GRAMATYKA OPISOWA JEZYKA POLSKIEGO – OPRACOWANIE ZAGADNIEŃ
1) Jeśli wyraz rozpoczyna się od samogłoski, a poprzedzający go wyraz kończy spółgłoską to ostatnia głoska pierwszego wyrazu jest zawsze bezdźwięczna.
2) Jeśli drugi wyraz rozpoczyna się od M, N, R, J, Ł, L to wygłosowa głoska jest bezdźwieczna
3) Przyimki (z, do, na, bez, za, pod, u, w, nad, od, po) zawsze wymawiamy dźwięcznie!
4) Samogłoski:
è są zawsze dźwięczne
è są zawsze miękkie
è mogą być ośrodkiem sylaby
Ich cechy artykulacyjne:
è udział jamy nosowej
è poziomy ruch języka
è pionowy ruch języka
5) Spółgłoski:
è nie mają właściwości sylabotwórczych
è zwarcie lub szczelina albo zwarcie i szczelina jednocześnie
è dźwięczne lub bezdźwięczne
è miejsce artykulacji
è stopień zbliżenia narządów mowy
è dźwięczność / bezdźwięczność
è miękkość / twardość
è ustność / nosowość
6) Miejsca artykulacji głosek:
è dwuwargowe – M, B, P
è wargowo – zębowe – W, F
è zębowo – prepalatalne – L’, Z’, S’, DZ’, C’, D’, T’
è dziąsłowo – prepalatalne – R’, RZ’, Ż’, SZ’, DŻ’, CZ’
è prepalatalne – Ń, Ź, Ś, DŹ, Ć
è post – palatalne – ŋ, H, CH, G’, K’
è zębowe – L, N, Z, S, DZ, C, D, T
è dziąsłowe – R, Ł, Ż, RZ, SZ, DŻ, CZ, Ddz, Tdz, Ndz
è tylnojęzykowe – R, G, K, H, CH, Ń, ŋ
7) Stopień zbliżenia narządów mowy:
è Spółgłoski sonorne (półotwarte) – ich artykulacja charakteryzuje się typowym dla spółgłosek zwarciem narządów mowy z właściwym dla samogłosek rozwarciem umożliwiającym swobodny przepływ powietrza przez kanał głosowy. Strumień powietrza wydostaje się na zewnątrz:
przez otwory nosowe - (spółgłoski nosowe - M, N, Ń, M’, Ndz, ŋ)
lub jamę ustną - (spółgłoski płynne – L, R, Ł).
Wszystkie głoski z tej grupy są dźwięczne i nie posiadają bezdźwięcznych odpowiedników.
Głoski płynne dzielimy na:
· boczne (lateralne) – L, Ł
· drżące – R, R’
è Spółgłoski niesonorne:
· zwarto – wybuchowe – P, B, T, D, K, G
· zwarto – szczelinowe – DZ, C, DŻ, CZ, DŹ, Ć
· szczelinowe – F, W, S, Z, SZ, Ż, RZ, Ś, Ź
8) Artykulacja Ń:
è przed głoskami szczelinowymi – i
è przed głoskami zwarto – szczelinowymi – in
9) Upodobnienia:
I) Co do dźwięczności:
è Wewnątrzwyrazowe (wsteczne i postępujace)
· udźwięcznienia – pottsymać / proźba
· ubezdźwięcznienia – tseba / xf’ila
è międzywyrazowe (tylko wsteczne)
· udźwięcznienia – jezd dobze / brad oica
· ubezdźwięcznienia – veś puasc / brat oica
II) Co do miejsca artykulacji:
è tylnojęzykowe (n+k/g => ŋ + k/g)
· goŋg
· pstroŋg
· ks’eŋga
è środkowojęzykowe
· rośc’oŋgnąć
· żz’elen’eć
è udziąsłowienie
· tseba
· dzevo
· poncek
III) Co do sposobu artykulacji:
è zwarto-wybuch + szczel. => zwarto-szczel + szczel
· trzeba => tseba => Ceba
· koń Czesława => koin cesuava
10) Inne zjawiska fonologiczne:
è elizja – wypadniecie pewnego elementu
· jabłko => iabuko => iapko
· poszedł => posedu => poset
è epenenteza – wstawienie pewnego elementu
· zE zuośc’i
· vE franc’ii
è metateza – zamiana jakiegoś elementu
* kolorovy => korolovy
1
Cecylia23456