ABC UE. Historia Unii Europejskiej (2003).pdf

HISTORIA UNII EUROPEJSKIEJ

Historia Unii Europejskiej

dowych i ponadnarodowych kongresie europejskim

w Hadze, w maju 1948 r., przyjęto deklarację poli-

tyczną wzywającą do zjednoczenia państw europej-

skich. W październiku 1948 r. powstała w Brukseli

organizacja pod nazwą Ruch Europejski (European

Movement) , której celem było propagowanie idei inte-

gracji Europy. Data 5 maja 1949 r. zapisała się w hi-

storii powstaniem Rady Europy (Council of Europe) ,

pierwszej europejskiej, międzyrządowej organizacji

współpracy, której państwami założycielskimi były Bel-

gia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania,

Włochy i kraje skandynawskie. Celem Rady Europy

stało się umacnianie i rozwój demokracji, ochrona

praw człowieka, sprawiedliwe rozwiązywanie proble-

mów społecznych i popieranie europejskiej tożsamości

kulturowej. Polska została przyjęta do Rady Europy 26

listopada 1991 r., a organizacja ta liczy obecnie 41

członków.

Unia Europejska stanowi ukoronowanie półwiecza

procesów integracyjnych w Europie. Traktat z Ma-

astricht zawarty 7 lutego 1992 roku, który powołał

ją do życia, nie pozbawił osobowości prawnej ist-

niejących uprzednio trzech Wspólnot Europejskich

(Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej – EWG, Euro-

pejskiej Wspólnoty Węgla i Stali – EWWiS i Europej-

skiej Wspólnoty Atomowej – EURATOM), ani też nie

wyposażył Unii Europejskiej w podmiotowość prawną.

Tak więc Unia Europejska nie jest formalnie podmiotem

na arenie międzynarodowej, a wszelkie umowy z kra-

jami trzecimi są nadal zawierane przez Wspólnoty,

w ramach ich kompetencji, lub przez państwa człon-

kowskie Wspólnot Europejskich. Unia Europejska nie

ma też własnych, odrębnych organów, korzysta zaś

dla realizacji swych zadań z organów Wspólnot Euro-

pejskich. Taki jest stan formalno-prawny, praktycznie

natomiast – w języku potocznym i w literaturze – Unia

Europejska jest często utożsamiana ze Wspólnotami

Europejskimi.

W warunkach potęgującej się tzw. zimnej wojny na

przełomie lat 40. i 50., a także w obliczu zróżnicowa-

nych interesów państw Europy Zachodniej, Rada Euro-

py okazała się organizacją niewystarczającą dla urze-

czywistnienia idei integracji europejskiej. Pojawiły się

wówczas propozycje zacieśnienia współpracy, przede

wszystkim gospodarczej, wraz z realizacją których

można byłoby łatwiej podjąć współpracę polityczną.

Twórcom tych koncepcji chodziło głównie o to, aby

związać kraje zachodnioeuropejskie, w tym Niemcy

i Francję, pod względem ekonomicznym, co stałoby

się gwarancją trwałego pokoju w Europie. W ramach

tego nurtu myślenia, 9 maja 1950 r. Robert Schuman,

ówczesny francuski minister spraw zagranicznych

przedstawił swój plan (nazwany później planem Schu-

mana) utworzenia wspólnoty węgla i stali. Propozycja

ta została przyjęta: 18 kwietnia 1951 r. sześć państw

(Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy

i Włochy) podpisało w Paryżu traktat ustanawiający

Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – EWWiS (Euro-

pean Coal and Steel Community – ESCC). Na mocy

tej umowy, zwanej traktatem paryskim, która weszła

w życie 23 lipca 1952 r., sektory węglowy i stalowy

krajów członkowskich zostały poddane wspólnej, mię-

dzynarodowej kontroli; powołano też do życia ponad-

państwowe organy EWWiS: Wysoką Władzę, Radę

Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne, Trybunał

Sprawiedliwości oraz Radę Ekonomiczno-Społeczną.

Przewodnictwo nad Wysoką Władzą powierzono

Powojenne początki

Historia integracji Europy w okresie po II wojnie

światowej liczy sobie już ponad pięćdziesiąt lat. U jej

podłoża legły przede wszystkim względy polityczne:

rezygnacja ze stosowania przemocy w stosunkach

międzynarodowych i potrzeba współdziałania państw

przy odbudowie Europy ze zniszczeń wojennych. Po-

mysł stworzenia „Stanów Zjednoczonych Europy” padł

po raz pierwszy z ust Winstona Churchila, ówczesnego

premiera Wielkiej Brytanii, w słynnym przemówieniu

wygłoszonym przez niego w Zurychu we wrześniu

1946 r. Nieomal równolegle zaczęły się pojawiać

również inne koncepcje zacieśniania współpracy po-

między europejskimi państwami. Były one z dużym

zaangażowaniem i przekonaniem lansowane przez

grono wybitnych polityków, których zwykło się obecnie

nazywać „Ojcami Europy”. Zalicza się do nich m.in.:

Kanrada Adenauera z Niemiec, Leona Bluma, Roberta

Schumana i Jeana Monneta z Francji, Paula Henriego

Spaaka z Belgii oraz Alcide’a de Gasperiego z Włoch.

Na zwołanym z inicjatywy europejskich polityków,

intelektualistów oraz licznych stowarzyszeń naro-

Historia Unii Europejskiej

Jeanowi Monnetowi, francuskiemu komisarzowi ds. pla-

nowania. Traktat o EWWiS stał się fundamentem dalszej

integracji europejskiej. Podpisany na pięćdziesiąt lat,

wygasł 23 lipca 2002 roku i z tym dniem sektory węgla

i stali zostały objęte reżimem Traktatu ustanawiającego

Wspólnotę Europejską, a aktywa i pasywa EWWiS włą-

czono do ogólnego, wspólnego budżetu.

Równolegle do traktatów rzymskich podpisano kon-

wencję o wspólnych instytucjach, która miała na celu

doprowadzenie do stworzenia jednolitych organów dla

wszystkich Wspólnot Europejskich. Udało się to od razu

zrobić tylko w przypadku Europejskiego Zgromadzenia

Parlamentarnego i Trybunału Sprawiedliwości, które stały

się instytucjami wspólnymi dla tych trzech organizacji.

Dopiero na mocy Traktatu o fuzji z 8 kwietnia 1965 r.

zakończono proces łączenia wspólnotowych organów.

Zdecydowano, że Rada Ministrów będzie służyć wszyst-

kim trzem organizacjom, podobnie jak Komisja Wspólnot

Europejskich. Zmieniono nazwę Europejskiego Zgroma-

dzenia Parlamentarnego na Parlament Europejski oraz

utworzono Komitet Stałych Przedstawicieli Rządowych

(Committee of Permanent Representatives – COREPER).

Traktat ten zaczął obowiązywać od 1 lipca 1967 r.

Następnych kilka lat przyniosło próby rozszerzenia

współpracy na sferę polityczną i militarną. W 1952 r.

podpisano w Paryżu Traktat o ustanowieniu Europej-

skiej Wspólnoty Obronnej, ale nie wszedł on ostatecz-

nie w życie, z uwagi na zgłaszane przez poszczególne

państwa obawy przed ograniczeniem ich suwerenności.

Dwa lata później, 23 października 1954 r., z inicjaty-

wy Anthony’ego Edena, ministra spraw zagranicznych

Wielkiej Brytanii, podpisano traktat powołujący do

życia Unię Zachodnioeuropejską – UZE (Western Euro-

pean Union – WEU) – organizację o charakterze mię-

dzyrządowym, zajmującą się problematyką militarną.

Traktat ten wszedł w życie w maju 1955 r., przy czym

UZE nie została powiązana w żadnym sensie z istnie-

jącą EWWiS ani też z później utworzoną Europejską

Wspólnotą Gospodarczą.

Etapy rozszerzania WE

Możliwość rozszerzenia Wspólnot Europejskich jest

przewidziana w powołujących je do życia traktatach.

W praktyce, proces przyjmowania nowych członków był

zwykle dość trudny i wymagał czasu.

Traktaty rzymskie

Wielka Brytania podejmowała dwukrotnie nieudane

próby przystąpienia do Wspólnot Europejskich – w 1961 r.

i w 1967. Ostatecznie uzyskała ona akces dopiero z po-

czątkiem 1973 r. , razem z Danią i Irlandią, na mocy

podpisanych układów przystąpieniowych z 22 stycznia

1972 r. Było to tzw. pierwsze rozszerzenie Wspólnot Eu-

ropejskich. Norwegia, która również wynegocjowała taki

układ, nie weszła do Wspólnot Europejskich z powodu

negatywnego wyniku krajowego referendum.

Następny etap europejskiej integracji został zapo-

czątkowany konferencją „na szczycie” w Messynie

w czerwcu 1955 r. Powołano na niej specjalny komitet

międzyrządowy pod przewodnictwem Paula Henriego

Spaaka, belgijskiego ministra spraw zagranicznych,

w celu przygotowania propozycji rozszerzenia zakresu

integracji. Raport tego komitetu, znany pod nazwą ra-

portu Spaaka, stał się podstawą kilkunastomiesięcznych

negocjacji, które zaowocowały podpisaniem 25 marca

1957 r. dwóch traktatów rzymskich. Jeden z nich usta-

nowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą – EWG (Eu-

ropean Economic Community – EEC) , przemianowaną

na mocy traktatu z Maastricht z 1992 r. na Wspólnotę

Europejską – WE (European Community – EC) , a drugi

powołał do życia Europejską Wspólnotę Energii Atomo-

wej (European Atomic Energy Community – EURATOM) .

Sygnatariuszami obu traktatów było sześć państw zało-

życielskich EWWiS. EWG miała w założeniu doprowa-

dzić do powstania unii celnej, a następnie wspólnego

rynku towarów, usług, siły roboczej i kapitału, natomiast

Europejska Wspólnota Energii Atomowej miała zapew-

nić wspólną kontrolę nad przemysłem nuklearnym w Eu-

ropie, pod kątem wykorzystania go wyłącznie do celów

pokojowych. Oba traktaty weszły w życie 1 stycznia

1958 r. W ten sposób doszło do powstania istniejących

obok siebie trzech Wspólnot Europejskich, o tym samym

składzie członkowskim. Wszystkie trzy Wspólnoty miały

osobowość prawną i były podmiotami prawa międzyna-

rodowego. W odróżnieniu od ustalonego w traktacie za-

łożycielskim 50-letniego okresu istnienia EWWiS, czas

funkcjonowania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej

i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej nie został

w traktatach rzymskich określony.

Jako kolejne europejskie państwo, o akces do WE

zaczęła w 1975 roku ubiegać się Grecja. Stosowny

traktat podpisano 28 maja 1979 r., a wszedł on w życie

1 stycznia 1981 r. Następnymi kandydatami do członko-

stwa były Hiszpania i Portugalia. Traktaty o przystąpieniu

zawarto z nimi 12 czerwca 1985 r., a nabrały one mocy

obowiązującej 1 stycznia 1986 r. Kolejna runda roz-

szerzenia Wspólnot Europejskich (lub Unii Europejskiej

– zgodnie z terminologią obowiązującego już wówczas

traktatu z Maastricht) objęła Austrię, Finlandię i Szwecję.

Stosowne traktaty zostały podpisane 1 lutego 1994 r.,

a weszły w życie 1 stycznia 1995 r. Norwegia, negocju-

jąca członkostwo razem z trzema wspomnianymi krajami,

po raz drugi w historii zrezygnowała z przystąpienia do

UE na skutek wyniku referendum.

W rezultacie stopniowego rozszerzania listy członków,

zainteresowanie Wspólnot Europejskich zwróciło się

znacznie bardziej niż pierwotnie w stronę południa, a na-

stępnie – północy europejskiego kontynentu. W miarę jed-

nolita struktura Wspólnot, składających się początkowo

z krajów rozwiniętych, uległa zróżnicowaniu wraz z przy-

stąpieniem znacznie uboższych państw południowych

i Irlandii. Skłoniło to z czasem Wspólnoty do przyjęcia

polityki mającej na celu wspieranie rozwoju uboższych

regionów i krajów, w oparciu o zasadę solidarności.

Historia Unii Europejskiej

Jednolity Akt Europejski

pieniądza, warunkującego właściwe funkcjonowanie

tego rynku. W styczniu 1988 r. francuski premier Bal-

ladur przedstawił propozycję stworzenia Unii Gospo-

darczej i Walutowej, a w lutym tego samego roku Hans

Dietrich Genscher, minister spraw zagranicznych Nie-

miec, wystąpił z koncepcją utworzenia europejskiego

obszaru walutowego i Europejskiego Banku Centralne-

go. Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Hano-

werze w czerwcu 1988 r. powołano specjalny komitet,

pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa, ówczesnego

przewodniczącego Komisji Wspólnot Europejskich, do

zbadania tych projektów i przedstawienia odpowied-

nich wniosków. Raport Komisji (znany później jako

raport Delorsa) został przyjęty na szczycie w Madrycie

w czerwcu 1989 r. Zawierał on rekomendację trzystop-

niowego wprowadzenia Unii Gospodarczej i Waluto-

wej. Pierwszy etap rozpoczął się, zgodnie z propozycją

zawartą w raporcie, 1 lipca 1990 r.

W pierwszej połowie lat 70. proces integracji europej-

skiej postępował jeszcze w miarę pomyślnie. W kwietniu

1972 roku stworzono tzw. węża walutowego, który miał

zapobiec nadmiernym wahaniom kursów walut państw

członkowskich, a w 1973 r. powstał Europejski Fundusz

Współpracy Walutowej. Pięć lat później, od marca 1978 r.,

współpraca walutowa państw WE zaczęła przebiegać

w ramach nowo utworzonego Europejskiego Systemu

Walutowego – EWS (European Monetary System – EMS).

W 1975 r. powołano do życia nową instytucję WE – Try-

bunał Obrachunkowy, którego głównym zadaniem stała

się kontrola budżetu Wspólnot.

Zła koniunktura gospodarcza w drugiej połowie lat 70.

wywarła jednak niekorzystny wpływ na proces europej-

skiej integracji. Zaostrzyły się ujawnione w łonie Wspólnot

Europejskich trudności strukturalne. Doszło do poważnych

kłopotów budżetowych, kryzysu Wspólnej Polityki Rolnej,

uwidoczniła się niedoskonałość wspólnych instytucji. Inte-

resy narodowe zaczęły dochodzić coraz bardziej do gło-

su, a wspólny rynek nie funkcjonował w sposób należyty.

Te trudności usiłowano rozwiązać we wczesnych latach

80. Na szczycie w Fontainebleau, w czerwcu 1984 r.,

udało się zlikwidować impas w sprawach związanych

z rolnictwem i budżetem, a także powołano dwa komite-

ty: do spraw zmian instytucjonalnych (zwany komitetem

Dooge’a) i ds. narodów Europy (komitet Adonnino).

Komitety te opracowały odnośne raporty: pierwszy postu-

lował szybkie stworzenie w pełni zintegrowanego rynku

wewnętrznego, a drugi – doprowadzenie do powstania

„Europy Obywateli”.

Równolegle we Wspólnotach Europejskich toczyła się

dyskusja na temat stworzenia unii politycznej. Uwidocz-

niły się tu kontrowersje co do ewentualnych, ponadpań-

stwowych kompetencji przyszłej unii. Tym niemniej, na

szczycie w Strasburgu w grudniu 1989 r. przyjęto jako

cel strategiczny utworzenie Unii Europejskiej. Postulo-

wana w raporcie Delorsa konferencja międzyrządowa

w sprawie Unii Gospodarczej i Walutowej rozpoczęła

się 14 i 15 grudnia 1990 roku w Rzymie. Negocjacje

na ten temat, a także w kwestii możliwego zbliżenia się

do unii politycznej, trwały ponad dwa lata i zakończyły

się podpisaniem 7 lutego 1992 r. w Maastricht Traktatu

o Unii Europejskiej.

Na spotkaniu Rady Europejskiej w Mediolanie,

w czerwcu 1985 roku, Komisja Europejska przedstawiła

Białą księgę w sprawie rynku wewnętrznego. Oba rapor-

ty opracowane na zamówienie szczytu w Fontainebleau

oraz wspomniana Biała księga stały się podstawą dal-

szych dyskusji w Luksemburgu, w grudniu 1985 r. W wy-

niku dokonanych uzgodnień podpisano 17 lutego 1986 r.

w Luksemburgu 28 lutego 1986 r. w Hadze Jednolity

Akt Europejski – JAE (Single European Act) , modyfiku-

jący traktaty rzymskie. Dokument ten znany jest przede

wszystkim dzięki programowi dojścia przed 1993 r. do

w pełni jednolitego, wolnego od wszelkich barier rynku

wewnętrznego. Jednolity Akt Europejski wprowadził za-

razem istotne zmiany instytucjonalno-prawne. Stworzył

on m.in. podstawę prawną dla funkcjonowania Rady

Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej oraz

zwiększył uprawnienia Parlamentu Europejskiego. Po-

nadto JAE włączył do Traktatu o EWG współpracę m.in.

w dziedzinie polityki społecznej, ochrony środowiska

i badań naukowych.

Na mocy tego traktatu, Unia Europejska jest zbudowa-

na na trzech tzw. filarach:

- Pierwszy z nich, uważany za wspólnotowy, bazu-

jący na zmodyfikowanym Traktacie o EWG (nazywanym

obecnie Traktatem o WE) , objął m.in. gospodarkę, han-

del, politykę społeczną, ochronę środowiska, kulturę itd.

W ramach pierwszego filaru wprowadzono też instytucję

„obywatelstwa europejskiego”. Nazwa „Europejska

Wspólnota Gospodarcza” została w Traktacie zmieniona

na ”Wspólnota Europejska”. Powołano ciało doradcze

– Komitet Regionów, stworzono podstawy prawne do

utworzenia Europejskiego Instytutu Monetarnego, a także

instytucji ogólnoeuropejskiego rzecznika praw obywatel-

skich. Przewidziano trzy etapy dochodzenia do Unii Go-

spodarczej i Walutowej – UGiW (Economic and Moneta-

ry Union – EMU), a w Protokóle do traktatu z Maastricht

zapisano tzw. kryteria konwergencji, spełnienie których

miało warunkować przejście poszczególnych krajów do

trzeciego, najwyższego etapu EMU. Ten trzeci etap roz-

począł się 1 stycznia 1999 r., a w procesie dochodzenia

do wspólnej europejskiej waluty – euro – uczestniczyło

dwanaście państw członkowskich UE (Austria, Belgia,

Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlan-

dia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy). Trzy lata

później – 1 stycznia 2002 r. – euro weszło w tych krajach

do powszechnego obiegu, zastępując waluty narodowe.

Traktat z Maastricht

Wraz z procesem dochodzenia do rynku wewnętrz-

nego, uwidoczniała się coraz bardziej potrzeba usta-

nowienia unii gospodarczej i wprowadzenia wspólnego

Historia Unii Europejskiej

- Drugim filarem Unii Europejskiej jest Wspólna Poli-

tyka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. (Traktat z Maastricht

przewidział m.in. połączenie w przyszłości struktur Unii

Zachodnioeuropejskiej i Unii Europejskiej).

dotyczące współpracy policyjnej i sądowej w sprawach

karnych, wprowadza nowe zapisy na temat zatrudnie-

nia, polityki socjalnej, ochrony środowiska naturalnego,

zdrowia i konsumentów, podejmuje problematykę obywa-

telstwa europejskiego, podkreśla wagę stosowania zasady

subsydiarności i proporcjonalności, zawiera postanowie-

nia wzmacniające drugi filar UE oraz wprowadza dość

ograniczone zmiany, jeśli chodzi o instytucje Unii Europej-

skiej i obowiązujący proces decyzyjny. Zupełnie nowym

zapisem Traktatu amsterdamskiego jest postanowienie

przewidujące możliwość skorzystania w pewnych sytu-

acjach z formuły „ściślejszej współpracy” przez pragnące

tego kraje, dla realizacji wspólnych celów.

- Trzecim filarem UE jest współpraca w sferze wymiaru

sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Filar drugi i trze-

ci należą do dziedziny współpracy międzyrządowej,

a podejmowane decyzje muszą zapadać na zasadzie

jednomyślności.

Traktat amsterdamski

Wraz z rozpadem systemu komunistycznego, zmiana-

mi systemowymi w krajach Europy Środkowej i Wschod-

niej oraz aspiracjami tych państw do integracji z Europą

Zachodnią, Unia Europejska stanęła wobec perspektywy

rozszerzenia na Wschód. Taka możliwość została po raz

pierwszy oficjalnie potwierdzona podczas szczytu UE

w Kopenhadze w czerwcu 1993 r., a w grudniu 1994 r.,

w Essen, Rada Europejska przyjęła odnośną strategię.

W Kopenhadze, za jeden z warunków rozszerzenia

Unii Europejskiej uznano sprawne funkcjonowanie Unii,

pomimo ewentualnego, znacznego zwiększenia liczby jej

członków.

Traktat amsterdamski wszedł w życie 1 maja 1999

roku. W wykonaniu jednego z jego postanowień w sfe-

rze Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, na

szczycie Unii Europejskiej w Kolonii 3–4 czerwca 1999 r.,

uzgodniono kandydata, który sprawuje przewidzianą

w Traktacie funkcję Wysokiego Przedstawiciela do spraw

WPZB, w randze Sekretarza Generalnego Rady. Jest nim

były sekretarz generalny NATO, Javier Solana, który ob-

jął nowe stanowisko po zakończeniu swej misji w NATO,

z początkiem 2000 r.

Już w traktacie z Maastricht, w art. N, przewidziano

zwołanie konferencji międzyrządowej, celem dokonania

przeglądu zapisów m.in. o procedurze współdecydowa-

nia Rady i Parlamentu Europejskiego, Wspólnej Polityce

Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz hierarchii aktów

prawnych. Postanowiono więc przeprowadzić adapta-

cję i konsolidację obowiązujących traktatów, dokonując

równocześnie pewnych zmian instytucjonalnych, nie-

zbędnych z punktu widzenia stworzenia warunków dla

rozszerzenia Unii Europejskiej na Wschód. Przygoto-

wania do konferencji międzyrządowej prowadzone były

w ramach tzw. Grupy Refleksyjnej pod przewodnictwem

Carlosa Westendorpa, hiszpańskiego sekretarza stanu

ds. integracji europejskiej. Sporządzony przez tę grupę

raport stał się przedmiotem obrad szczytu UE w Madrycie

w grudniu 1995 roku, podczas którego postanowiono

zwołać konferencję międzyrządową (rozpoczęła się ona

w Turynie 29 marca 1996 r.). Podjęto zarazem decyzję

o ograniczeniu zakresu tematycznego tej konferencji do

problematyki zbliżenia Unii Europejskiej do jej obywateli,

usprawnienia systemu instytucjonalnego UE w kontek-

ście przyszłego rozszerzenia, a także przyznania Unii

zwiększonego mandatu w dziedzinie Wspólnej Polityki

Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz współpracy w dzie-

dzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

W rezultacie prac tej konferencji, parafowano podczas

spotkania Rady Europejskiej 17 czerwca 1997 r. w Am-

sterdamie nowy traktat, nazwany później Traktatem

amsterdamskim (Amsterdam Treaty). Został on formalnie

podpisany 2 października 1997 r.

Postanowienia Traktatu amsterdamskiego, zwłaszcza

te, które wzmocniły II i III filar Unii Europejskiej, czyli

wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa oraz

współpracę w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i są-

downictwa, okazały się bardzo przydatne po tragicznych

wydarzeniach w Nowym Jorku 11 września 2001 roku.

Państwa Unii Europejskiej przystąpiły na mocy tych po-

stanowień do zdecydowanej i skoordynowanej walki

z terroryzmem międzynarodowym.

Rozszerzenie UE na Wschód

Wśród krajów Unii Europejskiej panuje dość powszech-

na zgoda, że Traktat amsterdamski nie dokonał niezbęd-

nych zmian instytucjonalnych UE pod kątem przyszłego

rozszerzenia Unii na Wschód. W związku z tym, na

szczycie w Kolonii w czerwcu 1999 r. uzgodniono zwoła-

nie w 2000 r. kolejnej Konferencji Międzyrządowej w tej

sprawie. Otwarcie konferencji nastąpiło podczas spotka-

nia Rady ds. Ogólnych 14 lutego 2000 r. w Brukseli.

Tymczasem, w końcu marca 1998 r., proces rozsze-

rzania Unii Europejskiej rozpoczął się formalnie z udzia-

łem wszystkich dziesięciu krajów kandydujących z tego

regionu ( Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska,

Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry). Jednocześnie

podjęto negocjacje akcesyjne z Cyprem.

Do pierwszej fali negocjujących krajów zaliczono,

zgodnie z rekomendacją Komisji Europejskiej, Czechy,

Estonię, Polskę, Słowenię i Węgry oraz Cypr. Negocjacje

z tymi krajami rozpoczęły się 31 marca 1998 roku.

Traktat amsterdamski mówi o fundamentalnych pra-

wach obywateli, stopniowym ustanawianiu strefy wolności,

bezpieczeństwa i sprawiedliwości, zawiera dyspozycje

Komisja Europejska, przygotowując ramy finansowe

dla działalności Wspólnot Europejskich w latach 2000–

Historia Unii Europejskiej

2006, przyjęła założenie, że rozszerzenie UE o gotowe

do tego kraje Europy Środkowej i Wschodniej mogłoby

nastąpić już z początkiem 2002 roku i zarezerwowała

w unijnym budżecie stosowne środki. Propozycje Komisji

sformułowane w dokumencie „Agenda 2000”, dotyczące

spraw budżetowych, a zarazem reformy polityki struk-

turalnej i modyfikacji Wspólnej Polityki Rolnej, zostały

– po wprowadzeniu pewnych zmian – zaakceptowane na

szczycie w Berlinie 24–25 marca 1999 r. W lipcu tegoż

roku Komisja Europejska zdecydowała o rozdziale no-

wych funduszy przedakcesyjnych, które państwom stara-

jącym się o członkostwo w Unii Europejskiej mają pomóc

przystosować ich gospodarkę do wymogów unijnych.

W następnej serii tych raportów, opublikowanych 9

października 2002 r., Komisja Europejska zapropono-

wała zakończenie negocjacji z wyżej wymienionymi dzie-

sięcioma państwami kandydującymi do końca 2002 r.,

w intencji podpisania z nimi traktatu akcesyjnego wiosną

2003 r. Komisja opowiedziała się również za przyjęciem

2007 roku za indykatywną datę przystąpienia do UE

Bułgarii i Rumunii.

Rada Europejska na swym posiedzeniu w Brukseli 24

i 25 października 2002 r. zatwierdziła wnioski Komisji

Europejskiej. Ostatecznie negocjacje akcesyjne z Cyprem,

Czechami, Estonią, Litwą, Łotwą, Maltą, Polską, Słowacją,

Słowenią i Węgrami zakończyły się podczas posiedzenia

Rady Europejskiej w Kopenhadze 13 grudnia 2002 r.

Dzień ten można uznać za symboliczne zakończenie po-

wojennego podziału Europy. Traktat akcesyjny został uro-

czyście podpisany przez przedstawicieli piętnastu państw

członkowskich UE i dziesięciu państw kandydujących, 16

kwietnia 2003 r. w Atenach. Rozszerzenie Unii Europejskiej

o nowych dziesięciu członków ma nastąpić, po zakończe-

niu koniecznej procedury ratyfikacyjnej, 1 maja 2004 r.

Na szczycie Unii Europejskiej w Helsinkach, w dniach

10–11 grudnia 1999 r., oficjalnie zaproszono do ne-

gocjacji kandydatów tzw. drugiej fali: Bułgarię, Litwę,

Łotwę, Rumunię, Słowację oraz Maltę, znosząc zarazem

podział kandydatów na grupy. Negocjacje z tymi kandy-

datami rozpoczęły się 15 lutego 2000 r. Turcja uzyskała

w Helsinkach status kraju kandydującego do członkostwa

w Unii Europejskiej.

Rok później, na szczycie UE w Nicei, w dniach 7–10/

11 grudnia 2000 roku, Rada Europejska zatwierdziła

strategię rozszerzenia Unii zaproponowaną w listopadzie

2000 r. przez Komisję Europejską, wraz zarysem har-

monogramu negocjacji akcesyjnych (na okres do połowy

2002 r.), umożliwiający krajom, które rozpoczęły nego-

cjacje w lutym 2000 r., nadrobienie opóźnień w stosunku

do pierwszej szóstki. Przyjęta strategia powinna umożli-

wić Unii – zgodnie ze stwierdzeniem Rady Europejskiej

– „osiągnięcie pod koniec 2002 roku stanu gotowości do

powitania tych nowych państw, które będą gotowe do

członkostwa, w nadziei, że będą one mogły uczestniczyć

w następnych wyborach do Parlamentu Europejskiego”.

Traktat nicejski

Celem zainaugurowanej 14 lutego 2000 r. konfe-

rencji międzyrządowej było uzgodnienie niezbędnych

– z punktu widzenia przyszłego rozszerzenia UE – reform

instytucjonalnych, które nie zostały rozstrzygnięte w Am-

sterdamie w 1997 r. Za trzy najważniejsze tego rodzaju

kwestie uznano: podział głosów w Radzie UE i system po-

dejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów,

skład Komisji Europejskiej (liczba komisarzy) oraz zakres

decyzji podejmowanych kwalifikowaną większością gło-

sów. Te trzy zagadnienia, stanowiące tzw. „pozostałości

z Amsterdamu”, wypełniły zasadniczo agendę konfe-

rencji, którą rozszerzono ponadto o problematykę tzw.

ściślejszej współpracy.

Na następnym szczycie UE w Gőteborgu, jaki się odbył

15 i 16 czerwca 2001 r., Rada Europejska potwierdziła,

iż proces rozszerzania UE jest nieodwracalny i że przy-

jęty harmonogram negocjacji powinien umożliwić ich

zakończenie w 2002 r., tak aby nowe kraje członkowskie

mogły wziąć udział w wyborach do Parlamentu Europej-

skiego w 2004 r.

Konferencję międzyrządową zakończono uzgodnie-

niem nowego traktatu podczas spotkania Rady Euro-

pejskiej w Nicei, w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r.

Ustalenia traktatu nicejskiego zostały oficjalnie uznane

za wystarczające do przystąpienia do rozszerzenia Unii.

Traktat nicejski, po ostatecznym zredagowaniu i podpisa-

niu w Nicei 26 lutego 2001 r., został poddany procedu-

rze ratyfikacyjnej. Dobiegła ona końca 18 grudnia 2002 r.,

a traktat wszedł w życie 1 lutego 2003 roku.

Do potwierdzenia i dalszego skonkretyzowania pla-

nów rozszerzenia Unii Europejskiej doszło na kolejnym

szczycie UE w Laeken k. Brukseli, który odbył się 14 i 15

grudnia 2001 r. Rada Europejska, uznając dokonany

postęp w negocjacjach akcesyjnych, podkreśliła swe

zdecydowanie, aby zakończyć rozmowy z gotowymi do

członkostwa krajami przed końcem 2002 r. Postanowio-

no, że kraje kandydujące będą oceniane indywidualnie,

przy czym Rada Europejska zgodziła się ze zdaniem Ko-

misji Europejskiej (wyrażonym w okresowych raportach

w sprawie postępów krajów kandydujących na drodze do

członkostwa w UE), iż utrzymanie obecnego tempa nego-

cjacji i reform w krajach kandydujących sprawi, że goto-

we [do członkostwa] mogą być: Cypr, Czechy, Estonia,

Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry.

W deklaracji zamieszczonej w aneksie do traktatu

nicejskiego przewidziano dalszą debatę na temat przy-

szłości Unii Europejskiej. Miała ona dotyczyć przede

wszystkim następujących kwestii: jak ustalić i moni-

torować bardziej szczegółowy podział kompetencji

pomiędzy Unią Europejską i państwami członkowskimi,

odzwierciedlający zasadę subsydiarności; statusu Karty

Praw Podstawowych UE przyjętej na szczycie w Nicei;

uproszczenia traktatów w celu uzyskania ich większej

czytelności i przejrzystości; roli narodowych parlamentów

w przyszłej konstrukcji europejskiej.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: