Kryminologia z elementami wiktymologii
TEMAT:
Przedmiot działań i zadania kryminologii oraz metody badań kryminologicznych.
Literatura:
B. Hołyst ‘’Kryminologia” Warszawa 1999r
B. Hołyst „Wiktymologia” Warszawa 1997r
1.Pojecie i zakres kryminologii i zakres kryminologii.
2.Geneza i rozwój kryminologii na świecie i w Polsce.
3. Cele rodzaje i metody badań kryminologicznych.
4. Prognozowanie kryminologiczne.
5.Podstawowe kierunki zastosowania i wykorzystania wiedzy kryminologicznej.
Ad 1:
Pojecie wywodzi się z łacińskiego słowa KRIMEN (zbrodnia przestępstwo) i z greckiego LOGOS (nauka). Jest to nauka o zbrodni i przestępstwie.
Pojecie kryminologia definiuje w następujący sposób:
1. Hołyst
- jest to nauka o przestępstwie i przestępcy, o objawach i przyczynach przestępczości i innych związanych z nią zjawiskami patologii społecznej oraz o ich zapobieganiu, a także o funkcjonowaniu systemu sprawiedliwości karnej.
2. Wg. Świda
- jest nauka empiryczna należąca do grupy nauk o zachowaniu się człowieka w społeczeństwie, którym przedmiotem badań jest przestępstwo przestępczość i przestępca ujmowane jako zjawiska społeczne pod katem ich widzenia struktury dynamiki przyczyn je powodujących oraz czynników utrudniających, hamujących czy tez uniemożliwiających powstanie i rozwój tych zjawisk.
3.Wg. Lernella są dwa pojęcia:
- sensustrikto- jest to nauka o czynniku genetycznym przestępstwa. Tak rozumiana kryminologia pokrywa się z etiologia faktów kryminalnych;
- sensulargo- jest to nauka o czynniku genetycznym przestępstwa, o różnych cechach i objawach czynów kryminalnych oraz o strukturze i dynamice przestępczości.
Działy kryminologii (wg. Hołysta):
I dział:
Symptomatologia (inaczej fenomenologia kryminalna).
Dział zajmujący się formami objawowymi przestępczości, do których m.in. należy zaliczyć
- strukturę i dynamikę przestępczości,
- geografie kryminalną,
- sposób popełniania przestępstw,
- niektóre elementy organizacji świata przestępczego np. sposób porozumiewania się przestępcy.
II dział:
Etiologia kryminalna.
Dział zajmujący się przyczynami przestępczości. Przyczyny przestępczości dzielimy na:
- biopsychologiczne (indywidualne)
- socjologiczne (społeczne)
III dział:
Profilaktyka kryminalna.
- zajmując się genezą i etiologią faktów kryminalnych, bazując na dorobku pedagogiki społecznej i psychologii, ma za zadanie nadanie aktywnego kierunku aktywności ludzkiej oraz usunięcia ujemnych postaw i tendencji, jeżeli takie w określonym zachowaniu występują.
Profilaktyka społeczna- jest to zespół metod i środków mających na celu usuwanie przyczyn ujemnych zjawisk społecznych oraz stwarzania odpowiednich warunków dla funkcjonowania i rozwoju jednostek oraz grup społecznych.
Wg. Świdy dział kryminologii dzieli się na dwa działy:
- teoretyczną
- stosowaną
Lernell dzieli na:
- generalną
- kliniczną
W niektórych opracowaniach na:
- czystą
- stosowaną.
Ad. 2
Geneza i rozwój kryminologii.
W XIXw i na początku XXw kryminologia nosiła nazwę ANTROPOLOGII KRYMINALNEJ.
W 1824r belgijski socjolog Kłatelet przedstawia wyniki badań kryminologicznych dotyczących zjawiska przestępczości we Francji i w Belgii stwierdzając, iż przestępczość jak każde inne zjawisko społeczne ulega ciągłym przeobrażeniom i ma tendencję wzrostową.
Rok 1879 – Topinart używa po raz pierwszy pojęcia kryminologia.
1885r – Garafalo- włoski antropolog publikuje pracę, którą tytułuje „Kryminologia”. OJCIEC KRYMINOLOGII.
Rok 1876 praca Cezarego Ląbroso wydaje pracę, którą tytułuje „Człowiek zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej”
1913r – Makarewicz „Źródła przestępczości”
1924r – Etinger „Człowiek zbrodniarz w stosunku do antropologii i psychologii”.
1933r. - powstaje Instytut Kryminologii przy Wolnej Wszechnicy Polskiej
1938r – Kuczma „Genetyczne ujęcie przestępstwa”
1946r – Bossowski „Wiadomości z nauk kryminologicznych”
1950r – ukazują się prace B. Żebrowskiej dotyczące problematyki przestępczości nieletnich.
1974r – powstaje Instytut Badania Prawa Sądowego i Instytut Problematyki Przestępczości
1974r – Powstaje Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego
Na początku lat 90 instytuty powstałe w latach 1974 połączyły się i powstaje Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.
Ad. 3
Cele rodzaje i metody badań kryminologicznych.
Celem badań kryminologicznych jest tworzenie uogólnień teoretycznych
i wypracowanie dyrektyw praktycznych odnoszących się do zapobiegania przestępczości.
Wyróżnia się badania w zakresie symptomatologii kryminalnej, etiologii kryminalnej, profilaktyki kryminologicznej i badania dotyczące funkcjonowania systemu przestępczości karnej.
Badanie, którego przedmiot ma charakter wyraźnie jednostkowy (jeden przestępca, jedno przestępstwo) określa się mianem studium przypadku, natomiast, gdy celem badań jest wszechstronny opis pewnego zbioru, zjawiska czy przypadku uwzględniający wielość zmiennych, gdy szukamy odpowiedzi o wartości zmiennych (przyczyny przestępczości), oraz o ich wzajemne relacje określanych mianem badań monograficznych.
Korelacje kryminologii z innymi naukami.
Kryminologia koreluje z innymi naukami humanistycznymi takimi jak:
- psychologia, socjologia, pedagogika, cybernetyka, statystyka, ekonomia, farmacja, endokrynologia, neurologia i psychiatria.
Kryminologia koreluje z naukami prawno – karnymi takimi jak:
- kryminalistyka, prawo karne materialne, procesowe, wykonawcze, wiktymologia.
Ad. 4
Prognozowanie kryminologiczne – zbiór czynności prowadzących do uzyskania informacji o przyszłym przebiegu zjawisk przestępczych, dzielimy je na:
- indywidualne
- społeczne
W podręczniku Hołysta można spotkać prognozowanie przestępczości
- pierwotnej
- powrotnej
Metody prognozowania:
1. Ekstrapolacji – Fakty zaistniałe w przeszłości przeistacza się jako prawdopodobne na czas przyszły.
2. Ocena ekspertów
- przy wykorzystaniu jednego eksperta tzw. Geniusza
- oraz grupy ekspertów
* burzy mózgów (braystorming)
* metoda delficka
* metoda modelowania
- metoda intuicyjna
- metoda analityczno – subiektywna
- metoda obliczeniowa
Ad. 5
Podstawowe warunki zastosowania i wykorzystania wiedzy kryminalnej.
3 kierunki:
1. – do ustalenia czynników egzogennych i endogennych warunkujących przestępczość.
2. – kształtowanie polityki kryminalnej państwa i poglądy społeczeństwa na przestępczość.
3. – przestępczość pracy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości.
KONCEPCJE ETIOLOGII PRZESTĘPCZOŚCI
1. Pojęcie i klasyfikacja czynników kryminogennych.
2. Zjawisko przestępczości w ujęciu biopsychologicznym.
3. Zjawisko przestępczości w ujęciu socjologicznym.
Ad. 1.
Czynniki kryminogenne są to jakieś zdarzenia, stany, które ukazują nam się w polu widzenia rzeczywistości jako fakty mające wpływ na pojawienie się przestępstwa.
Przyczyny przestępczości możemy podzielić na:
Czy też na:
- endogenne (indywidualne, wewnętrzne)
- egzogenne (zewnętrzne)
Przyczyny wg. Malca dzieli te czynniki na 4 podstawowe grupy:
1- czynniki prowadzące do demoralizacji
2- czynniki przeciwdziałające ukształtowaniu właściwych norm taksologicznych lub ich przyswojeniu
3- presjaczników sytuacyjnych
4- zaburzenia psychiczne
Podział trójstopniowy:
1. Otoczenie zewnętrzne
2. Właściwości psychiczne
3. Czynniki dziedziczne
Głównym przedstawicielem i twórcą kierunku boipsychologicznego w etiologii przestępczości jest Cezary Lombroso, który w 1876 roku opublikował pracę pt. „Człowiek zbrodniarz w stosunku do antropologii jurysprudencji i dyscypliny więziennej”.
Na podstawie przeprowadzonych badań antropologicznych i psychiatrycznych wyprowadził wniosek, że czyn przestępny to zjawisko przyrodnicze i biologiczne uwarunkowane właściwościami psychicznymi i fizycznymi sprawcy danego czynu. Właściwości fizyczne odnosił przede wszystkim do budowy czaszki człowieka stwierdzając miedzy innymi, iż np. mordercy odznaczają się objętością żuchwy, wydatnymi policzkami, blada twarzą, włosami czarnymi gęstymi, rzadkim zarostem. Natomiast gwałciciele maja krótkie ręce, blond włosy, wysokie czoło, anomalię nosa i narządów płciowych. Stworzył katalog cech przestępców stwierdzając, że jeżeli z chwila urodzenia człowiek posiada powyżej pięciu cech określonych w tym katalogu jest przestępcą od urodzenia. Ok. 40 % ogółu przestępców to przestępcy z urodzenia, oprócz nich wyróżniał przestępców działających w afekcie oraz przestępców przypadkowych. Stwierdził on również, że człowiek zbrodniarz to osoba, która zachowała cechy człowieka przedhistorycznego, brak uczuć moralnych oraz poszanowania cudzego prawa własności. Stwierdził on ponadto, że takie przestępstwa jak rozboje, przestępstwa oraz inne występują zarówno wśród zwierząt jak i roślin. Do zwolenników kierunku boipsychologicznego zalicza się: Goringa, Rabinowicz, Marro, Ferri, Kreczmer, Szlat, Eyzenek, Burt, Freud, Berkovic, Dolart.
Ferii stwierdził, iż nie tylko czynniki mające podłoże biologiczne i antropologiczne i psychiatryczne maja wpływ na przestępczość, ale również takie cechy i właściwości jak rasa, wiek, płeć, klimat, pora roku, dnia oraz czynniki społeczne, industrializacja, alkohololizm, uwarunkowania ekonomiczne i polityczne. Wyróżnił on przestępców z urodzenia, chorych umysłowo, z namiętności, z nawyknienia.
Liszt stwierdził, że główne czynniki kryminogenne tkwią w podłożu psychicznym człowieka i w układach społecznych człowieka. Stwierdził on, iż przestępstwo jest produktem osobliwych właściwości przestępcy z jednej strony oraz układów społecznych otaczających przestępcę w chwili popełnienia przestępstwa z drugiej strony.
Marro twierdził, że główne przyczyny przestępczości maja podłoże biologiczne związane z zanikiem funkcji centralnego układu nerwowego.
Rabinowicz twierdził, ze główne przyczyny przestępczości maja podłoże biologiczne odnoszące się do zaburzeń osobowości. Wyróżniał on przestępców niepoprawnych i nałogowych z przewaga ludzi dzikich i niedorozwiniętych umysłowo.
Z kolei Goring, stwierdził, że ogromna rolę w działalności prowadzącej do przestępstwa odgrywają czynniki dziedziczne. Stworzył on pojecie tak zwanej diatezy kryminalnej, czyli rodzinnej, dziedzicznej skłonności do popełniania przestępstw.
Teoria Kreczmer, tzw. konstytucjonalizm Kreczmerowski wiązał on budowę ciała człowieka z zaburzeniami psychicznymi, które doprowadzają do popełnienia przestępstwa. Wyróżnił on 4 typy budowy ciała: leptosomatyk (astenik), pyknik, atletyk, dysplastyk.
Na podstawie przeprowadzonych badań doszedł do wniosku, że niektóre z zaprezentowanych typów, maja skłonności do określonych zaburzeń chorób psychicznych, stwierdził, że typ leptosomatyczny i atletyczny jest podatny na schizofrenię, natomiast typ pykniczny do cyklofrenii (psychozy maniakalno depresyjne).
Teoria endokrynologiczna – twórcami tej teorii byli: Szlat, Schmit, Bergman.
Twierdzili oni, ze główne przyczyny przestępczości tkwią w niewłaściwym funkcjonowaniu gruczołów dokrewnych takich jak: szyszynka, tarczyca, nadnercza, trzustka, przysadka mózgowa, (zadaniem gruczołów dokrewnych jest wydzielanie hormonów do krwi) niedomiar lub nadmiar ich wydzielania powoduje zaburzenia w sferze psychicznej, a przede wszystkim sfery emocjonalnej. Osoba jest wrażliwa, wybuchowa, agresywna, co w dogodnych dla niej sytuacjach rodzi przestępstwo.
Teoria chromosomów. Twórcy tej teorii stwierdzili, iż normalny mężczyzna dziedziczy chromosom od matki odznaczony symbolem X oraz od ojca symbolem Y. Struktura apperycji chromosomalnej powinna wynosić XY, zdarzają się jednak przypadki, ze mężczyźni posiadają 1 lub 2 więcej chromosomy od ojca. Dodatkowo jeden lub dwa chromosomy powodują zaburzenia sfery osobowości, a przede wszystkim sfery emocjonalnej.
Teoria wieloczynnikowa – twórcą jest Burt – stwierdził on, iż na zachowanie przestępcze osób wpływa bardzo wiele różnorodnych czynników tkwiących zarówno w podłożu biologicznym i psychicznym człowieka jak również w układach społecznych. Na zachowanie przestępcze nieletniego ma wpływ ponad 180 różnych czynników, ale dopiero wypadkowa z nich (od 8 do 10) doprowadzi do działalności przestępczej.
Freud wyróżnił 3 sfery psychiki człowieka: ID EGO SUPER EGO.
ID – jest to sfera wrodzonych instynktownych popędów i skłonności człowieka leżących u podstaw każdego zachowania, działa w podświadomości.
EGO – jest to sfera świadoma, którą człowiek może rozwijać i kontrolować.
SUPER EGO – sumienie, jest nieświadoma sfera zakazów i nakazów, istnieje konflikt między ID a SUPER EGO, jeżeli ID bierze górę nad SUPER EGO wówczas osoba może popełnić przestępstwo.
Ad. 3.
Zjawisko przestępczości w ujęciu socjologicznym.
Głównym przedstawicielem i twórcą był francuski socjolog Gawriell Tarde, który po raz pierwszy zanegował poglądy Cezarego Ląmbrozo oraz przedstawicieli kierunku boipsychologicznego, stwierdzając, iż główne przyczyny przestępczości tkwią w społeczeństwie, natomiast uwarunkowania biopsychologiczne maja niewielki wpływ. Stwierdził on również, że z chwilą, kiedy będzie następował postęp cywilizacyjny czynniki biopsychologiczne przestaną odgrywać jakąkolwiek rolę.
Teoria anemii Durdchayma. Stwierdził on, że przestępczość jest zjawiskiem pożądanym i pożytecznym w społeczeństwie, ponieważ jest motorem napędowym rozwoju społecznego. Przestępczość spełnia 2 podstawowe funkcje w społeczeństwie:
1- odchylenie świadomości indywidualnej od świadomości zbiorowej jest warunkiem zmiany postępu;
2- jest czynnikiem integrującym społeczeństwo, umacniającym więzi społeczne.
Jeśli chodzi o genezę i powstanie przestępczości upatrywał w stanach anomii. Wychodził z założenia, że im, kto więcej ma, tym więcej chce i ludzie do końca nie są usatysfakcjonowani z tego, co otrzymują od społeczeństwa. Jest to element jedynie stymulujący potrzeby ludzi. W normalnie funkcjonującym społeczeństwie kontrola społeczna sprawia, iż dążenia ludzi SA dostosowane do ich aktualnych potrzeb. Jednak w stanach anomii (są to gwałtowne zmiany mające najczęściej podłoże ekonomiczne) następuje załamanie się kontroli społecznej i rozluźnienie więzi społecznych, co daje możliwości osiągnięcia „tego więcej” w drodze działalności przestępczej.
ZJAWISKO PRZESTĘPCZOŚCI W POLSCE.
Teoria anomii Mertona.
Centralną koncepcją teorii anomii Mertona są pojęcia kulturowo określone cele oraz zinstytucjonalizowane środki służące do ich realizacji. W prawidłowo funkcjonującym społeczeństwie kulturowo określone cele SA ściśle powiązane ze środkami służącymi do ich realizacji. Pod pojęciem anomii rozumie załamanie się struktury kulturowej na skutek silnego rozdźwięku pomiędzy aspiracjami życiowymi, a możliwościami ich realizacji. Wyróżnił on dwa rodzaje anomii:
- anomię zwykłą i anomię ostrą.
Anomia zwykła odnosi się do „zamieszania” w grupie lub społeczeństwie na skutek konfliktu systemu wartości, co powoduje pewien niepokój, bądź poczucie oderwania od grupy.
Natomiast anomia ostra powoduje degenerację, a w konsekwencji rozpad systemu wartości, co powoduje bardzo silne lęki u jednostki.
Wyróżnił on 5 typów adaptacji:
- kompromis
- rytualizm
- bunt
- innowację
- wycofanie się.
Najbardziej pozytywna z postaw jest kompromis, który polega na tym, iż jednostka kulturowo określone cele realizuje przy pomocy legalnych środków. Posiada np. odpowiednie środki finansowe do zakupu określonych dóbr materialnych, bądź jego zdolności umysłowe pozwalają na zdobycie określonego wykształcenia.
Rytualizm – polega na obniżeniu lub wycofaniu się z realizacji celów życiowych na skutek braków dostatecznych środków służących do ich realizacji. Stan ten nie rodzi ujemnych skutków zachowania człowieka.
Innowacja – postawa najbardziej negatywna rodząca przestępczość. Polega ona na tym, iż aspiracje życiowe człowieka są realizowane przy pomocy nielegalnych środków.
Wycofanie się – zachowanie polegające na tzw. rezygnacji z gry. Odrzuca całkowicie założone cele życiowe, nie zastępując ich innymi, ponieważ dochodzi do wniosku, iż nie ma jakichkolwiek możliwości ich realizacji. W niektórych sytuacjach może dochodzić do zachowań dewiacyjnych, ale są to przypadki bardzo sporadyczne.
Bunt – polega na obniżeniu aspiracji życiowych, bądź całkowitej rezygnacji i w tym przypadku zastąpieniu ich innymi aspiracjami, które są adekwatne do posiadanych możliwości ich realizacji.
Teoria ekonomiczna Bongiera. Centralną koncepcją jest zarys przestępczy, jego powstanie, siły, które powstrzymują przed realizacją zachowań przestępczych oraz okoliczności sprzyjające realizacji zarysu przestępczego.
Bongier stwierdził, iż zarys przestępczy powstaje w wyniku realizacji tendencji egoistycznych tkwiących w człowieku porównywanych przez system kapitalistyczny.
Rozwarstwienie klasowe, konkurencja i prywatna własność powodują indywidualizację dążeń ludzi oraz pobudzenie tendencji egoistycznych. Chciwość, nieliczenie się z innymi to główne przyczyny powstania i rozwoju tendencji egoistycznych. Przestępczość biedaków tłumaczył trudną sytuacją ekonomiczną i życiową, natomiast klasy burżuazyjnej chciwością i egoizmem.
Teoria zróżnicowanych powiązań Shuterlanda. Wychodził on z założenia, że zachowanie przestępcze jest werbalnie wyuczonym zachowaniem, ponieważ obejmuje te wszystkie mechanizmy, które wchodzą w skład uczenia się normalnych zachowań.
Zróżnicowana organizacja społeczna jego zdaniem, to taka organizacja, której część społeczeństwa skupiona jest wokół wartości pozytywnych, których treścią jest przestrzeganie prawa, a część wokół wartości przestępczych. Sytuacja ta powoduje konflikt kultur w odniesieniu do norm prawa. Istnienie konfliktu kultur jest warunkiem koniecznym powstania zróżnicowanych powiązań, które powodują zachowanie przestępcze osób. Zróżnicowane powiązania oznaczają, iż dana osoba ma dostęp do dwóch grup społecznych: przestępczej i nieprzestepczej. Nadwyżka kultury grupy przestępczej, która zostaje przyjęta przez osobę, spowoduje jego zachowania przestępcze. Powstanie nadwyżki i kultury przestępczej jest uzależnione od czasu przebywania w danej grupie, częstotliwości oraz atrakcyjności zachowań w grupie.
Teoria stygmatyzacji inaczej naznaczenia Lenerta. Stwierdził on, iż kontrola społeczna rodzi dewiacje. Wyróżnił dewiację pierwotna i wtórną.
Dewiacja PIERWOTNA obejmuje te wszystkie mechanizmy, które powodują, i...
cheester90