geodezja.doc

Geodezja - dziedzina nauki i techniki zajmujaca sie pomiarami, obliczeniami, prezentacja graficzna i interpretacja wyników pomiarów prowadzaca do okreslenia wymiarów i ksztaltów ziemi.

Podstawowe zadania geodezji:
- okreslenie wzajemnego polozenia na powierzchni ziemi punktów zwiazanych z obiektami usadowionymi na powierzchni ziemi
- sporzadzanie map
- wyznaczanie punktów przy realizacji róznych zadan inzynierskich
- kontrola realizacji tych zadan
- okreslenie zmian polozenia wybranych punktów, obiektów i urzadzen eksploatowanych oraz punktów usadowionych na powierzchni ziemi

Dziedziny geodezji:

- geodezja dynamiczna - pozwala lepiej zbadac ksztalt powierzchni ziemi i znajduje szerokie zastosowanie w niwelacji precyzyjnej i triangulacji zakladanej na duzych obszarach. Ponadto pomiary grawimetryczne wykonywane dla potrzeb geodezji dynamicznej dostarczaja geologom i inzynierom górnictwa danych ulatwiajacych badanie skorupy ziemskiej

- astronomia geodezyjna - zajmuje sie okreslaniem polozenia punktów na ziemi na podstawie obserwacji cial niebieskich

- kartografia - zajmuje sie zagadnieniem odwzorowania krzywej powierzchni ziemi na plaszczyzne, opracowanie map oraz ich reprodukcja

Wegielnice - to proste, optyczne przyrzady geodezyjne, które wykorzystuje sie do prac zwiazanych
z wyznaczeniem kata 90 i 180. Zasada dzialania wegielnic bazuja na zjawisku zalamania promieni swiatla na granicy dwóch osrodków i odbicia od powierzchni zwierciadlanej. W praktyce stosowane sa wegielnice tzw. pentagony podwójne zbudowane z dwóch odpowiednio nalozonych na siebie pryzmatów pieciokatnych. Wegielnic uzywa sie razem z pionem sznurkowym (drazkowym)

Zadania wykonywane przy pomocy wegielnic
1) prostokatne rzutowanie punktu C na prosta AD
2) odwrotnie - wyznaczamy punkt C
3) wyznaczenie punktu posredniego na prostej AB
4) wyznaczenie punktów A,B na prostej przechodzacej przez punkt C lub wyznaczenie punktów An, Bn na peku prostych przechodzacych przez punkt C
5) wyznaczenie punktu C na przedluzeniu prostej A,B (o ile pozwola warunki)

Dokladnosc wegielnicy zalezy od:
- typu (precyzji) wegielnicy (jak dokladnie sa zrealizowane katy dwuscienne w pryzmacie)
- wprawy obserwatora
- warunków terenowych
Przyjmuje sie, ze blad wyznaczenia kata 90 wynosi 1' - 2,5' . Jak zalozymy, ze punkt bylby rzutowany z odleglosci 50m. To blad poprzeczny wyniesie + - 3cm.

Pomiar odleglosci przymiarami
Bezposredni sposób pomiaru dlugosci odcinka polega na wielokrotnym odkladaniu przymiaru pomiedzy punktami koncowymi mierzonego odcinka.

Przymiarami nazywamy narzedzia do pomiaru odleglosci
- drutowe - obecnie praktycznie nie sa stosowane w pomiarach powierzchniowych, natomiast moga byc stosowane w pomiarach podziemnych, a szczególnie w przypadkach kopaln metanowych, gdzie zasadniczo nie mozna stosowac przyrzadów elektronicznych. Drut moze byc stalowy lub inwarowy (stop: nikiel, zelazo, chrom, wolfram i inne)
- wstegowe - obecnie sa bardzo ograniczone we wlasnym zakresie
Poprawki:
1) komparacyjna
2) z tytulu róznicy temperatur w czasie komparacji i w czasie pomiaru
3) wynikajaca z róznicy sily naciagu przymiaru w czasie komparacji i pomiaru
4) z tytulu zwisu tasmy
5) z tytulu nachylenia przymiaru w stosunku do poziomu odniesienia (róznica wysokosci konców przymiaru)

Rodzaje bledów:
1) przypadkowe - "nieduze" co do wartosci bezwzglednej. Prawdopodobienstwo popelnienia bledu ze znakiem + lub - jest przypadkowe. Najbardziej prawdopodobne sa bledy o malych wartosciach. Nie mozna przewidziec ani wielkosci ani tez znaku tego bledu.

2) systematyczne - o okreslonym znaku + lub -. Wielkosc tego bledu i znak w wielu przypadkach mozna przewidziec. Blad ten moze miec charakter staly lub moze byc okreslony za pomoca funkcji o róznym charakterze. (Zlikwidowanie - odpowiednie postepowanie, technologie pomiaru, skorygowanie obliczen)

3) grube - wykrywamy je poprzez system kontroli pomiarów albo obliczen, tzn. np. mierzymy dlugosc odcinka tam i z powrotem, obliczamy sume katów w trójkacie itp.

W zaleznosci od sposobu liczenia bledów przypadkowych wyrózniamy bledy prawdziwe E i pozorne v

Blad pozorny v jest to róznica pomiedzy wartoscia najprawdopodobniejsza x i wartoscia okreslona z
pomiaru l v = x - l

Blad prawdziwy E jest to róznica pomiedzy wartoscia prawdziwa X pewnej wielkosci, a wynikiem jej
pomiaru l E = X - l

Bledy prawdziwe wykorzystuje sie m.in. do zdefiniowania parametrów oceny dokladnosciowej wykonanych pomiarów. Najczesciej w praktyce uzywa sie dwóch parametrów:
a) blad sredni pojedynczej obserwacji m (sredni blad kwadratowy)
b) blad przecietny

Klasyfikacja osnów geodezyjnych:
Osnowa geodezyjna stanowi odpowiednio uporzadkowany zespól utrwalonych punktów w terenie powiazanych obserwacjami geodezyjnymi. Osnowa tworzy konstrukcje geometryczna, która sluzy do oparcia pomiarów geodezyjnych zwiazanych z:

1) rejestracja (inwentaryzacja) aktualnego stanu pokrycia wydzielonego obszaru ziemi pod wzgledem sytuacyjnym oraz wysokosciowym

2) realizacja (wytyczeniem) róznych obiektów

Powiazanie punktów osnowy obserwacjami geodezyjnymi sprawia mozliwosc obliczenia wspólrzednych tych punktów okreslonych w ukladzie (do sporzadzania map)

Osnowy dzielimy na:
1) w zaleznosci od przeznaczenia
- poziome (sytuacyjne) (3 klasy)
- wysokosciowe
- przestrzenne

2) ze wzgledu na role i przeznaczenie prac
- podstawowe - sluza do badania ksztaltów i wymiarów ziemi oraz obserwacji zjawisk globalnych lub regionalnych; nawiazania (oparcia) i wyrównania (obliczenia) osnów szczególowych
- szczególowe - przeznaczone sa do nawiazania i wyrównania osnów pomiarowych a takze do nawiazania do podstawowego ukladu wspólrzednych zdjec fotogrametrycznych
- pomiarowe - sa zbiorami punktów geodezyjnych sluzacych do oparcia pomiarów sytuacyjnych i pomiarów rzezby terenu oraz do wyznaczania projektów na granice

Miara dokladnosci podstawowej osnowy jest blad wzgledny boku, który po obliczeniach powinien byc mniejszy od 1:200 000
Miara dokladnosci szczególowej i pomiarowej osnowy jest sredni blad polozenia punktu po wykonaniu obliczen (po wyrównaniu)
mp = Öm2x + m2y

Bledy polozenia punktu mp
szcz. II kl. < 5 cm
III kl. < 10 cm
pom. < 20 cm

Obliczenia poziomych osnów geodezyjnych powinny byc wykonywane w panstwowym ukladzie wspólrzednych prostokatnych.

Osnowa pomiarowa zakladana w nawiazaniu do szczególowej
(w terenie istnieja punkty osnowy pomiarowej. Te i te punkty wiazemy obserwacjami geodezyjnymi - to oznacza nawiazanie)

Zageszczanie poziomej osnowy geodezyjnej.
Pomiary sytuacyjne szczególów terenowych wykonuje sie zasadniczo w oparciu o punkty i linie geodezyjnej osnowy pomiarowej, która powstaje przez zageszczenie osnowy szczególowej.

Osnowe pomiarowa tworza nastepujace elementy i konstrukcje:
1) ciagi poligonowe sytuacyjne lub sytuacyjno-wysokosciowe
2) linie pomiarowe
3) punkty wyznaczone wcieciami
4) punkty szczególów nalezacych do I grupy dokladnosciowej przeprzeznaczone na stanowiska instrumentu i oparcia linii pomiarowych
5) punkty wyznaczane technologia GPS
6) punkty wyznaczane technologia aerotriangulacji

Podstawowe typy nawiazania ciagu otwartego
1) ciag dwustronnie nawiazany liniowo i katowo
2) ciag obustronnie nawiazany liniowo i jednostronnie katowo
3) dwa polaczone ciagi typu 2
4) ciag jednostronnie nawiazany liniowo i obustronnie katowo
5) ciag jednostronnie nawiazany katowo i liniowo
6) ciag obustronnie nawiazany liniowo

Ciagi poligonowe sytuacyjne zaklada sie wg. nastepujacych zasad:
- nawiazanie ciagów moze byc dokonywane w pierwszej kolejnosci do punktów osnowy szczególowej lub do tzw. punktów posilkowych wyznaczonych dokladnie na bokach tej osnowy.

Punkt posilkowy
- punkt dokladnie wtyczony na boku osnowy. Do punktu osnowy lub do niego moze byc wtyczany inny ciag.
- przy dalszym zageszczaniu osnowy pomiarowej nawiazanie nowo zakladanych ciagów moze byc dokonywane do istniejacych punktów tej osnowy
- dopuszcza sie co najwyzej dwurzedowe uklady ciagów
- nawiazanie jednostronne tzn. ciagi wiszace mozna stosowac wyjatkowo gdy nie ma mozliwosci nawiazania dwustronnego. Ciag wiszacy moze skladac sie co najwyzej z dwu boków.
- przebieg ciagu ustala sie biorac pod uwage dogodnosc wykorzystania boków i punktów do zdjecia szczególów przy zachowaniu dopuszczalnych wielkosci mierzonych elementów
- dlugosci boków w ciagach osnowy pomiarowej moga wystepowac w granicach 50-350 m.
- stosunek dlugosci sasiednich boków nie moze byc mniejszy od 1:4 (np. 1 - 50 m. a 2 - 200 m.)
- dlugosc ciagu nie powinna przekraczac 2000 m.
- punkty osnowy pomiarowej stabilizuje sie prowizorycznie a tylko w szczególnych przypadkach znakami trwalymi. Rodzaj znaków do stabilizacji prowizorycznej zalezy od podloza. Najczesciej stosuje sie do markowania paliki drewniane, rurki drenarskie, rurki zeliwne.

Wytyczne do pomiarów ciagów syt.
Boki moga byc mierzone lub wyznaczone dwukrotnie w sposób niezalezny. Dopuszczalne róznice dwukrotnego pomiaru powinny byc mniejsze od róznicy dopuszczalnej podanej w instrukcji. Pomiar katów wykonuje sie z dokladnoscia m0 <= 30" (90cc). Katy nalezy mierzyc w jednej serii w obu polozeniach lunety. Róznice wyników pomiarów w obu polozeniach lunety powinny byc <= 2m0.

Metoda zageszczania ciagu
Linie pomiarowe sa to odcinki które zaklada sie w oparciu o punkty wierzcholkowe lub punkty posilkowe istniejacej osnowy szczególowej lub pomiarowej. Linie pomiarowe moga tworzyc uklady rzedów których liczba zalezy od charakteru osnowy nawiazujacej.
Dlugosc linii pomiarowych nie powinny byc wieksze od 400 m. a na terenach róznych i lesnych do 600. Linie pomiarowe mozna w razie potrzeby przedluzac poza jej punkty o 1/3 dlugosci jednak nie wiecej niz o 100 m.

Punkty wyznaczone róznymi wcieciami.
Przy wyznaczaniu punktów osnowy pomiarowej metoda wciec nalezy zmierzyc co najmniej 1 element nadliczbowy. Sredni blad pomiarów katów na wcieciach nie powinien byc wiekszy od 20', a sredni blad pomiaru dlugosci boków od 1:10000

Wykorzystanie punktów szczególów pierwszej grupy dokladnoscio.
Punkty te mozna wykorzystac do oparcia linii pomiarowych lub jako stanowiska instrumentu do pomiaru szczególów drugiej i trzeciej grupy dokladnosciowej Przy tej technologii tworzenia osnowy pomiarowej moze wystapic tylko jednorzedowy uklad linii pomiarowych.

GPS (Global Positioning System)
GPS moze byc stosowany do zageszczania osnowy pomiarowej.
Na system sklada sie 25 satelitów (24 sat. Pomiarowe i 1 sat. zapasowa) na orbitach o ksztalcie zblizonym do kola na wysokosci 20200 m. Orbity nachylone sa do równika pod katem 550 na kazdej orbicie znajduja sie 4 satelity; czas obiegu 12 h.
GPS sklada sie z 3 segmentów:

1) kontrolny - ma za zadanie sledzenie satelitów, prowadzenie kontroli czasu, obliczanie efemeryd (torów po jakich poruszaja sie sat.) poprawek oraz przekazywanie wyników do pamieci w sat. Ten segment sklada sie z 5 stacji rozmieszczonych w obszarze w obszarze równikowym. Stacja glówna umieszczona jest w Colorado Springs.

2) kosmiczny - sklada sie z 24 satelitów roboczych i 1 sat. zapasowego. Kraza na 6 orbitach. Kazdy z sat. emituje sygnaly pomiarowe, transmituje sygnaly czasu wlasnego zegara atomowego, transmituje informacje o polozeniu satelity w przestrzeni oraz informacje identyfikujace satelite.

3) uzytkowników - sklada sie z odbiorników sygnalów satelitarnych które zaopatrzone sa w specjalne anteny oraz rejestratory danych pomiarowych i dodatkowych informacji które wykorzystuje sie w obliczeniach.

Aby okreslic wspólrzedne jednego punktu powinny byc wykonane pomiary przynajmniej do 4 satelitów

Zakladanie sytuacyjno - wysokosciowej osnowy pomiarowej
Osnowa ta powstaje w wyniku zastosowania do pomiarów dalmierzy elektronicznych tzw. nakladek dalmierczych sprzegnietych z przyrzadem do pomiarów katowych tj. z teodolitem. Jesli teodolit bazuje równiez na rozwiazaniach elektronicznych wówczas taki zestaw tworza tachimetr elektroniczny. Osnowa powstaje takze w wyniku wykonania pomiaru aparatura GPS. Punkty GPS powinny byc tak zlokalizowane aby byly widoczne dwa sasiednie.

Pomiary sytuacyjne
Szczególy terenowe dziela sie na:
1) I grupa dokladnosciowa
- zastabilizowane znakami punkty osnowy wysokosciowej
- znaki graniczne, granice dzialek
- punkty zalamania dzialek
- obiekty i urzadzenia tech.-gosp.
- elementy naziemne uzbrojenia terenu i studnie
- obiekty drogowe i kolejowe
- szczególy uliczne

2) II grupa
- punkty zalaman konturów budowli i urzadzen ziemnych
- boiska sportowe, parki, drzewa
- elementy podziemne uzbrojenia terenu

3) III grupa
- punkty zalaman konturów uzytków gruntowych i klasyfikacyjnych
- linie brzegowe wód
- zalamania dróg dojazdowych
- inne obiekty o niewyraznych kont.

Metody zdejmowania szczególów:
1) ortogonalna (domiarów prostok.)
dl. rzednych - 25 m. - 50 - 70
dokl. pom. - 0,05 m. - 0,05 - 0,1
2) biegunowa
dokl. pom. kier. - 30"(1c) - 1c - 1c
3) przedluzen konturów sytuacyjnych
- wylacznie do pomiarów elementów liniowych
- linia konturu powinna byc przedluzona do przeciecia z linia osnowy. Stosunek przedluzenia do odcinka przedluzonego nie moze byc wiekszy od 2:1
- kat miedzy linia przedluzenia a linia pomiarowa powinien byc wiekszy od 450 i mniejszy od 1350
4) przeciec (zalecenia jak wyzej)
5) wciec katowych, liniowych i k.-l.

Wyrównanie i obliczenia ciagów
1) ciag poligonowy obustronnie nawiazany. - Wyrównanie polega na okresleniu poprawek do obserwacji katowych i do przyrostu wspólrzednych. Obliczenie sprowadza sie do okreslenia wspólrzednych wszystkich punktów.

Klasyfikacja map:
Mapy geograficzne:
1) ogólnogegraficzne:

a) topograficzne wielkoskalowe
b) topograficzne srednioskalowe
c) topograficzne maloskalowe

2) tematyczne:

a) spoleczno - gospodarcze:
- spoleczne
- gospodarcze:

·         uzbrojenia terenu:
> siec kanalizacyjna
> siec wodociagowa

b) przyrodnicze:
- fizjograficzne
- sozologiczne

Obliczanie pól figur geom.
1) Metoda analityczna - polega na obliczaniu pól wzorami matematycznymi z wykorzystaniem elementów liniowych i katowych bezposrednio pomierzonych w terenie lub elementów posrednio obliczonych w oparciu o te dane (np. ze wspólrzednych)

2) Metoda graficzna - polega na graficznym pomiarze elementów liniowych na mapie niezbednych do realizacji wzorów na obliczenie pola odpowiedniej figury

3) Metoda mechaniczna - polega na wykorzystaniu do obliczen specjalnych przyrzadów zwanych pla planimetrami. Pola mierzy sie przez realizacje planimetrami graficznego calkowania

4) Digitalizacja - jest to przedstawienie pomiarów zapisanych w postaci analogowej na cyfrowa za pomoca specjalnych urzadzen zwanych digimetrami, czyli przetwornikami graficzno-cyfrowymi. Sa to przyrzady do mierzenia wspólrzednych na mapach lub fotografiach i rejestracji wyników tego pomiaru w postaci cyfrowej dogodnej do dalszego przetwarzania za pomoca komputera.

Klasyfikacja pomiarów wysokosciowych:
1) niwelacja geometryczna:
- precyzyjna
- techniczna
2) niwelacja trygonometryczna
- o krótkich celowych
- o dlugich celowych
3) tachimetryczna
4) hydrostatyczna
5) barometryczna
6) satelitarna

BUDOWA TEODOLITU
Teodolit to instrument geodezyjny sluzacy do pomiarów katów poziomych i pionowych.
1. Plytka podstawkowa - laczy teodolit z glowica statywu, chroni sruby poziomujace przed uszkodzeniami mechanicznymi.
2. Plytka sprezynujaca - elastyczna plytka, która dociska instrument do powierzchni glowicy statywu.
3. Spodarka - stanowi podstawe teodolitu i sluzy do jego poziomowania za pomoca trzech srub poziomujacych.
4. Sruby poziomujace - zwane inaczej nastawcze. Dolne ich zakonczenia przechodza przez plytke sprezynujaca. Sluza do poziomowania instrumentu.
5. Sruba sprzegajaca spodarke z teodolitem.
6. Alidada - obracalna czesc teodolitu, zawierajaca wiekszosc mechanizmów i elementów optycznych teodolitu. Najwazniejszymi elementami alidady sa: luneta z kolem pionowym, urzadzenia odczytowe, libelle, pion optyczny, sruby zaciskowe i leniwki, mechanizm repetycji lub reiteracji. Oslania od góry limbus.
7. Libella pudelkowa - zwana inaczej okragla, sluzy do poziomowania przyblizonego.
8. Libella rurkowa - sluzy do poziomowania dokladnego.
9. Dzwigary lunety - (wsporniki) podtrzymuja jej os obrotu.
10. Kolo pionowe - jest to krag lub pierscien z naniesionym podzialem katowym, które obraca sie wraz z luneta wzgledem nieruchomych urzadzen odczytowych tego kregu.
11. Sprzeg repetycyjny - unieruchamia limbus wzgledem obrotu alidady. Umozliwia ustawienie kregu poziomego na zero i zostawienie tego odczytu na dowolnym obserwowanym obiekcie.
12. Pion optyczny - zbudowany jako mala lunetka o malym powiekszeniu i osi celowej lamanej pod katem prostym. Znajduje sie najczesciej w alidadzie. Sluzy do centrowania teodolitu.
13. Lunetka systemu odczytowego - ulozona jest równolegle do tubusu lunety. Daje powiekszony podzial limbusa na tle wskaznika odczytu lub podzialki, której rysunek jest naniesiony na plytce szklanej w plaszczyznie ogniskowej obiektywu mikroskopu.
14. Kolimatorek celowniczy - ma postac cienkiej rurki, wewnatrz której na ciemnym tle widoczny jest jasny krzyz. Sluzy do latwiejszego naprowadz. lunety na wybrany cel.
15. Pokretlo ogniskujace - sluzy do ogniskowania lunety. Umozliwia ustawienie na ostro obrazu celu.
16. Zacisk alidady - unieruchamia alidade wzgledem spodarki.
17. Zacisk lunety - unieruchamia lunete wzgledem alidady.
18. Leniwka alidady i lunety - dzialaja po zacisnieciu lunety i alidady. Sluza do powolnego ruchu alidady i lunety ulatwiajacego precyzyjne naprowadzenie celownika na cel.
19. Lusterko oswietlajace - sluzy do dobrego oswietlenia systemu odczytowego.
20. Okular lunety - sluzy do uzyskiwania ostrego obrazu siatki kresek w plaszczyznie obrazu celu.
21. Pokretlo zamykajace i otwierajace krag poziomy i pionowy.
22. Obiektyw lunety.

REKTYFIKACJA TEODOLITU

1. Blad kolimacji, który wystepuje gdy os celowa lunety nie jest prostopadla do osi obrotu lunety

Wykrywanie bledu:
celujemy na dowolny punkt (staramy sie aby byl on na wysokosci teodolitu ) robimy odczyt OI na kregu Hz w pierwszym polozeniu lunety
przerzucamy lunete przez zenit, obracamy alidade o 1800 i robimy odczyt OII na kregu Hz w drugim polozeniu lunety
jesli OII - OI ¹ 200g to wystepuje blad kolimacji 2k
OII - OI - 2k = 200g
k = (OII - OI - 200g) / 2

Usuwanie bledu:
Obliczamy teoretyczna wartosc a, majac wycelowany punkt z odczytem a' sruba ruchu leniwego ustawiamy odczyt a - wtedy cel zejdzie nam z punktu na siatce celowniczej, czyli musimy przesunac siatke kresek w zadane polozenie.
Odkrecamy pierscien przy okularze lunety. Srubkami rektyfikacyjnymi naprowadzamy siatke kresek na cel. OIP = OI + k ; OIIP = OII - k

2. Blad inklinacji, wystepuje gdy os obrotu lunety nie jest prostopadla do osi glównej.

Wykrywanie:
celujemy na punkt polozony na pewnej wysokosci, pod nim kladziemy podzialke milimetrowa. obnizamy lunete i odczytujemy wartosc O1 z podzialki przerzucamy lunete przez zenit, obracamy alidade o 1800, celujemy na punkt, obnizamy lunete, robimy odczyt O2
jesli O1 ¹ O2 to wystepuje blad inklinacji

Usuwanie:
Bledu tego nie usuwamy w warunkach polowych. Robi to specjalny serwis.

3. Blad indeksu (miejsca zera), który wystepuje, gdy os 0g - 200g na kregu pionowym nie jest
równolegla do osi pionowej teodolitu.

Wykrywanie:
celujemy na dowolny punkt,robimy odczyt OI na kregu pionowym w pierwszym polozeniu lunety przerzucamy lunete przez zenit, obracamy alidade o 1800, robimy odczyt OII na kregu pionowym w drugim polozeniu lunety
jesli OI+OII ¹ 400g to wystepuje blad indeksu
OI + OII + 2e = 400g
e = (400g - OI - OII) / 2

Usuwanie:
wyliczamy odczyty poprawione
OIP = OI - e ; OIIP = OII - e
ustawiamy pierwszy odczyt leniwka ruchu pionowego
srubkami rektyfikacyjnymi naprowadzamy krzyz kresek siatki celowniczej na cel

4. Inne bledy:
Bledy systemu odczytowego:
- Bledu runu, który polega na niezgodnosci interwalu podzialu glównego i interwalu skali (odcinek skali i odcinek podzialu glównego maja rózne dlugosci).
- Blad paralaksy, który polega na nie tworzeniu sie obrazu kresek skali w jednej plaszczyznie z obrazem kresek podzialu glównego. Objawia sie on brakiem równoczesnej ostrosci kresek podzialu glównego i kresek skali.
- Blad skrecenia kresek podzialu glównego wzgledem kresek skali
- Bledu róznej ostrosci obrazów kresek limbusa

Bledy warunków geometrycznych:
- Blad libelli rurkowej, który wystepuje gdy os libelli nie jest prostopadla do osi glównej teodolitu.
- Blad libelli pudelkowej, który wystepuje gdy plaszczyzna libelli pudelkowej nie jest prostopadla do osi glównej.
- Blad pionownika optycznego, który polega na nie pokrywaniu sie jego osi z osia glówna instrumentu.
- Blad skrecenia kresek siatki celowniczej, który wystepuje gdy kreska pozioma siatki kresek nie jest w poziomie przy prostopadlej osi glównej instrumentu.
- Blad mimosrodu kregu poziomego, który wystepuje gdy geometryczny srodek kregu nie lezy na osi glównej instrumentu.
- Blad podzialu limbusa, który wystepuje gdy podzial kregu nie jest centryczny i dokladny.
- Blad mimosrodu kregu pionowego, wystepuje, gdy srodek geometryczny kregu pionowego nie lezy na osi obrotu lunety.

METODY POMIARU KATÓW POZIOMYCH

1. Pomiar pojedynczego kata
- Celujemy na sygnal lewego ramienia kata, zapisujemy jego odczyt w dzienniku, notujac takze oznaczenie stanowiska i punktów celu.
- Nastepnie zaburzamy odczyt sruba ruchu leniwego, po czym ponownie celujemy i zapisujemy drugi odczyt (robimy tak celujac do kazdego sygnalu).Do obliczen bierzemy srednia z tych dwóch odczytów.
- Celujemy na sygnal prawy i zapisujemy jego odczyt, konczac w ten sposób jeden pomiar danego kata w I polozeniu lunety (tzw. pólpoczet).
- Drugi pólpoczet realizujemy po obrocie lunety przez zenit i alidady o 1800, ale celujemy w kolejnosci odwrotnej tj. najpierw na cel prawy, potem zas na lewy zachowujac jednak wlasciwa kolejnosc zapisów w odpowiednich wierszach dziennika (w ten sposób wykonalismy jeden poczet pomiaru pojedynczego kata).
- Zwiekszenie dokladnosci okreslenia kata uzyskamy, wykonujac pomiar w kilku poczetach (nalezy pamietac o przesuwaniu limbusa).
- Wartosc kata jest srednia z wszystkich poczetów.
- Nalezy sprawdzic zachowanie nastepujacych kryteriów dokladnosciowych:

* Róznice odczytów przy dwukrotnym wycelowaniu nie powinny przekraczac wartosci ±2t, gdzie t -dokladnosc odczytu danego teodolitu.
* Wyniki z pólpoczetów tego samego poczetu nie powinny zbytnio odbiegac od siebie (duze róznice swiadcza o nadmiernych bledach instrumentalnych)
* Wyniki poszczególnych poczetów nie powinny sie od siebie róznic wiecej niz o wartosc ±tÖ2

- Dla kontroli wykonujemy dodatkowe obliczenia. Sumujemy odczyty wierszami, nastepnie od sumy dla prawego celu odejmujemy sume dla lewego celu. Polowa tej róznicy powinna byc równa sredniej wartosci kata dla danego poczetu.
- Wykonujemy szkic kata, na którym musi byc widoczna orientacja lewego i prawego ramienia.

2.Pomiar katów metoda kierunkowa
Metoda kierunkowa polega na celowaniu do kolejnych punktów P1,P2,..., które wyznaczaja pek prostych, wychodzacych ze stanowiska S i wykonaniu w I i II polozeniu lunety odczytów kierunków dla tych punktów oraz okreslenia kierunków zredukowanych K1,K2,..., do celowej punktu wyjsciowego P1.

- Celujemy do wybranego punktu wyjsciowego, przy czym orientujemy na ten cel limbus odczytem nieco powyzej zera, który zapisu-jemy do dziennika polowego (tak jak w metodzie poprzedniej odczyt zaburzamy i ponownie nastawiamy)
- Celujemy i zapisujemy odczyty do pozostalych punktów celu w kolejnosci ich nastepowania po sobie w kierunku na prawo od punktu poczatkowego, konczac odczytem zamykajacym (ponownie na punkt wyjsciowy).
Odczyt poczatkowy i zamykajacy nie powinny sie róznic od siebie o wartosc ±2t (t - dokladnosc pojedynczego odczytu)
- Po obrocie lunety i alidady w drugie polozenie, rozpoczynamy druga pólserie od ponownego wycelowania do punktu poczatkowego, zanotowania jego kierunku w dzienniku, po czym celu-jemy i zapisujemy kierunki do pozostalych punktów, lecz w odwrotnej kolejnosci, czyli obracamy alidade w lewo. Odczyt zamykajacy konczy pierwsza serie pomiaru (podobnie realizuje-my dalsze serie, pamietajac o przesuwaniu limbusa)
- Po wykonaniu pomiarów redukujemy pierwszy odczyt kazdej pólserii do zera, i kazdy nastepny odczyt tej pólserii redukujemy o ta wlasnie wartosc.
- Kazdy zredukowany kierunek z dwóch pólserii usredniamy, a nastepnie liczymy róznice pomiedzy odczytem zamykajacym i poczatkowym, która stanowi odchylke.
f = OZ - OP
- Nastepnie liczymy poprawki dla poszczególnych kierunków i wpisujemy je do dziennika polowego na czerwono. Vi = (-f/n)*ni
n - ilosc kierunków; ni - i-ty kierunek
- Poprawione kierunki wpisujemy do formularza
- Ostateczne wartosci kie-runków zredukowanych otrzymujemy poprzez usrednienie wyników z po-szczególnych serii.
- Wykonujemy szkic punktów i kierunków, na którym musi byc widoczna orientacja kierunku poczatkowego.
- Kryteria dokladnosciowe sa takie jak w metodzie poprzedniej.

RZUT PROSTOPADLY PUNKTU NA PROSTA
W celu wyznaczenia punktu C na prostej AB nalezy zaopatrzyc sie w wegielnice z pionem, nastepnie ustawiamy sie z pentagonem podwójnym w rejonie szukanego punktu C i przesuwamy sie powoli prostopadle do kierunku prostej AB w przód i w tyl tak dlugo, az obrazy tyczek A i B, powstale w pentagonach dolnym i górnym, znaj...