9. Rynek pracy i bezrobocie.
siła robocza - to zasób ludzi w wieku produkcyjnym, zdolnych do pracy i gotowych do jej podjęcia na typowych warunkach istniejących w gospodarce. W skład tej grupy wchodzą zarówno osoby pracujące, jak i bezrobotni.
Siła robocza (Sr) jest sumą zatrudnionych i bezrobotnych.Sr = Z + B -- B = Sr - Z
aktywność zawodowa - Aktywność zawodowa oznacza udział w procesie produkcji społeczeństwa, wykonywanie pracy, za którą należy się wynagrodzenie.
Czynniki wpływające na poziom aktywności zawodowej ludności:
demograficzne:
· model rodziny,
· stopa urodzeń w latach poprzednich,
· stopa zgonów;
ekonomiczno-społeczne:
· rozmiary produkcji,
· wydajność pracy,
· płace realne,
· preferencje w zakresie kształcenia,
· możliwość znalezienia pracy
podaż pracy – to ilość pracy, jaką są skłonne zaoferować na rynku pracy gospodarstwa domowe (pracownicy). Podaż pracy zależy od struktury demograficznej społeczeństwa, od funkcjonowania rynku pracy i od wysokości płac.
Czynniki wpływające na podaż pracy:
Czynniki demograficzne:
· Przyrost naturalny
· Struktura ludności wg wieku
· Saldo migracji
· Struktura zamieszkania "miasto-wieś"
· Struktura ludności wg płci
· System szkolenia i kształcenia
· Mobilność
· Indywidualne motywacje i decyzje
Czynniki ekonomiczne:
· Wysokość płacy realniej
· Wysokość podatków od dochodów
· System opieki społecznej państwa
· Wysokość płacy nominalnej
popyt na pracę - jest to zapotrzebowanie na pracę zgłaszane przez pracodawców (przedsiębiorstwa). Przedmiotem transakcji jest praca, za którą pracownik otrzymuje określoną płacę.
Popyt na pracę determinują takie czynniki jak: koszty i wydajność pracy oraz popyt na dobra i usługi.
Wzrost kosztów pracy na ogół prowadzi do obniżenia popytu na pracę. Wzrost wydajności pracy powoduje, iż pracodawca może zredukować zatrudnienie - gdyż ta sama praca może być wykonana w mniejszym wymiarze godzinowym. Wzrost popytu na dobra i usługi na ogół powoduje powiększenie produkcji przedsiębiorstwa, co z kolei wiążę się z większym zapotrzebowaniem na pracę.
płaca równowagi - płaca jaką dane przedsiębiorstwo zapłaci każdemu zatrudnionemu pracownikowi, jest równo wydzielona na każdego pracownika.
przyczyny bezrobocia – poziom wykształcenia, czynniki demograficzne, czynniki kulturowe, zmiana struktury gospodarki, czynniki ekonomiczne
Metody pomiaru bezrobocia:
I. Wykorzystywana w statystyce organizacji pracy
· bezrobotny to osoba zdolne do pracy i skłonna do jej podjęcia
· osoba będąca bez pracy i nie ucząca się w szkole (wyjątkiem szkoły wieczorowe i zawodowe)
· osoba będąca zarejestrowaną w urzędzie pracy (między 18 a 60- kobiety , 65 - mężczyźni rokiem życia)
· nie posiadające prawa do emerytury wojskowej (oficerowie)
· nie posiadające gospodarstwa rolnego
· nie prowadzące pozarolniczej działalności gospodarczej
II. Wykorzystywana w badaniach aktywności ekonomicznej ludności (BAEL):
bezrobotni to osoby spełniające jednocześnie trzy warunki:
1. w okresie badanego tygodnia nie pracowały ani godziny
2. czynnie poszukują pracy
3. gotowi podjąć pracę w badanym lub następnym tygodniu
mierniki bezrobocia – stopa bezrobocia(Jest to procentowy udział bezrobotnych w całości siły roboczej. Innymi słowy określa procent pracowników nie pracujących ale poszukujących pracy. Gdy następuje spadek zatrudnienia, wynikający ze wzrostu okresowych zwolnień, stopa bezrobocia zwiększa się)
Stopa bezrobocia = Stosunek ilości bezrobotnych do liczby wszystkich ludzi zdolnych do pracy (aktywni zawodowo) Wynik mnożymy razy 100%
-bezwzględny(liczba bezrobotnych)
-względny(stopa bezrobocia)
rodzaje bezrobocia:
-frykcyjne(krótkookresowe)
-strukturalne(wynikające z niedopasowania kwalifikacji wobec osób poszukujących pracę, długookresowe)
-cykliczne(koniunkturalne; wchodzenie gospodarki w recesję)
-naturalne – występuje nawet wtedy, gdy gospodarka jest w rozkwicie (frykcyjne + strukturalne)
Formy przejawiania się:
-jawne(przejawia się w danych)
-ukryte(np.: zbyt duże zatrudnienie, zatrudnienie na pół etatu)
bezrobocie(dobrowolne i przymusowe, frykcyjne, cykliczne i strukturalne):
-dobrowolne- gdy dana grupa osób nie chce podjąć pracy w wyniku warunków finansowych lub też innych, im tylko wiadomych względów.
-przymusowe - dana osoba chce pracować, aktywnie pracy szuka, ale nie może jej znaleźć. Niewystępowanie tego rodzaju bezrobocia świadczy o istnieniu równowagi na rynku pracy, przy występowaniu przewagi popytu nad podażą siły roboczej .
-frykcyjne- rodzaj bezrobocia charakterystyczny dla każdego społeczeństwa i nie można go wyeliminować.(absolwenci, osoby niepełnosprawne, prace sezonowe itd.)
-cykliczne - jest to bezrobocie wynikające z niedostatecznego popytu globalnego związane z recesją gospodarki.
-strukturalne - jest związane z niedopasowaniem popytu na pracę oraz podaży siły roboczej. Zjawisko to może stanowić wypadkową zmian w popycie konsumentów oraz wprowadzaniu nowych technologii zastępujących pracę ludzi
naturalna stopa bezrobocia - poziom bezrobocia występujący w gospodarce gdy rynek znajduje się w stanie równowagi. Ekonomiści często definiują naturalną stopę bezrobocia jako sumę bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego. Bezrobocie to wiąże się ze zmianami na rynku pracy związanymi z wahaniami aktywnością siły roboczej, likwidowaniem niektórych branż i powstawaniem nowych. Naturalna stopa bezrobocia w gospodarce rynkowej nigdy nie jest równa zero.
skutki bezrobocia:
Ekonomiczne:
Makro:
-wpływa na budżet
-zmniejszenie dochodów z podatków pośrednich i bezpośrednich
-konieczność dofinansowania emerytur
-większe napięcia budżetu
Mikro:
-spada konsumpcja
-pogorszenie sytuacji gospodarczej
-zmniejszają się dochody
prawo Okuna - opisuje zależność zmian produkcji i zatrudnienia w cyklu koniunkturalnym. Zgodnie z tym prawem poziom produkcji w fazie ekspansji rośnie szybciej, a w fazie recesji spada szybciej niż poziom zatrudnienia.
-realny PKB musi wzrastać w tym samym tempie co PKB potencjalny aby nie dopuścić do wzrostu bezrobocia ,
-w pewnym sensie PKB musi utrzymać swoje tempo, aby bezrobocie utrzymało sie na niezmiennym poziomie ,
-chcąc obniżyć stopę bezrobocia realny PKB musi wzrastać szybciej aniżeli PKB potencjalny.
Każdy wzrost bezrobocia w postaci rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnego bezrobocia o 1% powoduje spadek PNB w postaci luki na poziomie 2-3%, jaki można uzyskać w warunkach pełnego zatrudnienia.
polityka przeciwdziałania bezrobociu:
bezrobocie istniejące
-keynesiści
· Podbudowywanie popytu
· Polityka podatkowa
· Deregulacja
· Przekwalifikowanie/podniesienie kwalifikacji
(łagodzenie bezrobocia)
-zapobieganie przyszłemu bezrobociu
-system kształcenia – dostosowany do potrzeb gospodarki
bezrobocie w Polsce -
10. Polityka makroekonomiczna - opcje i dylematy
cele i narzędzia polityki pienięż...
avinion