klechdy-sezamowe-basn-o-rumaku-zakletym.pdf

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na

stronie wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez

fundację Nowoczesna Polska .

BOLESŁAW LEŚMIAN

 

Baśń o rumaku zaklętym

Trzeba barǳo natężyć uwagę, aby od początku do końca wysłuchać baśni o zaklę-

tym rumaku. Jest to bowiem baśń pełna zdarzeń niespoǳianych i cudów niesłycha-

nych. Naprawdę czaroǳiejska baśń. Toteż nieuważnemu i nieostrożnemu słuchaczo- Las, Tajemnica, Czary

wi łatwo zabłąkać się w tej baśni tak samo, jak się pewien chłopiec zabłąkał w lesie

czaroǳiejskim. O północy wszystkie ścieżki i drogi tego ǳiwnego lasu zaczęły ze

śmiechem skakać i pląsać i — rozpląsane — uciekały przed chłopcem, ile razy chciał

na jedną z nich nastąpić nogą, ażeby po niej wrócić do domu. Trzeba być barǳo

uważnym wówczas, kiedy się wchoǳi do czaroǳiejskiego lasu, albo wówczas, kiedy

się słucha naprawdę czaroǳiejskiej baśni. Nawet królowie perscy, arabscy i indyjscy

natężali swoją królewską uwagę, gdy im opowiadano tę ǳiwną i straszną, i osobliwą,

i niepojętą baśń o rumaku zaklętym.

Prosimy więc o ciszę, gdyż oto baśń się zaczyna!

Każdemu, kto jest znawcą bajek z tysiąca i jednej nocy, wiadomo od dawna, że

w Persji Nowy Rok przypada na wiosnę. U nas — na zimę, a tam — na wiosnę.

Pierwszy ǳień wiosny jest jednocześnie pierwszym dniem roku. Persowie kochają

słońce i kwiaty i dlatego też rozpoczynają swój rok wówczas, kiedy na świecie jest du-

żo słońca i dużo kwiatów. W dniu owym na całej ziemi perskiej odbywa się wielkie

święto. To barǳo przyjemnie, kiedy nadchoǳi wielkie święto i ǳieją się rozma-

ite czary. Trzeba bowiem zauważyć, że w Persji jest wielu rozmaitych czarowników,

szczególniej w głównym mieście — stolicy Persji, która się nazywa — Szyraz¹.

W takim właśnie dniu, na Nowy Rok, w Szyrazie odbywało się wspaniałe święto. Dwór

Na ogromnym placu przed pałacem królewskim ustawiono wysoki tron, rzeźbiony

ze złota wydobytego niegdyś z Sezamu. Na tym tronie zasiadł sam król w płasz- Król

czu purpurowym i w koronie gęsto nabĳanej brylantami. Ciekawi poddani starannie

zaǳierali nosy do góry, ażeby zajrzeć w oślepiający blask korony królewskiej. Ale

promienie słońca, odbite od brylantów, traﬁały im wprost na twarze i przypiekały

nosy ciekawie zadarte do góry.

Po bokach tronu stali rycerze i dworzanie, a na przeǳie stali muzykanci nadworni. Dworzanin

Muzykanci byli dumni ze swoich złotych i tajemniczych instrumentów i z tego, że Muzyka

ich nauczono grać na tych instrumentach rozmaite melodie. Grali tak zawzięcie i tak

skocznie, i tak do tańca, że nie tylko wszyscy poddani, ale nawet sam król nie mógł

wytrzymać ani usieǳieć na miejscu i z lekka poruszał się na złotym tronie w takt

muzyki. Wszyscy się poruszali i nucili półgłosem. Poddani nucili bez słów, a król

nucił takie słowa:

¹ zyraz — miasto w południowym Iranie, dawna stolica Persji.

— Przepraszam was, moi poddani, za to, że, zamiast nikogo nie słuchać, słucham

waszej gry na złotych instrumentach i poruszam się w takt waszej muzyki.

Tak nucił król. Tymczasem coraz większe tłumy gromaǳiły się na placu, bo każdy

chciał zobaczyć króla, muzykantów i Nowy Rok.

Wówczas podchoǳili do króla rozmaici luǳie z rozmaitych krain, żeby się po-

chwalić magicznymi wynalazkami i czarnoksięskimi odkryciami. Taki był bowiem

obyczaj w Persji, że na Nowy Rok pokazywano królowi cuda i ǳiwy, nieznane do-

tąd nikomu.

Najpierw stanął przed królem Arab w białym turbanie i w białym płaszczu. Arab Lustro

pokazał królowi zwierciadło magiczne. Ktokolwiek zajrzał do tego zwierciadła, ten za-

miast własnej twarzy wiǳiał twarz swego prapraǳiada. Prapraǳiad kiwał w zwier-

ciadle głową na powitanie i uśmiechał się, zupełnie jak żywy. Królowi zwierciadło

magiczne barǳo się podobało. Kupił je i kazał natychmiast złożyć do swego skarbca.

Potem zbliżył się do tronu młody Syryjczyk i położył przed królem zaklętego duka-

ta. Dukat był złoty i miał tę właściwość, że ktokolwiek wsunął go do kieszeni, ten Pieniąǳ

natychmiast dostawał na twarzy mocnych rumieńców. Królowi barǳo się ten dukat

podobał i też go kazał złożyć do swego skarbca.

Po Syryjczyku zjawił się Pers i rozwinął przed królem wielki dywan. Dywan był Słońce, Światło, Słowo

utkany z tej samej purpury, która się pali na obłokach wieczorem, kiedy słońce za-

choǳi. Dość było rozesłać ten dywan w pokoju, żeby natychmiast słyszeć, jak słońce,

zachoǳąc, opowiada złote i purpurowe bajki, pełne złotych i purpurowych strachów.

Żaden człowiek nie umiałby opowieǳieć takich bajek! Królowi dywan barǳo się po-

dobał, kupił go i kazał złożyć do skarbca.

I wielu jeszcze innych czarowników pokazywało królowi różne cuda i ǳiwy.

A gdy już wszyscy wszystko pokazali, król dał znak dłonią, że uroczystość skończona.

Muzykanci przestali grać na złotych instrumentach. Czarownicy wyruszyli z powro-

tem w drogę — każdy do swojej ojczyzny. Poddani zaczęli się rozchoǳić do domu.

Wtem — nagle — ni stąd, ni zowąd — wysunął się z tłumu jakiś Indianin. Indianin Koń

prowaǳił za uzdę pięknego rumaka, na którym błyszczał złoty czaprak² i złote siodło.

Rumak był wyciosany z drzewa, ale tak dobrze i dokładnie, że nie tylko wyglądał jak

żywy, lecz naprawdę się poruszał, wywracał ogniste ślepia, rozdymał nozdrza i ǳwo-

nił złotymi kopytami o ziemię tak zgrabnie i tak naumyślnie, jakby chciał przy tym

powieǳieć: „Czy słyszycie, jak ładnie ǳwonię?”.

Wszyscy spojrzeli na Indianina i on spojrzał na wszystkich. Wszyscy na jego

widok uczuli jakąś trwogę, ale on żadnej trwogi nie uczuł. Szybko i nagle razem

z rumakiem zbliżył się do króla, padł przed nim czołem na ziemię, bo tak kazał oby-

czaj, potem powstał, wskazał dłonią swego rumaka i rzekł z tajemniczym uśmiechem

na twarzy:

— Królu, zbliżam się do ciebie ostatni, ale zaǳiwię ciebie cudem największym ze

wszystkich cudów! Tym cudem jest — mój rumak. Spójrz tylko na niego, a zobaczysz,

że mówię prawdę.

Król spojrzał na rumaka i rzeczywiście był zachwycony jego widokiem. Wszakże

ukrył przed Indianinem swój zachwyt, bo chciał pokazać, że jest znawcą cudów i że już

nieraz widywał daleko wspanialsze ǳiwy. Żeby to pokazać — zmrużył oczy, skrzywił

usta i rzekł z przekąsem:

— Już nieraz widywałem daleko wspanialsze ǳiwy, bo jestem królem, a nie

byle jakim włóczęgą. Wprawǳie twój koń jest barǳo dobrze i dokładnie rzeźbiony

w drzewie, ale znam rzeźbiarzy, którzy potraﬁą wyrzeźbić takiego samego, a nawet

piękniejszego konia.

² zarak — przykrycie konia pod siodło.

  Baśń o rumaku zaklętym



Indianin, słysząc te słowa, znowu się uśmiechnął tajemniczo i odpowieǳiał kró-

lowi:

— Ten koń nie tylko ma piękny wygląd, ale posiada zdolności czaroǳiejskie. Czary

Jest to koń naprawdę czaroǳiejski, niepodobny do innych, zwyczajnych koni. Znam

jeden taki sekret, że mogę mego rumaka przymusić do barǳo szybkiego biegu. Ten,

kogo nauczę mego sekretu, może tak samo jak ja jeźǳić na moim rumaku. My, czar-

noksiężnicy, lubimy wszystko robić po czarnoksięsku. Nuǳi nas zwyczajna jazda na

zwyczajnym koniu. Daleko większą przyjemność sprawia nam zaklęta jazda na ruma-

ku zaklętym. Jeżeli Wasza Królewska Mość życzy sobie tego, to natychmiast mogę

dosiąść mego rumaka i wypróbować go przed oczyma Waszej Królewskiej Mości

i wszystkich poddanych.

— Dobrze — zawołał król — życzę sobie tego, bo chcę się przekonać naocznie,

czy twój rumak jest naprawdę rumakiem zaklętym. Pamiętam, że niańka, kiedy byłem

małym chłopcem, opowiadała mi pewnej nocy bajkę o rumaku zaklętym. Może to

jest ten sam rumak z tej samej bajki. A choćby nawet był rumakiem z jakiejś innej

bajki, w każdym razie chcę, żebyś go dosiadł w moich oczach.

Indianin natychmiast dosiadł rumaka, poprawił się w złotym siodle, ściągnął złote

cugle i zapytał króla z tym samym tajemniczym uśmiechem:

— Królu, dokąd mi teraz każesz pojechać?

Król długo się namyślał, aż wreszcie rzekł:

— Wiǳisz tam — przed nami — za miastem — w pustyni daleką górę. Ta góra

jest tak daleka, że nie widać jej wyraźnych kształtów. Widać tylko błękitną mgłę.

Ale ta mgła błękitna jest właśnie górą, barǳo oddaloną od naszych oczu. Słońce

teraz oświetla ową górę, a właściwie ową mgłę błękitną. Oświetlona słońcem mgła

błękitna wygląda jak złota. Skieruj swego rumaka do owej mgły złotej, która jest

mgłą błękitną, a gdy się zbliżysz do niej — zmieni się w górę. U podnóża góry rośnie

palma. Znam wszystkie liście tej palmy, bo sam ją własnoręcznie zasaǳiłem. Zerwĳ

jeden liść palmowy i przywieź mi go z powrotem na dowód, żeś był u podnóża góry.

Ledwie król wyrzekł te słowa, Indianin natychmiast przykręcił śrubkę ukrytą

na szyi konia, pod grzywą. Czaroǳiejsko nakręcony koń uniósł się wraz z Indiani-

nem w powietrze. Uniósł się tak szybko, że od razu znikł w obłokach. I król, i jego

poddani krzyknęli ze zǳiwienia i szeroko otworzyli usta i oczy. Nie zdążyli jeszcze

przymknąć ust i oczu, a już zobaczyli w obłokach powracającego konno Indianina.

Indianin szybko spuszczał się z obłoków na ziemię. Skierował konia na plac — przed

tron królewski. W jednej dłoni trzymał cugle, a w drugiej liść palmowy, zerwany

u podnóża góry. Zatrzymał rumaka przed królem, zeskoczył z siodła na ziemię, padł

czołem do stóp królewskich i złożył wielki liść palmowy.

— Tak — zawołał król, zachwycony tym niezwykłym cudem — to jest na pewno

ten sam rumak zaklęty, o którym opowiadała mi moja niańka, kiedy byłem jeszcze

małym chłopcem! Jest to bezwarunkowo najpiękniejszy rumak z najpiękniejszej bajki!

Chcę koniecznie kupić od ciebie tego rumaka! Dam ci w zamian tyle dukatów, ile

tylko zażądasz!

Indianin znów się uśmiechnął tajemniczo i tak odpowieǳiał królowi:

— Królu, otrzymałem tego rumaka od jednego ze znajomych czarowników. Nie

chciał brać w zamian ani dukatów, ani talarów. Zażądał natomiast ręki mojej siostry.

Prócz tego musiałem mu złożyć przysięgę, że nigdy nikomu ani za dukaty, ani za

talary nie sprzedam mego rumaka. Cudów sprzedawać nie wolno. Wolno mi tylko

podarować zaklętego rumaka temu, kto mi odda za żonę swoją siostrę lub córkę.

Jeżeli chcesz zostać szczęśliwym właścicielem zaklętego rumaka, to musisz oddać mi

za żonę swoją piękną córkę — królewnę perską!

  Baśń o rumaku zaklętym



Indianina syn królewski, młody książę Firuz-Szach. Nic jednak nie powieǳiał, bo był

pewien, że sam król ukarze śmiałka. Królowi jednak tak się podobał rumak zaklęty, że

nie wieǳiał, co ma teraz począć i jak postąpić. Zamyślił się i milczał. Milczał i patrzył

na rumaka. Patrzył na rumaka i zachwycał się jego złotymi kopytami. Wówczas książę

Firuz-Szach wystąpił naprzód i rzekł głosem spokojnym:

— Przepraszam cię, mój ojcze-królu, za to, że się ośmielę zrobić ci uwagę³. Zu-

chwały Indianin obraził twoją córkę a moją siostrę. Wobec wszystkich zebranych na

tym placu zażądał jej w zamian za swego konia. Zapomniał o tym, że moja siostra

a twoja córka jest królewną i może poślubić tylko królewicza. Ale ty, królu — za-

miast ukarać zuchwałego Indianina — zamyśliłeś się i milczysz. Milczysz i patrzysz

na rumaka. Patrzysz na rumaka i zachwycasz się jego złotymi kopytami!

— Przepraszam cię, mój synu — odrzekł król — przepraszam cię za to, że mnie Chciwość

tak olśniły złote kopyta zaklętego rumaka. Kocham moją córkę i nigdy nie wydałbym

jej za mąż za nieznanego włóczęgę. Wiem, ilu złych czarowników błąka się po naszej

ziemi. Może Indianin jest jednym z takich złych czarowników. Prócz tego córka moja

jest królewną i musi poślubić królewicza. Ale pomyśl sam, jak to przyjemnie mieć

w swoim skarbcu zaklętego rumaka! Cały naród byłby mi wǳięczny za taki nabytek!

Kto posiada zaklętego rumaka, ten może swobodnie bujać w obłokach i zwyciężać

swoich wrogów choǳących po ziemi. Pomyśl, co by to był dla mnie za smutek, gdyby

król innej krainy zgoǳił się na zuchwałe żądanie Indianina, oddał mu za żonę swoją

córkę i otrzymał w zamian zaklętego rumaka! Gdyby się tak stało — umarłbym chyba

z rozpaczy! A przecież wiem, że ani ty, mój synu, ani moi poddani nie życzą sobie

tego, żebym umarł z rozpaczy. Dlatego też milczę i namyślam się, co mam uczynić?

Chciałbym, mój synu, żebyś ty teraz wypróbował zaklętego rumaka. Ciekawy jestem,

czy ów rumak bęǳie posłuszny tobie tak samo, jak był posłuszny Indianinowi. Nie

wątpię, że Indianin pozwoli ci dosiąść swego rumaka.

Indianin, słysząc te słowa, natychmiast zbliżył się z rumakiem do księcia Firuz-

-Szacha, żeby mu podać strzemię i nauczyć go sekretu. Lecz Firuz-Szach podpatrzył

dawniej, jak Indianin przykręcał śrubkę na szyi konia. I zanim Indianin zdążył cokol-

wiek powieǳieć, wskoczył na siodło i przykręcił śrubkę. Zaledwo to uczynił, rumak

w mgnieniu oka uniósł go w powietrze. Firuz-Szach zniknął z oczu króla i wszystkich

jego poddanych.

— Kto wiǳi w obłokach mego syna? — zapytał król zlękniony i zdumiony.

— Nikt, nikt, nikt! — odezwały się zewsząd głosy.

Wówczas król zwrócił się do ministra dworu i zapytał:

— Czyś zginął kiedykolwiek w obłokach i czy wiesz, co w takich razach czynić

trzeba?

Minister dworu zarumienił się po uszy i rzekł:

Rozpacz

— Niech mi Wasza Królewska Mość wybaczy moją ociężałość. Mam już sześć-

ǳiesiąt lat i jestem barǳo otyły. Odkąd żyję na świecie — nie zdarzyło mi się jeszcze

zginąć w obłokach i nie wiem, co się w takich razach czyni.

Król zawołał zrozpaczony:

— Mam ministra dworu, który nie może mi pomóc wtedy, kiedy spada na mnie

prawǳiwe nieszczęście! Syn mój zginął w obłokach! Jestem najnieszczęśliwszym ze

wszystkich ojców na ziemi! Po cóż namówiłem swego syna, ażeby dosiadł zaklętego

rumaka? Gǳie jest Indianin, sprawca mego nieszczęścia?

³ zro uaę — lit. zwracać uwagę.

  Baśń o rumaku zaklętym



Słysząc te zuchwałe słowa, wszyscy dworzanie i ministrowie wybuchnęli głośnym

śmiechem. Damy dworskie zawołały chórem: „Jak śmiesz obrażać naszą królewnę,

która tylko królewicza poślubić może!”. Ale najbarǳiej rozgniewał się na zuchwałego Syn, Brat, Mężczyzna,

Kobieta, Pozycja

społeczna

Indianin padł czołem na ziemię i zawołał:

— Królu! Nie z mojej winy syn twój zginął w obłokach. Chciałem go przed Tajemnica

odjazdem nauczyć sekretu kierowania rumakiem. Ale syn twój nieostrożny i dumny,

jak każdy zresztą młoǳieniec, nie czekał nawet na moje rady. Wiǳiał on dawniej,

jak przykręcałem śrubkę na szyi mego konia, nakręcił ją, zanim zdążyłem cokolwiek

powieǳieć, i zginął natychmiast w obłokach. Tymczasem przykręcenie tej śrubki

zmusza rumaka do nieustannego lotu w dal i wzwyż — przed siebie. Aby go zatrzymać

i skierować z powrotem ku ziemi, trzeba pokręcić inną, mniejszą śrubkę, ukrytą niżej,

pod czaprakiem. Nie wiem, czy książę Firuz-Szach domyśli się tej tajemnicy. Nie

mogę być jednak odpowieǳialny za życie młodego księcia.

— Boję się — rzekł król — że koń twój rozbryka się w obłokach i wysaǳi

z siodła mego syna. Z takiej wysokości nie spada się na ziemię bezkarnie. Śmierć jest

wówczas pewna i nieunikniona.

— Królu, co do tego — możesz być spokojny — odrzekł Indianin. — Koń mój

nie jest znarowiony⁴ i nigdy nie bryka. Nikogo dotąd nie wysaǳił z siodła i nie stanął

dęba nawet przed największą chmurą. Mogę ci przysiąc, że nie uczyni nic złego Firuz-

-Szachowi i że nie pozwoli mu upaść na ziemię.

— W takim razie — rzekł król — będę czekał na powrót mego syna z obłoków

przez trzy miesiące. Jeżeli w ciągu tego czasu nie wróci, każę ci odciąć głowę. A tym-

czasem wtrącę cię do więzienia, żebyś nie uciekł przed upływem trzech miesięcy.

Natychmiast wtrącono Indianina do więzienia, a król wrócił do pałacu, aby tam

wyczekiwać swego syna.

nie rozumiał, co się z nim ǳieje. Nie stracił jednak przytomności, bo był odważny.

A odwaga jest potrzebna, szczególnie wtedy, kiedy się lata po obłokach. Ziemia od

dawna znikła mu z oczu. Wiǳiał tylko obłoki oświetlone słońcem. Jedne były złote,

drugie — srebrne. Niektóre paliły się tak mocno, że aż dym złoty z nich buchał, jak

podczas pożaru. Firuz-Szach nie wiǳiał nic prócz obłoków i słońca. Rumak biegł Maszyna

szybko i złotymi kopytami uderzał w obłoki tak mocno, że się czasem rozpryskiwały

na strzępy. Firuz-Szach czuł, że koń unosi go coraz wyżej i wyżej, coraz dalej od ziemi

i od pałacu. Spojrzał w dół — i zobaczył pustkę i przepaść. Doznał zawrotu głowy

i pomyślał, że taka podróż po obłokach jest niebezpieczna i że trzeba wrócić na ziemię.

Zakręcił więc tę samą śrubkę w przeciwną stronę. Zdawało mu się, że tym sposobem

skieruje rumaka z powrotem na ziemię. Ale to nic nie pomogło. Rumak pęǳił dalej,

nie zwalniając biegu. Tymczasem słońce, które było dotąd nad głową Firuz-Szacha,

zsunęło się niżej i świeciło mu teraz prosto w oczy. „W obłokach jest jeszcze ǳień

— pomyślał Firuz-Szach — ale na ziemi na pewno panuje teraz noc. Właściwie czas

wracać do domu. Ale jak to zrobić? Czy czasem prócz tej śrubki, którą znam, nie ma

jeszcze innej śrubki, której nie znam? Muszę poszukać innej śrubki”.

Koń galopował po niebie, przeskakując z obłoku na obłok, a Firuz-Szach szukał Obłok

tymczasem drugiej śrubki. Właśnie koń wspiął się na olbrzymią, puszystą i z lek-

ka po brzegach purpurową chmurę, która miała wierzchołek złocisty. Firuz-Szach

uczuł, że chmura zakołysała się pod kopytami końskimi. Wierzchowiec natychmiast

odbił się od purpurowych brzegów chmury i w jednym skoku przedostał się na jej

złocisty wierzchołek, a potem ze złocistego wierzchołka zsunął się w dół na drugą

stronę chmury i przeskoczył z niej na pobliski obłok srebrny i chwiejny. W tej samej

⁴ zarooy — trudny do prowaǳenia.

  Baśń o rumaku zaklętym



Tymczasem książę Firuz-Szach, uniesiony tak szybko i tak od razu w powietrze, Podróż

Odwaga

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: