WYKŁAD III
Zakłócenia procesów poznawczych
è SENSOPATIE – ZABURZENIA ODBIORU WRAŻEŃ
wrażenie – doświadczenie lub recepcja prostych właściwości bodźców, takich jak na przykład jasność, kolor, głośność czy siła dotyku (Falkowski, 2000). Jego podstawę stanowi wrodzony mechanizm przetwarzania sensorycznego.
spostrzeżenie – doświadczenie złożonej charakterystyki bodźców, na przykład konkretnych przedmiotów w otaczającym środowisku, łatwo rozpoznawanych i nazywanych (Falkowski, 2000). Jest związany z posiadanym doświadczeniem wytworzonym w procesie uczenia się.
NADWRAŻLIWOŚĆ
(HIPERESTEZJA)
ZMNIEJSZENIE WRAZLIWOŚCI
(HIPOESTEZJA)
CENESTOPATIE
nadmierna reaktywność na wszystkie, nawet najsłabsze bodźce
zmniejszenie intensywności odbieranych bodźców
doznania płynące ze skóry lub narządów wewnętrznych o zmiennej lokalizacji pod postacią mrowienia, kłucia, pieczenia, drętwienia lub ucisków
è ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA
1. ZŁUDZENIA (ILUZJE)
• zniekształcone spostrzeżenia istniejącego przedmiotu lub zjawiska (nieprawidłowa klasyfikacja prawidłowo odebranego bodźca)
• mogą być wynikiem emocji (np. strach), zakłóconych warunków spostrzegania (zmrok), budowy oka (złudzenia fizjologiczne)
• mają znaczenie psychopatologiczne, gdy nie są korygowane po przedstawieniu dowodów błędności lub po ustąpieniu czynników pogarszających warunki spostrzegania
pareidolie – spostrzeganie w kształtach obłoków, wzorach tapet, nieregularnych plam - konkretnych postaci lub obrazów
złudzenie Sendera
złudzenieZöllnera
Złudzenie Sandera - wielkość sąsiadująca z drugą znacznie od niej większą wydaje nam się mniejsza niż inna, równa jej, ale posiadająca mniejsze wielkości wokół siebie. Złudzenie to ma podłoże psychologiczne. Dodatkowe elementy skłaniają nas do porównywania całych figur i narzucają nam sąd o całych figurach. My jednak odnosimy go do części składowych, które mieliśmy oceniać, ale z osobna wziąć je pod uwagę było bardzo trudno. W tym złudzeniu zachodzi pomyłka co do sądu przedmiotu, który poprzez sąsiedztwo i dodatki uzyskał zupełnie osobliwy wygląd. Zasadzie tej ulegają odcinki prostych, pola okręgów, podstawy prostokątów, kąty.
Złudzenie Zöllnera związane jest z oceną wielkości kątów. Na ogół jesteśmy skłonni kąty ostre przeceniać, a kątów rozwartych niedoceniać. Czyli zarówno kąty ostre jak i rozwarte uważamy za bardziej proste, niż są w rzeczywistości.Rys. 4 przedstawia szereg długich równoległych linii, przekreślonych systemem nachylonych pionowych i poziomych odcinków. Obecność tego systemu sprawia, że równoległość prostych znika i wydają się one nachylone względem siebie raz w jedną, raz w drugą stronę.Przyczyną złudzenia jest wspomniane zjawisko prostowania kątów - kąty między liniami zasadniczymi a przekreślającymi skłonni jesteśmy brać za bardziej proste, a przez to całość pojmować jako system nachylonych do siebie drabinek.
2. OMAMY (HALUCYNACJE)
spostrzeganie przedmiotów i zjawisk, które nie znajdują się w otoczeniu lub w ogóle nie istnieją
Ø omamy to spostrzeżenia (wrażenia) powstające bez bodźców działających z zewnątrz
Ø są rzutowane na zewnątrz
Ø towarzyszy im przekonanie o rzeczywistym istnieniu przedmiotów i zjawisk (poczucie realności – sąd realizujący)
Ø omamy to przeżycia zmysłowe, a nie myślowo-wyobrażeniowe, posiadające wartość realnych spostrzeżeń, niezależnych od woli chorego
Ø brak przedmiotu lub zjawiska powinien być stwierdzony przez badającego
Ø objaw powinien być powtarzalny
Ø należy uwzględnić jedynie jednoznaczne plastyczne i wielokrotne wypowiedzi chorych
(K. Schneider)
KRYTERIUM
STRUKTURA
PROJEKCJA ZMYSŁOWA
FORMA
KATEGORIE
PROSTE (elementarne)
błyski, trzaski
ZŁOŻONE
(synestetyczne)sytuacje, sceny
SŁUCHOWE, WZROKOWE, WĘCHOWE, SMAKOWE, CZUCIOWE (DOTYKOWE, CZUCIA USTROJOWEGO)
IMPERATYWNE (nakazy, zakazy, polecenia)
UWAGI
q
- mogą występować łącznie
- omamy odróżnić od doznań „hakowych” (padaczka) i flashbacków (PTSD)
- rzadko objaw sobowtóra!
- podejmowanie czynów przeciwko otoczeniu lub groźnych dla siebie
omamy rzekome / pseudohalucynacje – spostrzeżenia (lub myśli) powstające bez bodźców z zewnątrz, nie mają cech obiektywnej rzeczywistości, lecz cechy wyobrażeń zlokalizowanych w przestrzeni wewnętrznej i odczuwane jako obce, narzucone z zewnątrz doznania (np. „głosy w głowie”)
Ø Chory potrafi odróżnić je od rzeczywistości
Ø Rzutowanie na wewnętrzną przestrzeń zmysłową
Ø Rozróżnienie omamów prawdziwych i rzekomych może być trudne w psychozach u dzieci i młodzieży
( podział przyjęty w krajach europejskich, nie obowiązuje w USA)
è ZABURZENIA PSYCHOSENSORYCZNE
zaburzenia syntezy zmysłowej (najczęściej patologia płatów skroniowych mózgu)
ZABURZENIA PROCESU CZASU
ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA PRZESTRZENI
ZABURZENIA SCHEMATU CIAŁA
Nieprawidłowa ocena upływającego czasu (zwolnienie lub przyspieszenie upływu czasu) - dyschronognozja
Zmiana odległości, wielkości, kształtu i perspektywy przedmiotów i otaczającej ich przestrzeni
Zniekształcenie, zmiana wielkości i proporcji ciała
ðNIE dysmorfofobia
è ZABURZENIA MYŚLENIA
1. zakłócenia toku myślenia
2. zakłócenia treści myślenia
IDEE
NADWARTOŚCIOWE
NATRĘCTWA MYŚLOWE (OBSESJE)
UROJENIA
Przekonania, które człowiek uważa za szczególnie ważne, słuszne, z którymi jest silnie związany emocjonalnie
Uporczywe, powtarzające się myśli narzucające się z uczuciem subiektywnego przymusu
Przekonania, które stanowią błędną interpretację faktów; kłócą się z doświadczeniem jednostki i otoczenia
Silnie związane z
n cechami osobowości
n przywiązaniem do celów i ich realizacji
n motywowaniem działania i jego scalaniem
n izolacja od innych przeżyć psychicznych
n sprzeczność treści w stosunku do przekonań i wartości chorego (obce, niedorzeczne, chorobliwe)
n tym silniejsze, im bardziej unikane
n nie podlegają korekcie
n subiektywnie oczywiste
n subiektywnie ważne
n podział ze względu na formę i treść
3. urojenia
ze względu na treść
– Prześladowcze
– Somatyczne (np. hipochondryczne)
– Grzeszności i winy
– Poniżenia, upośledzenia, zubożenia, nicości
– Urojenia wielkościowe
– Urojenia owładnięcia
– Urojenia oddziaływania
– Urojenia odnoszące
ze względu na formę
– Paranoiczne (usystematyzowane)
– Paranoidalne (nieusystematyzowane)
– Urojenia niespójne (inkoherentne)
è ZABURZENIA PAMIĘCI
1. zaburzenia ilościowe
zakłócenia utrwalania danych, ich przechowywania i odtwarzania
HIPERMNEZJA
HIPOMNEZJA
AMNEZJA
Nadczynność pamięci polegająca na zapamiętywaniu i odtwarzaniu zbyt wielu danych
emotivelamb