematów wytworów różnych czynności badawczych.
    
3. Badania naukowe – podział

4. Cele badań:

a)      zewnętrzne: opis, przewidywanie, funkcje społeczne

b)     wewnętrzne: cele jakie stawia sobie sam uczony

5. Elementy badania:

a)      ogólne podejście

b)     obserwacja

c)      opisywanie wyników

d)     pojęcia (wiedza z danego tematu)

e)      narzędzia

f)       pomiar (dokładność)

g)     hipotezy (i ich weryfikacja)

h)     postawa (krytyczna, rzetelna)

→ podpunkty od „d)” do „h)” są najważniejsze

6. Zmienne

a)      definicja: jeśli jakaś właściwość przyjmuje różne wartości – to jest to zmienna (w praktyce: każdy rodzaj danych zbieranych w badaniu)

b)     zmienna:

·         niezależna – czynnik, którym badacz manipuluje, celem określenia jego wpływu na zachowanie

·         zależna – zachowania będące efektem wpływu zmiennej niezależnej, inaczej: przedmiot naszego badania (najlepiej jest gdy występuje 1 zależna)

c)      podział:

·         ze względu na wielkość zbioru

o       dychotomiczne (dwuwartościowe, np. odpowiedzi „tak” i „nie”)

o       wielowartościowe (odpowiedzi zamknięte lub otwarte)

o       wielowartościowe zdychotomizowane (sprowadzenie do 2 wartości)

·         ze względu na charakter wartości

o       zmienne ciągłe – zawsze istnieje trzecia wartość pomiędzy dwoma (np. miedzy 2 a 3 jest 2,5)

o       zmienne dyskretne – pomiędzy dwiema sąsiadującymi zmiennymi nie ma trzeciej wartości (np. w punktacji w skali Apgar pomiędzy 9 a 10 nie ma 9,5)

7. Wskaźniki – cecha, której zaobserwowanie pozwala określić, że zaszło zjawisko; to inaczej wszystko to, co możemy zaobserwować (np. ciśnienie, skurcze, które świadczą o zjawiskach (jak nadciśnienie, poród)

·         wskaźnik to coś co da się zmierzyć (zaobserwować), zjawisko – nie

·         wskaźniki trzeba w badaniu starannie dobrać

8. Hipoteza badawcza – przełożenie pytania badawczego na twierdzenie dot. możliwej lub oczekiwanej relacji między co najmniej dwiema zmiennymi (zmienną niezależną i zmienną zależną); cechy:

·         musi być nowatorska i ogólna

·         musi być jednoznaczna pojęciowo

·         musi być niesprzeczna wewnętrznie

·         musi być sprawdzalna empirycznie

·         musi mieć charakter prawidłowości

·         musi mieć moc wyjaśniającą

9. Narzędzia i pomiary

a)      narzędzia: dokładne (precyzyjne), niedokładne (nieprecyzyjne)

b)     pomiary: trafne (rzetelne), nietrafne (nierzetelne)

10. Narzędzia

a)      walidacja
Każde badanie naukowe niesie ze sobą źródło błędów (zmienne zakłócające, niedokładność pomiarów, narzędzi, konstrukcja całości badania). Istnieje zatem potrzeba walidacji – sprawdzenia samych narzędzi (ich standaryzacja).

b)     narzędzie powinno być:

·         rzetelne (reliability) – jak dokładnie mierzymy to, co mierzymy

·         trafne (validity) – z jaką dokładnością mierzymy to, do czego to narzędzie zostało stworzone

c)      rzetelność - ocenia się

·         test – retest – tę samą grupę osób bada się tym samym narzędziem dwukrotnie, w pewnym odstępie czasu; zbieżność wyników to współczynnik α Cronbacha (0 – 1, powinien być > 0,7)

·         korelacja (intra – observer reliability) – dwóch badaczy ocenia tą samą metodą tę samą grupę osób, zbieżność ich wyników to współczynnik korelacji (0 -1, powinien być jak najwyższy)

11. Sposób przedstawiania wyników

a)      tendencyjne (np. dokładniejsza skala), nietendencyjne

b)     subiektywny, obiektywny

12. Etapy postępowania badawczego

a)      określenie przedmiotu i celu badań

b)     eksplikacja problemu = postawienie hipotez

c)      operacjonalizacja pojęć = dobór wskaźników

d)     określenie metod, technik i narzędzi badawczych

e)      oszacowanie czasu i kosztów

f)       ustalenie zbiorowości = dobór grupy (reprezentatywnej)

g)     badania pilotażowe i weryfikacja metod (wyniki wstępne)

h)     realizacja badań

i)       analiza i opracowanie zebranego materiału

j)       uogólnienie wyników = wnioski teoretyczne

13. Funkcje badania naukowego

a)      opisać – co? (deskrypcja)

b)     wyjaśnić – jak? (eksplanacja)

c)      zrozumieć – dlaczego?

d)     przewidzieć – prognoza

np. Jeśli częsta zmiana położenia pacjenta zmniejsza ryzyko odleżyn, ponieważ skóra jest krótko uciśnięta w zmiennych miejscach (ukrwienie, ciepłota, maceracja), to uczenie studentów jak mają dokładnie zmieniać pozycję pacjenta zmniejszy liczbę odleżyn u chorych.

14. Etyka w badaniach naukowych

a)      pełna informacja dla pacjenta

b)     świadoma i dobrowolna zgoda na udział w badaniach

c)      poufność informacji (anonimowość)

d)     bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne w trakcie i po badaniach

e)      lojalność badacza wobec nauki, wobec społeczeństwa i wobec sponsorów

f)       zgoda niezależnej komisji bioetycznej na każde badanie w jakikolwiek sposób inwazyjne

g)     ubezpieczenie

h)     konieczność jawności działań ubocznych

Seminaria

              5.12.2007

Medycyna i Pielęgniarstwo oparte na dowodach (EBM, EBN)

1.      EBM – Evidence Based Medicine – Medycyna oparta na dowodach
EBN – Evidence Based Nursing – Pielęgniarstwo oparte na dowodach
Podstawą badań lekarskich i pielęgniarskich jest podejmowanie decyzji

·         decyzja podjęta zgodnie z wiedzą

·         wiedza – skąd czerpać i jak rozróżnić dobrą i lepszą wiedzę?

2.      EBM

a)      zaplanowany, przeprowadzony i zintegrowany eksperyment kliniczny

b)     brak możliwości zastąpienia go innymi metodami np. badaniami in vitro lub próbami na zwierzętach doświadczalnych

c)      badania in vitro i na zwierzętach są cenne jako etap przygotowania do badań na ludziach, nie mogą jednak służyć do podejmowania decyzji klinicznych

d)     podstawowy rodzaj badania: randomizowane badanie kliniczne

e)      rola EBM – weryfikacja i dowodzenie przesłanek z badań nie - EBM, które często tą wiedzę tworzą

3.      Badania naukowe w medycynie:
Siła dowodów w praktyce klinicznej – poziomy:

a)      wiele badań randomizowanych + meta – analiza

b)     badania EBM – duże randomizowane

c)      duże badania nierandomizowane

d)     mniejsze badania nierandomizowane

e)      badania niedoświadczalne (opisowe)

f)       kazuistyka

4.      Standaryzacja w medycynie

a)      utrudnienie? (w pewnym sensie tak)

...