Postępowanie egzekucyjne w administracji - notatki z wykładu.doc

1. Pojęcie i cel postępowania egzekucyjnego w administracji

Postępowanie egzekucyjne jest to uregulowany prawem procesowym egzekucyjnym ciąg czynności podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty postępowania egzekucyjnego w celu wykonania przez zastosowanie środków przymusu państwowego obowiązków wynikających z aktów poddanych egzekucji administracyjnej (wg. B. Adamiak,
J. Borkowski). Czynności te mają niejednolity charakter i zaliczają się do nich zarówno czynności procesowe rozstrzygające kwestie proceduralne wynikłe w toku postępowania jak
i czynności egzekucyjne będące  czynnościami faktycznymi.

Celem egzekucji administracyjnej jest przymusowe wykonanie zobowiązania. Wykonanie  polega na osiągnięciu takiego stanu rzeczywistości społecznej, który jest zgodny z treścią aktu  poddanego tej egzekucji. W konsekwencji przymus egzekucyjny stosowany jest tylko tak długo jak długo stan rzeczywisty jest niezgodny z treścią obowiązku.

2. Pojęcie i cel postępowania zabezpieczającego

Postępowanie zabezpieczające  jest to ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy egzekucyjne i inne podmioty tego postępowania w celu zapewnienia realizacji obowiązków
w trybie postępowania administracyjnego.

Celem tego postępowania jest zabezpieczenie egzekucji administracyjnej przed jej udaremnieniem lub utrudnieniem.  Postępowanie zabezpieczające ma więc charakter akcesoryjny
i uprzedni wobec postępowania egzekucyjnego, gdyż jego funkcją jest umożliwienie lub ułatwienie późniejszej egzekucji obowiązku.

3. Pojęcie egzekucji administracyjnej

Egzekucja administracyjna polega na zastosowaniu, przez powołane do tego organy, przewidzianych w ustawie środków przymusu państwowego, które mają doprowadzić do wykonania przez zobowiązanego obowiązków wynikających ze stosunków administracyjnoprawnych i innych obowiązków poddanych egzekucji w trybie administracyjnym. Zastosowanie środków przymusu obejmuje wykonanie czynności egzekucyjnych, czyli wszelkich działań podejmowanych przez organ egzekucyjny w celu zastosowania lub zrealizowania środków egzekucyjnych.

4. Postępowanie egzekucyjne a egzekucja administracyjna

Z reguły:

- egzekucja poprzedzona jest czynnościami postępowania egzekucyjnego (np. wszczęcie
     postępowania egzekucyjnego),

- egzekucja rozpoczyna się dopiero od momentu doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu
    wykonawczego lub doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu
    wierzytelności albo innego prawa majątkowego,

Możliwe jest, że:

-    postępowanie egzekucyjne będzie kontynuowane po przeprowadzeniu egzekucji,

- zakończenie postępowania egzekucyjnego bez wszczęcia i prowadzenia egzekucji
     administracyjnej.

3.  Stosunek administracyjnego postępowania egzekucyjnego do innych postępowań:

a. do ogólnego postępowania administracyjnego

b. do postępowania zabezpieczającego – postępowanie zabezpieczające zwykle poprzedza postępowanie egzekucyjne, ale może także toczyć się jednocześnie (np. gdy wierzyciel występuje o zabezpieczenie przyszłych powtarzających się świadczeń). Po przeprowadzeniu postępowania zabezpieczającego nie będzie prowadzone postępowanie egzekucyjne gdy:

- zabezpieczenie nastąpiło przed ustaleniem obowiązków w postępowaniu orzekającym, a nie zostały one ustalone;

- wierzyciel nie wystąpił o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w terminie;

- zobowiązany wykonał obowiązek przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego.

c. do sądowego postępowania egzekucyjnego:

Co do zasady są to odrębne postępowania od siebie niezależne (mają inną podstawę egzekucji), ale istnieją wyjątki od tej reguły. W myśl art. 2 § 2 p.e.a. przepis szczególny może zastrzec dla należności pieniężnych  o charakterze cywilnoprawnym tryb egzekucji administracyjnej. Art. 4 p.e.a. dopuszcza sytuację, w której obowiązki administracyjne mogą być egzekwowane w trybie egzekucji sądowej, jeśli przewiduje to przepis szczególny,

Zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej występuje, gdy prowadzi się egzekucję co do tej samej nieruchomości, rzeczy ruchomej albo prawa majątkowego lub niemajątkowego.

a. w razie zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej organ egzekucyjny i komornik wstrzymują czynności egzekucyjne z urzędu lub na wniosek wierzyciela albo zobowiązanego i przekazują akta obu postępowań sądowi rejonowemu który rozstrzyga w jakim trybie ma być prowadzona egzekucja łączna. (zob. 62 p.e.a.)

b. przy zbiegu administracyjnego postępowania zabezpieczającego z sądowym postępowaniem zabezpieczającym postępowania te są prowadzone odrębnie, chyba, że zbieg dotyczy przedmiotów podlegających sprzedaży ( zob. 162 par.1 p.e.a.).

Związek obu postępowań występuje w przypadku skorzystania przez zobowiązanego lub osobę trzecią ze środków ochrony sądowej tj. powództwa przeciwegzekucyjnego. Skutkiem prawnym tego będzie wstrzymanie postępowania egzekucyjnego (zob. art. 35a p.e.a.).

4. Zakres obowiązywania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w

             administracji.

Zakres postępowania egzekucyjnego:

a. zakres przedmiotowy ustawy obejmuje przymusowe wykonanie dwóch rodzajów obowiązków:

-  o charakterze pieniężnym

- o charakterze niepieniężnym

b. zakres podmiotowy ustawy: wiąże się z określeniem organów, przed którymi stosuje się przepisy ustawy egzekucyjnej oraz oznaczenie podmiotów, przeciwko którym toczyć się może postępowanie egzekucyjne.

Ad. a.

Do obowiązków pieniężnych poddanych egzekucji administracyjnej należą (art. 2 par.1)

·        podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa,

·        niepodatkowe należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy o finansach publicznych,

·        należności z tytułu przychodów z prywatyzacji,

·        grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej,

·        inne należności pieniężne, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej,

·        należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek,

·        należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw,

·        wpłaty na rzecz funduszy celowych,

·        należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego,

·        należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.

Oraz należności pieniężne poddane egzekucji na podstawie obcych tytułów to (art.2 par.1 pkt 8 a-i):

·         należności egzekwowane w ramach pomocy udzielanej przez obce państwo przy dochodzeniu należności powstałych na terytorium RP wynikające z tytułu:

o        zwrotów, interwencji i innych środków będących częścią systemu całkowitego lub częściowego finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, łącznie z sumami, które mają być pobrane w związku z tymi działaniami,

o        opłat i innych należności przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru,

o        należności przywozowych,

o        należności wywozowych,

o        podatku od towarów i usług,

o        akcyzy od:

§         produktów tytoniowych,

§         alkoholi i napojów alkoholowych,

§         olejów mineralnych,

o        podatku od dochodu lub podatku od majątku,

o        podatku od składek ubezpieczeniowych,

o        odsetki, kary i grzywny administracyjne i inne należności związane z należnościami ww. (w punktach oznaczonych º ).

Do obowiązków niepieniężnych podlegających egzekucji administracyjnej należą (art.2.par.)

- obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego,

- obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy.

Egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym polega na doprowadzeniu do:

Ø      - wykonania czynności (np. rozbiórka budynku),

Ø      - zaniechania czynności (np. zakaz wstępu do lasu w okresie zagrożenia pożarami),

Ø      - znoszenia stanu lub sytuacji (np. poddanie się rewizji),

Ø      - wydania rzeczy ruchomej,

Ø      - wydania nieruchomości,

Ø      - opróżnienia lokalu mieszkalnego lub innego pomieszczenia,

Ø      - realizacji nakazów lub zakazów wydanych przez organy Państwowej Inspekcji Pracy.

Uwaga:

Ograniczenia tak określonego zakresu przedmiotowego stosowania ustawy p.e.a. mogą wynikać z przepisu szczególnego, który zastrzega do egzekucji powyższych obowiązków egzekucję sądową.

Natomiast na mocy rozporządzenia Rada Ministrów może rozszerzyć zakres egzekucji administracyjnej należności pieniężnych innych niż wymienione w art. 2 § 1 pkt 1 oraz kary, grzywny i inne należności pieniężne jeżeli przypadają one Skarbowi Państwa  lub państwowej jednostce organizacyjnej. Również przepis szczególny może przekazać niektóre obowiązki cywilnoprawne do egzekucji administracyjnej.

Wyłączenia przedmiotowe egzekucji administracyjnej (art.8, 8a) - przykłady

Nie podlegają egzekucji administracyjnej:

·         przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu,

·         zapasy żywności i opału, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 30 dni,

·         jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce, potrzebne do wyżywienia zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów,

·         narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do tej pracy na okres 7 dni,

·         przedmioty niezbędne do pełnienia służby przez zobowiązanego lub do wykonywania przez niego zawodu,

·         pieniądze w kwocie 760 zł,

·         wkłady oszczędnościowe złożone w bankach na zasadach i w wysokości określonej przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72 poz. 665),

·         wkłady oszczędnościowe złożone w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych w wysokości określonej przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2, z 1999 r. Nr 101, poz. 1178 oraz z 2001 r. Nr 8, poz. 64 i Nr 100, poz. 1081),

·         dokumenty osobiste,

·         kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów,

·         kwoty otrzymane jako stypendia,

·         kwoty otrzymane z tytułu zasiłku stałego wyrównawczego, pomocy pieniężnej dla rodzin zastępczych oraz pomocy dla uczących się i studiujących wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych i rodzin zastępczych,

·         rzeczy niezbędne ze względu na ułomność fizyczną zobowiązanego lub członków jego rodziny,

·         kwoty otrzymane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych,

·         środki pochodzące z dotacji przyznanej z budżetu państwa na określone cele i znajdujące się na wyodrębnionym rachunku bankowym prowadzonym dla obsługi bankowej dotacji oraz środki pochodzące z płatności w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich otrzymanych w formie zaliczki;

·          

·         środki pochodzące z dotacji przyznanej z budżetu państwa na określone cele i znajdujące się na wyodrębnionym rachunku bankowym prowadzonym dla obsługi bankowej dotacji,

·         rzeczy służące w kościołach i innych domach modlitwy do odprawiania nabożeństwa lub do wykonywania innych praktyk religijnych albo będące obiektami kultu religijnego, choćby były kosztownościami lub dziełami sztuki.

·         inne wymienione w ustawie pea.

Na żądanie zobowiązanego organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie zwolnienia spod egzekucji administracyjnej. Na postanowienie w sprawie odmowy zwolnienia spod egzekucji służy zobowiązanemu zażalenie

Osoby, które korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym przez ustawy, umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe nie podlegają orzecznictwu polskich organów administracyjnych.

6.  Źródła powstania obowiązków podanych egzekucji administracyjnej

Zarówno obowiązki o charakterze pieniężnym jak i obowiązki o charakterze niepieniężnym podlegają egzekucji w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji jeżeli mają charakter administracyjnoprawny (tzn. pozostają w zakresie właściwości organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego).

Obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej wynikają z następujących źródeł:

Ø      z  aktów administracyjnych (decyzji lub  postanowień właściwych organów),

Ø      bezpośrednio z przepisów prawa (w zakresie administracji rządowej i JST)

Ø      z tytułów wykonawczych wystawionych przez właściwego ministra na podstawie

ustawy  z 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach Skarbu Państwa i niektóre osoby  prawne,

Ø      z orzeczeń i innych aktów prawnych wydanych przez właściwe organy państw obcych,

Ø      a także z:

-  z deklaracji lub zeznania złożonego przez płatnika lub podatnika,

-  ze zgłoszenia cel...